Yehova Alinsakamana

NATENDEKE ukubombela Yehova mu nshila yaibela, mu kucangusha. Nakulile mu ncende ya ku mushi iyayemba iyabela ukutali ku kapinda ka ku kuso aka New Zealand, iyaikalwamo maka maka na baMaori ukupala ine. Kasuba kamo lintu naleya pali kabalwe, natununwikwe ku mufyala wandi Ben pa musebo. Cali ni mu 1942, mu mibundo (Iciputulwa ca Calo ica ku Kapinda ka ku Kulyo, shinde mu Ciputulwa ca Calo ica ku Kapinda ka ku Kuso). Nali ne myaka 27 kabili pali iyo nshita nali icilundwa cacincila ica Church of England.

Pa myaka iingi Ben alebelenga ifitabo fya kwa Judge Rutherford, uwali ilyo presidenti wa Watch Tower Bible and Tract Society, kabili nomba akwete kalata mu minwe yakwe iyafumine kwi ofesi likalamba ilya mu New Zealand uwa Watch Tower Society ukumwipusha ukulaalika abantu ba cikaya ku cifulo uko bengasefesha capamo Ica Kulya ca Cungulo ica kwa Shikulu. Mu kulundapo, Ben aali no kutantika umo uwa kutungulula ukulongana. Ukulolesha ine, Ben asosele ukuti: “Ni we wine.” Ukuyumfwa uwa cilumba pa kulangulukwa uwafikapo—kabili pa kuba umo uwalelyako mwi calici—nalisumine.

Pa bushiku bwine ubo, mupepi na bantu 40 balilongene mu ŋanda ya kwa Ben ku kusefya imfwa ya kwa Shikulwifwe, kabili tapali nangu umo uwali Inte ya kwa Yehova. Lintu nafikile umufyala wandi ampeele autulaini we lyashi. Nafumishepo ulwimbo lwabikilwepo no kulaalika bukwe wa kwa Ben ukwisula ne pepo. Lyene natwalilile ukupeela ifyebo fyali pali autulaini, ifyo fyakwetemo umutande wa fipusho capamo ne fyasuko fyashimpwa pa Malembo. Shibutotelo wa cikaya uwalipo alicilime mu kuba ne fipusho, lelo ifi fyalyaswikwe pa kubelenga Amalembo yaloshiweko muli autulaini.

Ndebukisha ukuti icipusho cimo muli autulaini caampene ku nshita ya mwaka lintu ica kuponako cali no kusefiwa. Ifyo cali ica kwikusha lintu bonse abalipo baloleshe pe windo pa nse no kumona umweshi uwashula. Mu kumonekesha, ubushiku bwali ni Nisani 14.

Mwandi bulya bwali bushiku! Ukusefya kwesu kwapwile amaawala yane! Ifipusho ifingi fyalimine no kwasukwa ukufuma mu Malembo muli autulaini wa Sosaite. Ukulolesha ku numa, nalishiba ukuti nga nshapuswike mu ca kukumanya ukwabula ukutemwa kwabamo ukusakamana ukwa kwa Yehova—nangu cingati pali iyo nshita nshali umo uwa Nte shakwe abaipeela. Nangu ni fyo, pali bulya bushiku bwa Cibukisho mu 1942, nasangile imifwaile yandi mu bumi.

Ubumi bwa mu Kubangilila

Nafyelwe mu 1914. Batata bafwile imyeshi ine pa ntanshi ya kufyalwa kwandi, kabili ndebukisha ngo mwaice ukufinukila abana bambi abakwete bashibo ababatemwa. Napushile ico nga nshi. Kuli bamayo ubumi ukwabula umulume cali kushomboka kwakosa, ukwalengelwe ukukoselako ku fya kufumamo fya kusonga kukalamba ifya Nkondo ya Calo iya I.

Pamo ngo musepela, naupile umukashana uwe shina lya Agnes Cope, kabili aliba umunandi wa mu bumi pa myaka ukucila 58. Pa kutendeka twalishombweke capamo ku kulenga ubumi ubwatunguluka. Nalifililwe pamo nga shibulimi pa mulandu wa cilala cabipisha. Nasangile ukutauluka mu mangalo, lelo ukufikila cilya ca kukumanya ca Cibukisho ca mu 1942, nshakwete imifwaile ya cine cine mu bumi.

Ukucitilo Bunte ku Bantu Bandi

Pa numa ya cilya Cibukisho, nasambilile Baibolo mu mukoosha, ukulanshanya na bafyala bandi bamo impapulo sha Baibolo ishasabankanishiwe na Watch Tower Society. Mu September 1943 Inte sha kwa Yehova bamo ukufuma ku ncende yapusana baishile ku kutandalila icifulo cesu caba ceka. Twakwete ukulanshanya kwashika, ukwa maawala yane. Lyene, pa kwishiba ukuti bali no kuya ulucelo lwakonkelepo, naipwishe ukuti: “Cinshi cilendesha ukubatishiwa nomba?” Abafyala bandi babili na ine twalibishiwe mu menshi pa 1:30 ku maca.

Pa numa ya ico, naendele mu kusaalala ku kucitilo bunte ku bantu bandi. Bamo balyankwileko, kabili kuli aba nashimpile ukulanshanya kwandi pali Mateo icipandwa 24. Bambi tabayankwileko, kabili kuli abo nabomfeshe amashiwi ya kwa Yesu ku baFarise ayalembwa muli Mateo icipandwa 23. Mu kupita kwa nshita, nangu ni fyo, nasambilile ukuba uwacenjela nga nshi, mu kupashanya Shifwe wa ku mulu uwa cikuuku kabili uwakwato kutemwa.—Mateo 5:43-45.

Mu kubalilapo umukashi wandi alikeenye ukufwaisha kwandi ukwa kubombela Yehova. Nangu cibe fyo, mu kwipipa aliilundile kuli ine, kabili mu December 1943 abele kaafwa munandi waipeela, uwabatishiwa. Abailundile mu lubatisho na wene pali bulya bushiku bushingalabwa ni bambi basano ukufuma mu mushi wesu uwa Waima, ukuleta impendwa yonse pamo pabula iya bakasabankanya ba Bufumu muli ulya mushi.

Amapaalo te Mulandu no Kukaanya

Mu kati ka 1944 na kabili twalitandalilwe na bamunyina ukufuma ku nse, kabili ino nshita bapayenye ukukansha kwalekabilwa mu butumikishi bwaishibikwa ubwa ku ŋanda ne ŋanda. Ilyo ukubapo kwesu mu mushi kwabele ukwamonekesha nga nshi, ukukaanya ukufuma ku beminishi ba Kristendomu kwalingilishiweko. (Yohane 15:20) Kwali ukubumbana kwabwekeshiwabwekeshiwapo na bashibutotelo ba cikaya, ukwafuminemo ukulanshanya kwalepa ukwa cifundisho. Lelo Yehova alipeele ukucimfya, kabili ifilundwa fimbi ifya mu mushi, ukusanshako nkashi yandi, baishile pe samba lya kusakamanwa kwabamo ukutemwa ukwa kwa Yehova.

Icilonganino calipangilwe mu Waima mu June 1944. Ukupakasa kwa butotelo no lupato fyalikulile. Inte sha kwa Yehova bakaanishiwe ukushiika abafwa babo mu nshishi ya cikaya. Pa nshita shimo ukukaanya kwalibipishe. Kwali ukubumbana kwa ku mubili. Motoka yandi na garaji umo yaleikala fyalyocewe umupwilapo. Nangu ni fyo, mu kuba ne paalo lya kwa Yehova, mu kucefyako imyeshi itatu, twali na maka ya kushita icimbayambaya. Kabili nabomfeshe icikocikala citiintwa na bakabalwe ku kusenda ulupwa lwandi ukuya ku kulongana.

Impendwa yaleingilishiwako iya ba kubishanya na bo yapilibwile ukuti twalikwete ukukabila kwe pamfya ukwa cifulo ca kulonganinapo icakulilako, e co twapingwilepo ukukuula Iŋanda ya Bufumu mu Waima. Iyi yali e Ŋanda ya Bufumu iya kubalilapo ukukuulwa mu New Zealand. Imyeshi ine pa numa ya kuteme fimuti pa December 1, 1949, ukulongana kwakumbinkanishiwa no kupeela fyalicitilwe mu ŋanda ipya iyakwete ifipuna 260. Muli isho nshiku uko kwali kupwishishisha icine cine, ukwanonkelwe mu kuba no kwaafwa kwa kwa Yehova.

Ubushininkisho Bwalundwapo Ubwa Kusakamana kwa kwa Yehova

Apantu impendwa ya bakabilisha ba Bufumu mu ncende yabela ukutali ku kapinda ka ku kuso aka New Zealand yatwalilile ukukula, bakangalila benda abaletandala bapeele ukukoselesha ku kubomba ukwali ukukabila kukalamba. Mu kwankulako, mu 1956, nakuushishe ulupwa lwandi ku Pukekohe, ku kapinda fye ka ku kulyo aka Auckland. Twabombele kulya pa myaka 13.—Linganyeniko Imilimo 16:9.

Ifya kumwenako fibili ifya kusakamana kwa kwa Yehova mu kati ka iyi nshita fyalipulamo mu muntontonkanya wandi. Ilintu nalebomba mu citungu ca kamfulumende ya cikaya pamo nga namutekenya wa cimbayambaya no wa kubomfya mashini, nalilaalikwe kuli kosi wa milungu ine uwe Sukulu lya Butumikishi bwa Bufumu pe ofesi lya musambo wa Watch Tower Society mu Auckland. Nalombele imilungu ine iya cuti kuli iyi mifwaile, kabili injiniya mukalamba asosele ukuti: “Ukwabulo kutwishika kuti waya. Kanshi abantu abengi nga baali nga iwe. Ilyo ukabwela, ukesemonana na ine mwi ofesi lyandi.” Lintu mu kukonkapo natandalile iofesi lyakwe, napokelele amalipilo ya milungu ine intu nshalipo. Muli ifyo, ukukabila kwa ku mubili ukwa lupwa lwandi kwalisakamenwe.—Mateo 6:33.

Ico cali ca kumwenako ca kubalilapo. Ica cibili cacitike pa numa umukashi wandi na ine twaingile mu mulimo wa bupainiya mu 1968. Na kabili, twashintilile pali Yehova ku kutungililwa, kabili alitulambwile. Ulucelo lumo pa numa ya mwikulo, umukashi wandi aiswile ciibi ca friji no kusanga ukuti tamwali nangu kamo lelo akamokolwa fye ka bata. “Sarn,” e fyo asosele, “tatukwete nangu kamo aka kulya. Bushe tuleya mu mulimo na lelo line?” Icasuko candi? “Ee!”

Pa kutandala kwesu ukwa kubalilapo, mwine ŋanda apokelele impapulo twatambike kabili mu cikuuku atupeele amani yafulilako ngo musangulo. Umuntu wa cibili twatandalile atupeele ubupe bwa musalu—kumaras (ifyumbu), cauliflower, na kalota. Fimbi ifya kulya ifyo twabwelele na fyo ku ŋanda bulya bushiku fyali ni nama na bata. Ifyo yali aya cine amashiwi ya kwa Yesu mu mulandu wesu aya kuti: “Lolesheni pa fyuni fya mu lwelele; tafitanda nangu kuseepa, nangu kututila ku matala, kabili Shinwe wa mu mulu alafilela. Bushe imwe tamwaficilako apakalamba?”—Mateo 6:26.

Ukupeelwa kwa Mulimo ku Nse ya Calo

Rarotonga ku fishi fya Cook! Uku kwali e kupeelwa kwa mulimo wesu uwa bupainiya bwaibela mu 1970. Kwali no kuba e mushi wesu pa myaka ine iyakonkelepo. Ukusonsomba kwa kubalilapo kuno kwali kusambilila ululimi lupya. Nangu cibe fyo, pa mulandu wa kupalana pa kati ka ciMaori ca mu New Zealand ne ciMaori ca mu fishi fya Cook, nali na maka ya kupeela ilyashi lyandi ilya kubalilapo ilya pa cintubwingi imilungu isano pa numa ya kufika kwesu.

Mu fishi fya Cook, kwali bakasabankanya ba Bufumu banono, kabili tatwakwete ukwa kukumanina. Na kabili, mu kwasuka ipepo, Yehova apayenye ifikabilwa fyesu. Mu kwisha no mwine we tuuka mwafumine ukwashimishiwa kwesu impanga iisuma, kabili mu kati ka mwaka fye umo twalikwete iŋanda inono ne Ŋanda ya Bufumu iyalingile ifipuna fya bantu 140. Ukutula ilyo ukuya na ku ntanshi twapokelele ipaalo pa numa ye paalo, kwi lumbo lya kwa Yehova.

Icatashiwe ukucilisha cali cileela ca pa cishi icatambulwilwe kuli ifwe. Libili libili, lintu twali mu butumikishi, twalepeelwa ifya kunwa fyatalala—ifyatashiwa apakalamba mu miceele yakaba, iya cipuki. Ilingi line twalesanga inkonde, amapapao, imyembe, na macungwa ku ŋanda ukwabulo kwishiba uushile pa mwinshi wesu.

Mu 1971 umukashi wandi na ine, ukushindikwa na bakasabankanya bambi batatu ukufuma ku Rarotonga, twaile ku cishi ca Aitutaki, icaishibikilwa ku musapa wa ciko uwayemba. Twasangile bakatemwa ba Cebo ca kwa Lesa pa kati ka bekashi ba cileela no kutendeka amasambililo ya Baibolo aya mu ŋanda yane, ayo twatwalilile ukupitila mu kulembeshanya amakalata pa numa twabwelele ku Rarotonga. Mu kupita kwa nshita abo basambi ba mu Aitutaki balibatishiwe, ne cilonganino calipangilwe. Mu 1978 Iŋanda ya Bufumu iya cibili mu fishi fya Cook yalikuulilwe mulya. Yehova atwalilile ukulenga ifintu ukukula mu kwankulako ku kulimba kwesu no kutapilila.—1 Abena Korinti 3:6, 7.

Nalikwete ishuko lya kutandalila ifishi ikumi mu mabumba ya cishi ca Cook, ilingi line pe samba lya mibele ya kwesha. Ulwendo lumo ulwa pa menshi ku Atiu, amakilomita 180 ukutalukako, lwakabile ukucila pa nshiku mutanda pa mulandu wa cikuku cikalamba na babemba balulunkana. (Linganyeniko 2 Abena Korinti 11:26.) Nangu cingatila ifya kulya fyali ifyapelela kabili abengi abanshingulwike balilwele ku kwenda kwa pali bemba, nalitashishe ku kusakamana kwa kwa Yehova, uko kwafumineko ukufika bwino ku cifulo candi.

Mu 1974 balitutanine amapepala ya kwikalila mu fishi fya Cook na muli ifyo twali no kubwelelamo ku New Zealand. Ukufika pali iyo nshita kwali ifilonganino fitatu pa fishi.

Amashuko ya Mulimo Yalundwapo—No Bwesho

Ukubwelela ku New Zealand, amashuko yapya aya mu nshita yaliswilwe. (1 Abena Korinti 16:9) Sosaite yakabile umuntu umo uwali no kupilibula Ulupungu lwa kwa Kalinda ne mpapulo shimbi isha Baibolo mu ciMaori ca ku fishi fya Cook. Nalipeelwe ilyo ishuko, kabili lyalitwalilila ukuba ilyandi ukufika mu kasuba ka lelo. Lyene napeelwe shuko lya kucita ifipempu fya kubwelelamo pali bamunyinane mu fishi fya Cook, mu kubalilapo pamo nga kangalila wa muputule, lyene pamo nga kangalila wa citungu uwa kwikatilila.

Muli kumo ukwa uko kutandala, Munyina Alex Napa, painiya waibela ukufuma ku Rarotonga, aile na ine pa lwendo lwa pali bemba ulwa nshiku 23 ulo lwatufishishe ku fishi fya Manahiki, Rakahanga, na Penrhyn—ku kapinda ka ku kuso aka Cook. Pa cishi cimo cimo, Yehova aseseshe imitima ya bantu ba cikaya aba cileela ku kutupayanishisha umwa kusendama no kupokelela impapulo ishingi isha Baibolo. (Linganyeniko Imilimo 16:15.) Muli ifi fishi, ulwili lwa margariti lwalifula, kabili pa tushita utwingi abantu baletambika bamargariti ngo musangulo ukulosha ku fipooswa fya mulimo wa kushimikila kwa mu kusaalala kwa calo. E co, ilyo twalepeela bamargariti ba ku mupashi, twapokelele aba cine cine.—Linganyeniko Mateo 13:45, 46.

Ifyo lwayemba lulya lubali lwa calo ulwaba lweka! Elenganya ifima shark (ifisabi fikalamba) fileowa mu mutende capamo na baice mu musapa! Mwandi kumoneka kwa lulumbi ulwelele lwa bushiku lwalangile! Ifyo yaba aya cine amashiwi ya kwa kemba wa malumbo aya kuti: “Akasuba kapongolwela akasuba icebo, kabili ubushiku bwebo bushiku ukwishiba.”—Amalumbo 19:2.

Lyene, imyaka pabula iyapitapo, kwaishile ubwesho bwa cine cine ubwa bumpomfu. Umukashi wandi abikilwe mu cipatala pa mulandu wa kusuuma kwa mulopa ukwa kuli bongobongo. Ukulepulwa kwalekabilwa, lelo dokota tali na kusumina ukulepula ukwabula ukubikamo umulopa. Umukashi wandi na ine mu kusakamanishisha tatwali na kusumina ku mibombele iyo yali no kutoba ifunde lya kwa Lesa. Lelo kampingu wa kwa dokota wa kulepula afwaile ukuti inshila iili yonse iingacitikako, ukusanshako no mulopa, ibomfiwe ku kupususha ubumi.

Ubutuntulu bwa bumi ubwa mukashi wandi bwalibipishe, kabili abikilwe mu muputule umo basakamanina abalwalisha, mu kuba fye no kutandalilwa kunono ukwasuminishiwe. Akumenye ukukanaumfwikisha pa mulandu wa bwafya kuli nakulukutwi. Cabele mibele yaafya. Pa numa ya kutandala kumo dokota alinkonkele kuli motoka wandi, ukupampamina pa kuti ishuko fye lyeka ku mukashi wandi lyali kulepulwa mu kuba no mulopa kabili alimpaapaatile ku kusuminisha cene. Nangu ni fyo, umukashi wandi na ine twacetekele muli Yehova—nelyo cingati ukumfwila ifunde lyakwe kwafuminemo ukulufya imyaka inono mu bumi bwa ino micitile.

Mu kupumikisha, kwaliko ukulunduluka kwamonekesha mu mibele ya mukashi wandi. Bushiku bumo ilyo nafikile nasangile naikala pa busanshi alebelenga. Pa nshiku shakonkelepo atendeke ukucitilo bunte ku balwele na babomfi ba cipatala. Lyene nalitilwe ukuya kwi ofesi lya kwa dokota wa kulepula. “Ba Wharerau,” e fyo asosele, “mu cituntulu mwalishuka! Tulecetekela ukuti impika ya mukashi wenu naipola.” Ukwabulo kwenekela, icipimo ca mulopa wakwe calishikimene. Capamo, umukashi na ine twatashishe Yehova no kubukulula umupampamina wesu ukubombesha ukufika apo twingapesha mu mulimo wakwe.

Nomba nalipeelwa umulimo cipya cipya ku fishi fya Cook kabili ndebomba na kabili mu Rarotonga. Mwandi lishuko lyapaalwa! Mu kulolesha ku numa umukashi wandi na ine tuli aba kutootela pa kusakamana kwa kwa Yehova pa makumi ya myaka mupepi na yasano mu mulimo wakwe. Lwa ku mubili, tatwabala atubulisha ifikabilwa fya ku bumi. Mu mano ya ku mupashi, amapaalo yaliba ayafulisha ku kushimika. Ilyamonekesha ni mpendwa ya ndupwa shandi isha ku mubili abapokelela icine. Kuti napenda ukucila pali 200 ababa nomba Inte sha kwa Yehova ababatishiwa, ukusanshako 65 aba ntuntuko shandi aba cine cine. Umwishikulu wandi umo umwaume aba icilundwa ca lupwa lwa Bethel ulwa mu New Zealand, ilintu umwana mwanakashi umo no mulume wakwe na bana baume babo babili balebomba umulimo wa bukuule pa misambo.—3 Yohane 4.

Mu kulolesha ku ntanshi, ndateesa icilolelo ca kwikala muli paradise uko, mu kusaalala kwe sonde, ukuyemba kukacila nelyo fye kulya ukwa mupokapoka wa katapakatapa uko nafyalilwe. Mwandi likaba lishuko ukusengela bamayo na batata mu kubuushiwa no kubalondolwela pa lwa cilubula, Ubufumu, no bushinino bonse bumbi ubwa kusakamana kwa kwa Yehova.

Umupampamina wandi, uwatungililwa ku kwishiba ukuti Lesa alansakamana, waba nge fyalondolwele kemba wa malumbo pe Ilumbo 104:33 ukuti: “Ndeimba kuli Yehova lyonse ndi no mweo; ndelumba Lesa wandi apo ndipo.”—Nga fintu cashimikwa na Sarn Wharerau.

[Icikope pe bula 28]

Iŋanda ya Bufumu iya kubalilapo iyakuulilwe mu New Zealand, 1950