Baeluda—Akanyeni Imilimo!

AALI mwaume watekanya, uwaicefya, mu kuba no kwiluka kwaswatuka ukwa bulungi ukwakoshiwa no kubelesha mu bumi. E co, ukucila pa baume amamilioni yatatu, abanakashi, na bana mu kucetekela baloleshe kuli wene ku kupandwa amano. Alyeseshe ukukanabalenga insoni. Ukufuma ulucelo ukufika icungulo bushiku, akutike ku mpika shabo kabili mu kutekanya alibaafwile ukumona fintu amafunde ya kwa Lesa yabombele ku mibele yabo. Ee, pa ciputulwa ca nshita icipi, imyaka imo 3,500 iyapitapo, imikowa 12 iya kwa Israele yalepingulwa ku muntu umo mpo—Mose.

Nangu cibe ifyo, Yetro, shifyala kwa Mose, aali uwasakamikwa. Ni shani fintu Mose engabala asubilo kusungilila umusenselo wa musango uyo? Muli ifyo Yetro abilishe ukuti: “Tacawama ico cintu ulecita. Ukufunshika ukafunshika, iwe na aba bantu abali nobe: pantu cafina kuli iwe ici cintu; te kuti ucicite weka.” (Ukufuma 18:17, 18) Ukupikulula? Yetro apandile Mose amano ukwakanya fimo ifya fishingamo fyakwe kuli bambi. (Ukufuma 18:19-23) Kupanda amano kusuma!

Mu kati na nkati ka cilonganino ca Bwina Kristu ilelo, mwabamo baeluda abengi abo, ukupala Mose, baleesha ukusakamana ifyacila pa fyo bengapwishishisha beka. Balateyanya ukulongana pamo pene no kupekanya kabili lyene ukupeela imbali sha programu mu musango wa muyano, uwa kufumamo cimo. (1 Abena Korinti 14:26, 33, 40; 1 Timote 4:13) Baeluda na kabili balasakamana ukukabila kwa cilundwa cimo cimo ica cilonganino. (Abena Galatia 6:1; 1 Abena Tesalonika 5:14; Yakobo 5:14) Balabuula ubutungulushi mu mulimo wacindamisha uwa kushimikila imbila nsuma ya Bufumu. (Mateo 24:14; AbaHebere 13:7) Balatantika, na kabili, ukuti ifipe fya fitabo fibeko ku cilonganino ifya kwananya ku cintubwingi.

Mu kulundapo, baeluda bamo balapeelwa imbali pa maprogramu ya kulongana kwa muputule na mabungano ya citungu. Babomba mu mateyanyo ya kulongana no kubomba mu makomiti ya cipatala aya kumfwaninamo. Bamo balafwilisha mu bukuule bwa Ŋanda ya Bufumu. Kabili fyonse ifi fili kusansha pa fishingamo fyabo ifya lupwa no kukabila kwabo ukwa kuiliisha lwa ku mupashi. (Linganyeniko Yoshua 1:8; Ilumbo 110:3; 1 Timote 3:4, 5; 4:15, 16.) Ni shani fintu abaume ba musango uyo aba Bwina Kristu bacita conse ici? Ukupala Mose bafwile ukukwata ukwaafwa. Bafwile ukusambilila ukwakanya imilimo. Mu cine cine, umuntu ushakanya imilimo ni kateyanya mubi.

Umutengo wa Kukansha Bambi

Kwalibako imilandu yalundwako iya kwakanishisha icishingamo. Mu cilangililo ca kwa Yesu ica matalanti, shikulu, ilyo talaima ukuya pa lwendo lwalepa, aitile abasha bakwe no kubakanya imilimo mu fipimo fyalekanalekana ifya cishingamo. (Mateo 25:14, 15) Pa kucita ifyo, shikulu aali na maka ya kufika pa mabuyo ayengi. Ica ntanshi, ilintu aali nafumapo, abasha bakwe babombele mu cifulo cakwe kabili umulimo wakatama tawalekele ilintu aali naya. Ica cibili, apantu incitilo sha umo e shilangisha bwangu imibele ukucila amashiwi, shikulu aali no kumona amaka na bucishinka ifya basha bakwe. Ica citatu, shikulu apeele abasha bakwe ishuko lya mu nshita ku kunonka ukubelesha kwakabilwe apakalamba.

Ici cilangililo calikwata ubupilibulo kuli ifwe ilelo. Lintu Yesu afumine pe sonde, apeele icishingamo ku basambi bakwe abasubwa. Abashalapo ba aba bacili abashingamwa na mabuseko ya Bufumu aya mu kusaalala kwa calo. (Luka 12:42) Mu kati ka bwangalishi bwa mu kasuba ka muno nshiku ubwa basubwa, ipaalo lya kwa Yehova lyalimonekesha pa kuteyanya kwakwe. Nge ca kufumamo, kwalingilishiwako mu kupapusha. E mulandu wine, mu myaka fye isano iyapwa, abapya bamo ukucila pali milioni umo balilangisha ukuipeela kwabo ukupitila mu lubatisho lwa mu menshi! Ici cafumamo amakana ya filonganino ifipya ne myanda ya miputule ipya.

Pamo fye nga fintu Yesu Kristu ayakenye ifishingamo ku “musha wa cishinka kabili uwashilimuka,” nabo mu kukonkapo balipeela ifishingamo fya cilonganino kuli baeluda na babomfi batumikila aba “mpaanga shimbi.” (Mateo 24:45-47; Yohane 10:16) Nangu ni fyo, abaume baipeela abalundwako balekabilwa ku kusakamana ukukula kwa kusungusha. Bushe bakafuma kwi? Baeluda bafwile ukubakansha. Lelo ni shani fintu baeluda bengakansha abaume ba musango yo nga ca kuti tabakanya ifishingamo fyalinga kuli abo abalangisha ifyo kuti baba bafikapo? Nga te ifyo ni nshila nshi imbi intu baeluda bakwatilamo ishuko lya mu nshita ukumona ukukampuka na bucishinka bwa balumendo?

Cipilibula Cinshi Ukwakanya Imilimo?

Kuli bamo, “ukwakanya imilimo” kupilibula ukulongolola, ukusengauka, ukulekelesha, nelyo ukucimba ifishingamo fyabo. Nangu cibe ifyo, lintu kwabomfiwa bwino, “ukwakanya imilimo” mu cituntulu ni nshila ya kufikilishishamo ifishingamo. Verbu ya ciNgeleshi “ukwakanya imilimo” yalondololwa nga, “ukuseekesha kuli umbi; ukusonta ngo mwiminishi wa umo; ukupeela icishingamo nelyo ubulashi.” Nangula ni fyo, uuleakanya mu kupelako atwalilila ukuba uwashingamwa ku cacitwa.

Bamo kuti pambi bashingilisha ukwakanya imilimo pa mulandu wa kuti baletiina ukuti bakalufya ukwangalila. Nalyo line, ukwakanya imilimo takupilibula ukulufya ukwangalila. Nangu cingati tamoneka kabili aleteka ukufuma mu myulu, Kristu Yesu aliba mu kulama nga nshi ukwa cilonganino ca Bwina Kristu. Wene, mu kukonkapo, aliseekesha icilonganino ku kusakamana kwa baume babelesha.—Abena Efese 5:23-27; Abena Kolose 1:13.

Bambi kuti pambi bakaana ukukongamina ku kwakanya imilimo pa mulandu wa kuti bayumfwa ifyo kuti babomba umulimo mu kwangufyanyako abene beka. Nangu cibe ifyo, Yesu amwene umutengo wa kukansha bambi. Takwali nangu umo pe sonde uwasambilishe mu kucilapo ukufumamo cimo ukucila Yesu. (Yohane 7:46) Nalyo line, pa numa ya kupeela amakambisho ku basambi bakwe 70, abatumine mu mulimo wa kushimikila. Nangu cingati tabali na kulingana na Yesu mu maka ya kusambilisha, babwelele balesekelela apakalamba pa kutunguluka kwabo. Yesu asekelele pamo nabo kabili alibatashishe, pantu alishibe ukuti baali no kutwalilila no mulimo pa nshita yalepa pa numa abe naya kabili mu kupelako baali no kupwishishisha ifyafulilako ukucila na fintu aali no kupwilikisha pa kubomba eka.—Luka 10:1-24; Yohane 14:12.

Ukwakanya imilimo na kabili kupilibula ukupokelela ukwaafwa mu kuba no kulonsha kwakabilwa. Ubushiku pa ntanshi Yesu aali no kufwa, apeele umulimo Petro na Yohane ku kucita imitantikile yakabilwa ku ca kulya cakwe ica Kucilila ica kulekelesha. (Luka 22:7-13) Yesu taali na kusakamikwa pa lwa kushita umwana wa mpaanga, umwangashi, umukate ushatutumuka, ne misalu yalula; kabili taali na kukolonganya ifipe, inkuni, ne fyapalako. Petro na Yohane balisakamene uko kulonsha.

Baeluda ilelo kuti baipakisha ukumwenamo kwapalako nga bapashanya ica kumwenako ca kwa Yesu. Ku ca kumwenako, umo uusakamana ifitabo kuti pambi aipushiwa ukuorda ifitabo filekabilwa ifya kampeini ileisa. Kuti pambi akambishiwa ukupenduluka mu fipendo fyakwe ku kupima fintu ifipe fyapalako fyabomfiwe mu makampeini yafumako. Na kabili kuti pambi alanguluka imibele ya cifulo ca kubombelamo ica cilonganino ilyo talapekanya formu ya kuordelapo iyayana. Lyene kuti apeela formu kuli kalemba wa cilonganino ku kubebeta. Lintu fye umubomfi wa fitabo asambilila incito yakwe, tacilingile ukuba icakabilwa kuli kalemba ukubebeta mu fyalembwa fyapita imiku ibili cikulu fye ubwingi bonse pali formu ya kuordelapo buli ubwalinga. Mu kulengama, iyi ncitilo yaanguka iya kwakanya imilimo ikalenga ukutuma orda ya fitabo ukuba ukwacilapo ukwanguka kuli bonse abakuminweko.

Mu cilolwa ca bunonshi bwenekelwa, ni shani fintu umo engakanya imilimo mu kufumamo cimo?

Ifya Kwakanya Imilimo

Londololeni umulimo. Ica kubalilapo, lengeni ifya kufumamo fileenekelwa fyumfwike. “Akusandululenimo nkasuke nkabwele” e co “umuntu umukankaala” mu cilangililo ca kwa Yesu ica mondo aebele abasha bakwe ikumi. (Luka 19:12, 13) Shikulu aenekele abasha ukushisha mu kubamo icibwesha ne mondo shakwe kabili lyene ukucita lipoti ubunonshi bwabo pa kubwela kwakwe. Balishibe cintu baali no kucita. Ni shani fintu ici cishinte cingabomba pa mulimo wa muno nshiku uwa pa Ŋanda ya Bufumu? Nge ca kumwenako, munyina upeelwe umulimo wa kuwamya umutenge mu kushininkisha kuti aebwa ifisolobelo fya kubomfya, ukwa kufisanga, ne nshita ya kutampa umulimo, nampo nga imiceele ili bwino. Ifya kutungulula fya kulungatika ifya musango uyo fifumamo ukuteyanya kusuma.

Caliba icacindama ukulondolola te fintu umulimo ulebimbamo fyeka lelo na kabili ukupingulapo kuntu umuntu asuminishiwe ukucita kabili ne milandu iilingile ukutwalwa kuli umbi. Mose aebele abasalwa bakwe ukuti bali no kupingula imilandu inono, lelo imilandu yaafya yaali no kwisa kuli wene.—Ukufuma 18:22.

Lintu mulepeela ifishingamo, sengaukeni ukupeela abantu abengi umulimo umo. Lintu abantu ukucila pali umo bapeelwa imilimo imo ine, kulabako icimfulumfulu. Elenganyeni icingacitika nga ca kuti pe bungano likalamba ilya Nte sha kwa Yehova, yonse yabili Dipartimenti ya Busaka na Dipartimenti ya Kupayanya Ifya kulya yalipeelwe icishingamo ca kuwamya apa kushitishishapo ifya kulya, nelyo nga ca kuti yonse yabili Dipartimenti ya ba Kapyunga na Dipartimenti ya Kwibishiwa yalipeelwe ukutungulula aba kumonako pa nshita ya lubatisho.

Sooboleni abaume bafikapo. Yetro apandile Mose amano ukuti: “We mwine ufwile ukusapika abaume abafikapo, abatiina Lesa mu kati ka bantu bonse, abafumacumi kabili abaume abashaboshiwa, kabili ubasonte pa bantu.” (Ukufuma 18:21, The New English Bible) Ukwabula ukutwishika, umuntu afwile ntanshi ukufikapo pa milingo ya ku mupashi. Pa kupima nga ca kuti umo ali “uwafikapo” ku kubomba umulimo ulipo, ukulanguluka kufwile ukupeelwa ku fya kusangwilako pamo nga imibele ya buntu, ukubelesha, ukukanshiwa, no kulamuka kwa cifyalilwa. Muli ifyo, Umwina Kristu ukucilisha uwaba ne mibele isuma, iya nsansa, iya kwaafwa mu kupalishako kuti abomba bwino apa kushitishisha magazini nelyo nga kapyunga. Mu mano yamo yene, lintu mulesalapo umo ukwaafwa kalemba wa cilonganino, mu kubamo amano ukulangulukapo kuti kwapeelwa ku fyo aba uwa muyano. Bushe alapeelako ukusakamana ku fyebo fyashika, bushe alishintililwapo, kabili bushe kuti asunga inkama? (Luka 16:10) Ukulanguluka ifya kusangwilako fya musango uyo ku kulunda pa milingo ya ku mupashi iikabilwa kuti kwaafwa ukubika umwaume walinga pali iyo ncito.

Peeleni ifisolobelo fyalinga. Umo uulebomba akakabila ukukwata ifisolobelo fimo pa kupwishishisha umulimo upeelwe. Nakalimo akakabila ifibombelo, indalama, nelyo ukwaafwa. Peeleni ifisolobelo fyalinga. Ku ca kumwenako, munyina pambi kuti aipushiwa ukucita ukulungisha kumo ukulekabilwa pa Ŋanda ya Bufumu. Ukwabula ukutwishika, akebwa icilekabila ukucitwa, lelo kuti pambi na kabili akabila indalama sha kushita ifisolobelo ifinono. Nakalimo akakabila ukwaafwa. E co baeluda kuti pambi baipusha bambi ukumwafwako nelyo ukubilisha ku cilonganino ukuti ‘Munyina kantwa akalabomba umulimo wa kuti pa Ŋanda ya Bufumu, kabili kuti pambi atununuka bamo aba imwe ukulomba ukwaafwa.’ Ukutontonkanishisha libela ukwa musango uyo kukacilikila umo ukukanapeela umulimo ukwabula ukupayanya ifisolobelo fyalinga. “Mwibulisha pa kwakanya imilimo” e nshila intu uwa kupanda amano umo uwa fya bwangalishi alumbulwile cene.

Lintu mulepeela ifishingamo, ishibisheni bambi ukuti uyo muntu alebombela mu cifulo cenu. Ubulashi bwa kubombela mu cifulo cobe nabo bwine cisolobelo. Yoshua apeelwe umulimo nge ntungulushi ipya iya kwa Israele ku cinso ca “lukuta lonse.” Mose alikambishiwe ‘ukupeelako no bukata [bwakwe] pali wene.’ (Impendwa 27:18-23) Mu kutantika kwa cilonganino, icintu cimo cine pambi kuti capwishishiwa pa kubika fye umutande pa cipampa ca fyebo uwa abo abakwete imilimo yapeelwe.

Afwilisheni ukupingululapo kwabo. Nomba umo uupeelwe umulimo kuti atendeka umulimo ulipo. Ibukisha, nangu ni fyo, kuti waba intulo ya cine cine iya kukoselesha kuli wene nga ca kuti uleafwilisha ukupingulapo kusuma uko acita. Ku ca kumwenako, iwe pamo nga eluda kuti pambi wakwata ukusoobolapo kobe ukwa mibikile ya bamaikrofoni ne fipuna pa platiformu mu Ŋanda ya Bufumu, nakalimo mu nshila imo iyapusanako na fintu munyina wapeelwa uyo mulimo acita cene. Nangu cibe ifyo, nga ca kuti munyina uusakamana platiformu apeelwako ubuntungwa bumo mu mulimo wakwe, mu kupalishako akanonka ukucetekela no kubelesha. Pa mbali ya ico, kuti pambi awamyako fye ne milandu. Uwa kupanda amano umo pa fya makwebo alondolwele ukuti: “Akanya umulimo, te kulangilila fintu ucitwa. . . . Ilingi line, ukulamuka kwa cifyalilwa ukwa kwelenganya kulalangishiwa.”

Mu kulundapo, munyina uuli pa ncito mu kuba no kuboko kwakwe pali plao, ukulandila muli iyo nshila, ilingi line alapalamako ku mibele imo na muli ifyo kuti pambi aumfwikisha impika ishaampana no mulimo mu kuwaminako. Mu kupalishako akankulako ku mpika mu kuba no kupikulula kubomba mu cine cine. Na kabili kuti pambi alebomba ne fya kusangwilako ifishimonekesha ku balemonako. Muli ifyo, kangalila umo uwa Bwina Kristu asosele ulwa kwa kaafwa wabelesha ukuti: “Nga ca kuti asosa ukuti kuliko impika shimo, ndasumina ico asosa.”

Ee, icisolobelo caumisha umutengo icabapo kuli baeluda ba Bwina Kristu caba baume na banakashi baipeela abali abaitemenwa kabili abali na maka ya kwaafwa mu nshila iili yonse intu balangililwamo. Baeluda, bomfyeni ici cipe cawamisha ku busuma bwenu! Ukwakanya imilimo cishibilo ca kuicefya kabili kuti kwacefyako ukukanshika no kufulunganishiwa. E co tamwakakwate fye amaka ya kucita ifyafulilako lelo mukapeela bambi ishuko lya mu nshita ku kunonka ukubelesha kukabilwa.