Lesa Alamesha Bushe Ulabomba Ulubali Lobe?

ELENGANYA ukumoneka. Uli mwi bala lyayemba, ilyashingulukwa ne fimuti fyalulubala, ifimpusa fyafumba, no kufubaana kwa maluba yabalabata. Ulunkoto lwa katapakatapa ulwatentemukila ku fituntu fyasakamanwa ifya mulonga uulefukauka amenshi yalengama. Tapali icilecilinganya imimwene. Uwaebekeshiwa, waipusha uwapangile ici cifulo cayemba. Mu kwasuka umulimi bufuke bufuke asoso kuti Lesa e ulenga ifintu fyonse ukumena.

Mu cifyalilwa, walishibe co. Kabili waibukisha amashiwi ya mulimi lintu wafika pa ŋanda no kumona ku numa ya ŋanda yobe ukwa busanku, ukushaba icili conse icayemba icamenako, ifisoso filatulumana, na menshi ya mfula yesusha ifilindi fyabipisha ukumoneka. Wakumbwa ukukwata ibala ukupala lintu wacitandalila nomba line. E co, ukusumina mu kukosa amashiwi ya mulimi, wafukama no kupepa mu kupaapaatisha kuli Lesa ukulenga amaluba yaemba ukumena mu lubansa lobe. Cinshi cacitika? Tapali kwena.

Ni shani pa lwa kukula kwa ku mupashi? Pambi kuti wakwata ukufwaisha kwaswatuka ukumona ifintu ukukula lwa ku mupashi, mu nshila ya basambi bapya ukwankula ku cine ca Cebo ca kwa Lesa nelyo mu kulunduluka kobe ukwa ku mupashi. Kabili kuti pambi wapepa kuli Yehova mu kupaapaatisha ku kuletako ukukula kwa musango yo, mu kuba no kushininwa kwashika ukwa kuti alikwata amaka ya kucite fyo. Lelo bushe ukufwaisha kobe ukwaswatuka, ipepo lya kupaapaatisha, no kucetekela mu maka ya kwa Lesa mu fiine fyeka kuti fyaletako ukukula?

Lesa Alamesha

Nakalimo uyumfwe fyo ulubali lobe mu kuletako ukukula kwa ku mupashi talwacindama, nelyo fye ulwabulamo bupilibulo. Bushe umutumwa Paulo tatubulwile ici pali 1 Abena Korinti 3:5-7? Alembele ukuti: “Nga kanshi Apolo cinshi? Paulo na o cinshi? Ni bakapyunga muli abo e mo mwatetekelele; kabili umo umo bukapyunga bwakwe ni filya Shikulu amupeele. Ine nalilimbile, Apolo alitapilile, lelo ni Lesa e wameseshe. E ico nangu uulimba nangu uutapilila tali kantu; kano Lesa uumesha.”

Paulo mu kulungika asumino kuti lintu ifintu fimena, ilumbo lyonse liya kuli Lesa. Umulimi kuti pambi apekanya umushili wakwe, ukutandamo imbuto shakwe, na mu kusakamanishisha ukuteesa ifilimwa, lelo mu kulekelesha cili pa mulandu wa maka yabamo ukulenga aya kupapusha aya kwa Lesa eko ifintu fimenena. (Ukutendeka 1:11, 12, 29) Cinshi, nangu ni fyo, cintu Paulo apilibula lintu asosa ukuti “nangu uulimba nangu uutapilila tali kantu”? (“Te balimi mu kuba no kutanda kwabo no kutapilila e bapendwa,” The New English Bible.) Bushe aleceefya ulubali lwa kwa kapyunga umo umo mu kupanga abasambi bapya, ukutubululo kuti mu kulekelesha tacaba mulandu ifyo tubomba ubutumikishi bwesu?

“Nangu Uulimba . . . Tali Kantu”

Sunga mu muntontonkanya ukuti muli ulu lubali lwa kalata yakwe, Paulo talelanda pa butumikishi bwa Bwina Kristu lelo pa buwelewele bwa kukonka abantu ukucila ukukonka Yesu Kristu. Bamo mu Korinti balepeela ubucindami bushalinga ku babomfi ba kwa Yehova abalumbuka, pamo nga Paulo na Apolo. Bambi balesumbula amalekano no kusumbula abantu abo batontonkenye ukuti baali abapulamo muli bamunyinabo ba Bwina Kristu.—1 Abena Korinti 4:6-8; 2 Abena Korinti 11:4, 5, 13.

Ukucindamika abantu muli iyi nshila takwaba ukusuma. Kutontonkanya kwa ku mubili, kabili kuletako akalumwa no lubuli. (1 Abena Korinti 3:3, 4) Paulo alanga ifya kufumamo fya kutontonkanya kwa musango yo. Asoso kuti: “Mwabe fikansa muli imwe. Awe ifikansa ndesosa ni ifi: onse uwa pali imwe atila, Ine ndi wa kwa Paulo, Lelo ine ndi wa kwa Apolo, Lelo ine ndi wa kwa Kefa, Lelo ine ndi wa kwa Kristu.”—1 Abena Korinti 1:11, 12.

E co, lintu alemba ukuti, “uulimba no utapilila tabali kantu” (Phillips), umutumwa alelwisha ukutontonkanya kwa ku mubili ukwa musango yo, ukukomaila pa kukabila kwa kulolesha kuli Yesu Kristu nge Ntungulushi no kusumino kuti ubukata bonse ubwa kukula mu cilonganino buya kuli Lesa. Abatumwa na baeluda bambi baba fye babomfi ba cilonganino. Tapali nangu umo alingile ukusumbulwa kabili abene tabalingile ukuifwaila ubucindami nelyo ukulumbuka. (1 Abena Korinti 3:18-23) E co uulimba no utapilila tabali kantu, e fyasosa Paulo, “ukulinganishiwa kuli wene uupeela ubumi ku lubuto.”—1 Abena Korinti 3:7, Phillips.

Bakabomba Banankwe aba kwa Lesa

Mu kulande fi, muli ifyo, umutumwa Paulo taleceefya ubucindami bwa lubali lwesu mu kulimba no kutapilila. Talefwaya ifwe ukutendeko kutontonkanya ukuti, “Lesa akalenga ifintu ukukula mu nshita yakwe ine,” kabili lyene ukwikala fye no kulolela ukuti wene acite. Alishibe ukuti cintu tucita ne nshila tucitilamo cene fyalikwata ukusonga pa nshila ifintu fikulilamo.

E mulandu wine Paulo libili libili akoseleshe Abena Kristu ukubombesha na maka mu butumikishi bwabo no kuwamyako ukulamuka kwabo nga bakasambilisha. Tontonkanya pa lwa kupanda amano apeela ku mulumendo Timote. “Uimone we mwine, ne sambilisho lyobe; ikalilila muli ifi fintu; pantu pa kucite fyo, ukaipususha we mwine na balekuumfwa.” (1 Timote 4:16) “Ndekukonkomesha, nati, Bile cebo; cincila . . . , [mu kushishimisha, NW] konse na mu kusambilisha. . . . Fishapo bukapyunga bobe.” (2 Timote 4:1, 2, 5) Te kuti mube amano mu kubombesha kwa kwa Timote mu kuwamya ukulamuka kwakwe nga ca kuti ukulimba no kutapilila kwakwe takwali no kukwata ukusonga pa kulenga ifintu ukumena.

Ukupala Paulo na Apolo, na iwe wine kuti wakwata ishuko lishingapimwa ilya kubomba nga umo uwa bakabomba banankwe aba kwa Lesa. (1 Abena Korinti 3:9; 2 Abena Korinti 4:1; 1 Timote 1:12) Na muli ifyo, umulimo obe walicindama. Umulimi tenekela Lesa mu cipesha amano ukuletako ibala lyaemba ukwabula ukubombesha pa lubali lwa mulimi. Bushe cilingile ukuba icapusanako mu kukula kwa ku mupashi? Mu kushininkisha iyo. Ukupala umulimi uyo mu kutekanya “apembe fisabo fya pano isonde ifyafinisha,” tufwile intanshi ukupilikita mu kulimba no kutapilila, ukupembelela ilintu Lesa alemesha.—Yakobo 1:22; 2:26; 5:7.

Bomba Ulubali Lobe

Apantu, nga fintu umutumwa Paulo asosa, “onse umo umo akapokelele cilambu cakwe cine umwabelo kucucutika kwakwe kwine,” tulacita bwino ukuipusha ifyo tulecucutika.—1 Abena Korinti 3:8.

Incenshi mu fya kulima Geoffrey Smith asoso kuti: “Takwaba imilingo yaibela iikabilwa pa kuba umulimi, buseko fye mu fimenwa.” (Shrubs & Small Trees) Mu nshila imo ine, takwaba imilingo yaibela iya cifumanda ikabilwa kuli ifwe pa kuba bakabomba banankwe aba kwa Lesa, buseko bwa cine cine mu bantu no kuitemenwa ukubomfiwa na Lesa.—2 Abena Korinti 2:16, 17; 3:4-6; Abena Filipi 2:13.

Languluka kumo ukwa kupanda amano kusuma ukwatambikwa na balimi balamuka. Nga fintu umulashi umo asosele, nga ca kuti umulimi ushaishibisha ali uwaitemenwa ukukutika kuli abo abacilapo ukubelesha pali wene, “uulesambilila mu kwangufyanya kuti aba incenshi.” Kabili, e fisosa uyu mulashi umo wine, “incenshi lyonse ilafwaya ifintu ifipya ifya kusambilila.” (The Encyclopedia of Gardening) Bushe mu kuitemenwa ulapokelela ukwaafwa no kukansha Yehova apayanya pa kuti wingalimba no kutapilila mu kufumamo cimo? Nga ulacita, nampo nga uli mupya mu mulimo nelyo uwabelesha muli wene, kuti walundulula ukulamuka kwalundwako nga kabomba munankwe uwa kwa Lesa na muli fyo ‘uwingasambilisha bambi.’—2 Timote 2:2.

Nga ca kuti ali uwaitemenwa ukukutika no kusambilila, e fisosa Geoffrey Smith, “uuletendeka ukusambilila akasengauka ifimfokonshi fyabipisha.” Nga ca kuti twaumfwila ukutungulula uko Yehova apeela ukupitila mu Cebo cakwe no kuteyanya kwakwe, tukacita ifintu mu nshila yakwe. Lyene tukasengauka, ku ca kumwenako, ifimfokonshi fya musango yo pamo ngo kupaashanya na abo abafwaya ukuumana nelyo ukulwila pa mashiwi.—Amapinda 17:14; Abena Kolose 4:6; 2 Timote 2:23-26.

Ukupanda amano na kumbi ukwa kulima kusuma kuli kutontonkanishisha libela mu kubamo ukusakamana ilyo taulabutukila ku kushimaula umushili. “Ilyo taulakoma mu mushili,” e fisosa The Encyclopedia of Gardening, “poosa akashita mu mutalalila ukupimununa [ifilolelo fyobe].” Bushe ulaponena mu citeyo ca kubutukila mu butumikishi bwa Bwina Kristu ukwabula intanshi ukupeela itontonkanyo lyabamo kusakamana kabili ilyabamo ipepo ku cintu ulefwaya ukupwishishisha ne fyo wingacita bwino ico? Kwata amabuyo yobe ayalengama ilyo taulatendeka. Tontonkanya, ku ca kumwenako, pa lwa musango wa bantu pambi wingakumanya ne mpika wingalolenkana na sho, kabili pekanya ukubomba ne shi. Ici cikakusuminisha ‘ukuwikisha abengi [ilyo waba] fyonse kuli bonse.’—1 Abena Korinti 9:19-23.

“Wileka Kuboko Kobe Kutushe”

Nga ca kuti twatesekesha ishuko lya kubomba nga bakabomba banankwe aba kwa Lesa, tatwakashimbe mu cakaniko cesu ica cipangano. “Ku lucelo tande mbuto shobe, ukufika na ku cungulo wileka kuboko kobe kutushe; pantu tawishibe ico cikashuka, ici napamo ici, nangu nga fyonse fibili pamo fikabe fisuma.” (Lukala Milandu 11:6) Ifya kufumamo fya kupelako fyaba mu maboko ya kwa Yehova, lelo tukaseepa nga ca kuti fye intanshi twatanda mu mukoosha.—Lukala Milandu 11:4.

Takwaba ibala ilyabalile alilengwa ilyayemba ukupitila mu kulima kwa cipamanso, ukwa kuicitikilako no kusalanganya imbuto. Mu kupalako, ifingi filakabilwa mu butumikishi bwa Bwina Kristu ukucila pa kwakanamo kwa cipamanso mu kwananya kwa mpapulo sha Baibolo. Nga bakabomba banankwe aba kwa Lesa, tulekabila ukubilisha imbila nsuma pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa mu mukoosha kabili mu kushimikisha, ukufwaya abakongamina ku bulungami. (Imilimo 13:48) Ibukisha icishinte mu mashiwi ya mutumwa Paulo pali 2 Abena Korinti 9:6 ica kuti: “Uutanda aleceefya, akaseepe fyaceepa; kabili uutanda alefusha, akaseepe fyafula.”

Ukupala bonse abalimi abasuma, twesha ukulimba mu mushili usuma. Lintu cimo cabyalwa nelyo fye mu mushili uwawamisha, nangu cibe fyo, iyo te mpela ya mulandu. E fisosa Geoffrey Smith ukuti: “Ici tacipilibula ukuti lintu cimo cabyalwa takuli ifyalundwako ifikabilwa ukufuma ku muntu uwashingamwa kano fye ukushita umupando no kwikala mu cintelelwe.” Iyo, pa kuti ifintu fimene, ukubombesha kulakabilwa mu kutapilila no kucingilila ifimenwa.—Linganyako Amapinda 6:10, 11.

Ubutumikishi bwa Bwina Kristu, na kuba, pambi kuti bwapilibula ifiputulwa ifyalepa ifya mulimo wakosa lintu takuli nangu cimo icilemoneka ukucitika. Lelo mu kupumikisha, kabili limo limo ukwabula ukwenekela, ifya kufumamo fya kusungusha kuti pambi fyakonkapo. Geoffrey Smith asosa ukuti: “Ubulimi bwakwatamo ifiputulwa ifyalepa ifya kucucutika kwa lyonse ukwasakana no tushita twa kuyemba kwapulamo ica kuti ukushimaula konse, ukusekwila, no kusakamikwa nafilabwa.” Na iwe wine kuti wakwata utushita twa kwikushiwa kwapulamo lintu umutima uupokelela waankulako ku bukombe bwa cine—kulila fye uli uwaitemenwa ukucita ukulima kwa kubalilapo, ukubyala, ukusekwila, no kutapilila.—Linganyako Amapinda 20:4.

Paulo na Apolo balishibe ukuti umulimo wabo uwa kushimikila Ubufumu no kupanga abasambi tawabaletele ukulumbuka kwaibela mu cilonganino ca Bwina Kristu. Balyumfwikishe ukuti cili ni Lesa e umesha. Nalyo line, balilimbile kabili balitapilile—mu mukoosha. Shi natukonke ica kumwenako cabo no kuitambika kuli Lesa nga “bakapyunga muli abo [bambi batetekelela].”—1 Abena Korinti 3:5, 6.

[Icikope pe bula 23]

Lesa alamesha ifintu fyonse—lelo umulimi na o alabomba ulubali lwakwe