Yehova Alintungilile mu Cifungo ca mu Ciswebebe

NGA FINTU CASHIMIKWA NA ISAIAH MNWE

Takwaliko kulubulula, kabili nshacitilepo musoka. Nalyo line, napingwililwe ku ncito yakosa mu cifulo ca kukandilwamo mu kati na nkati ka ciswebebe ca mu Africa icakabisha ica Sahara. Icacilengele ukubipilako, takwali nangu umo uwa fibusa fyandi uwaishibe uko nali. Ici cacitike ukucila pa myaka cinekonsekonse iyapitapo, mu lusuba lwa 1984. Lekeni nondolole fintu naishile mu kuba muli ilya mibele yabipisha.

MU 1958, lintu nali fye ne myaka 12, umukalamba wandi umwaume abele umo uwa Nte sha kwa Yehova. Nangu cibe fyo, tata na mayo batwalilile ukupepa tulesa twa mukowa utwa citungu ca Abia, Nigeria, kuntu twaikele.

Mu 1968, nailundile ku mulalo wa bena Biafra. Lintu twali mu mpembwe, natontonkenye pa lwa cifulo ca kukanabuulamo lubali ica Nte sha kwa Yehova, kabili napepele kuli Lesa ukunjafwa. Nalaile ukuti nga ca kuti ansuminishe ukupusunsuke nkondo, nali no kuba umo wa Nte shakwe.

Pa numa ya nkondo nabombele mu kwangufyanya ukufikilisha ubulayo bwandi. Nalibatishiwe mu July 1970 kabili mu kwangufyanya nabuulile ubutumikishi bwa nshita yonse pamo nga painiya. Mu kupita kwa nshita nalisontelwe nga eluda mu cilonganino ca Bwina Kristu. Mu kwangufyanya napokelele ubwite ukufuma kwi ofesi lya musambo wa Nigeria ku kubuulo mulimo wa bumishonari mu calo capalaminako uko umulimo wa Nte sha kwa Yehova wali taulaishibikwa mwi funde. Nalipokelele, kabili ukufika mu January 1975, nali pa lwendo, mu kuba ne fipepala fya kwendelapo.

Naikatwa

Mu 1978, napeelwe umulimo wa kutandalila Inte ukupulinkana cilya calo. Apantu bali abanono, naendele mpanga yonse, ukutandalile misumba yonse ukwali ifilonganino, pamo pene ne ncende ukwali abantu balesekelela. Ilingi line naleipushiwa pa fifulo fya kucecetelapo ifya bakapokola. Imiku ibili, inshiku shine pa miku yonse ibili, nalilindikwe no kwipushiwa mu kukaluka pa lwa mulimo wesu.

Lyene, mu June 1984, ilyo twalepekanishisha umulimo wa mwi bala ubushiku bumo pa Mulungu, umulashi wa bucibusa atwishibisheko kuti bakapokola balefwaya ukwikata Inte sha kwa Yehova. Umulungu umo pa numa Djagli Koffivi, uwafuma ku Togo, na ine twaliketwe. Twatwelwe ku maofesi yakalamba aya bakapokola no kukambishiwa ukupeela amashina ya Nte sha kwa Yehova bonse aba mu musumba. “Kano fye nga mwatupeela amashina,” e fyo basosele, “tatwamulekeko.”

“Imwe muli bakapokola,” e fyo nayaswike. “Mulimo wenu uwa kusanga abantu mulefwaya. Nshili cibombelo cenu.” Twalipaashenye pa maminiti mupepi na 30, kabili bakapokola batutiinishe ukuti baali no kutuuma. Nalyo line, tatwabapeele amashina ya bamunyinefwe ba Bwina Kristu. Lyene bapingwilepo ukumpokolola umwiina ukalamba uwa fitabo fya kuloshako ifya Baibolo.

Ilintu Twali mu Kulindikwa

Pa numa ya kubwelela ku maofesi ya bakapokola ne fitabo, Djagli na ine twalifipatwile. Ilintu twalepatula, ipepala lyasolomweke ukufuma muli Baibolo wandi uwa filembo fikalamba. Aali ni programu ye bungano lya citungu apapulintilwe amashina ya baeluda ba Bwina Kristu bonse aba muli cilya calo. Mu kwangufyanya natolele yene no kufundaikisha mwi tumba lyandi. Nangu cibe fyo, umo uwa bakapokola alimwene kabili ankambishe ukuti mupeele. Kwena, nayumfwile uwabipilwa.

Ipepala lyabikilwe pe tebulo mu muputule muntu Djagli na ine twaletwala ifitabo. Lintu naingile ne fipe fyakonkelepo, naile kwi tebulo, nabuulile ipepala, no kulishindaila mwi tumba lyandi. Lyene natile ndefwaya njeko ku cimbusu. Kapokola anshindike ku ncende ya cimbusu. Pa numa mbe ninyingila no kwisalako iciibi, nalepawile ipepala tupimfya tupimfya no kulikumpila mu cimbusu.

Lintu bakapokola baishibe ulwa cacitike, balikalipe. Lelo baletiina ukucite cili conse pa lwa cene, apo abakalamba babo bali no kubapeelo mulandu wa mulekelesha pa kunsuminisha ishuko ilya kulepaula ipepala. Pa numa ya kututeka mu kulindikwa pa nshiku 17, umukalamba wa bakapokola atwebele ukukolonganike fintu fyesu pantu twali no kuseshiwa ukuya kumbi. Twabikile ifya kufwala fimo mu mufuko wa pulasitiki, kabili pe samba nabikilepo kaBaibolo kanono kantu umutandashi aali nasokelesha muntu twali.

Twali na maka ya kwishibisha Inte ukuti twaleseshiwa lelo ukuti tatwaishibe ni kwi. Ulucelocelo lwakonkelepo, pa July 4, 1984, umukalamba wa bakapokola alitushibwishe. Alitucecetele, ukutwebo kufumya ifya kufwala mu mufuko no kufikobeka pa maboko. Lelo lintu nafikile pe shati lya kulekelesha, atile kuti nabwekesha ifya kufwala mu cola, e co Baibolo tayamwenwe.

Icifungo ca mu Ciswebebe

Bakapokola batwenseshe na motoka ukuya ku cibansa ca ndeke, uko twaninine indeke ya bashilika. Amaawala pa numa twafikile pe tauni lya bantu mupepi na 2,000, apo paba icifungo lwa mupepi. Paba mupepi na makilomita 650 ukubomfya umusebo ukufika kwi tauni lyabesha mupepi. Batwishishe mu ndeke ukuya ku cifungo kabili twapeelwe ku walashikwa pa cifungo. Takwali nangu umo uwa lupwa nelyo ifibusa uwaishibe uko twatwelwe.

Itauni uko twatwelwe lyaba cifulo cakwatapo amenshi ne fimenwa mu Sahara. Kwalibako ifimpusa, ifimuti finono, ne fikuulwa fya fibumba fya kumasa. Amenshi kuti yasangwa pa kwimba fye mupepi na mita umo nelyo mita umo na citika. Nalyo line, umukaya kuli iyo ncende uwa myaka ya bukulu 31 atwebele ukuti amonapo fye imfula ukuloka umuku umo mu nshita ya bumi bwakwe! Kabili incende yali yacishamo kukaba. Umufungwa umo atile thermometer (ica kupiminako ukukaba no kutalala) yalangilile 60 digri Celsius! Icimwela cikalamba calepupa mu kutwalilila, ukuulula umucanga uwalelasa pa nkanda no kucena mu menso.

Uuli onse uwafikile kuli ilya ncende aali no kwiluka ukuti aali pa cifulo ca kapeleko ica kukandilwapo. Icifungo cashingulwikwe ne fibumba ifyalepa ifyapayenye ukucingilila ukufuma ku mwela na ku kasuba. Nangu cibe fyo, ifibumba tafyalekabilwa ku kulesho kufyuka, apantu takwali nangu kumo uko wingaya. Ku nse ya cifulo cakwatapo amenshi ne fimenwa, takwaliko icimuti nangu cimo, nakalya nakalya, ku kufisa uuli onse uwafwaile ukufyuka.

Ilyo tatulaingila, uwalashikwa pa cifungo alitucecetele. Atwebele ukufumya fyonse mu mufuko wesu. Natendeke ukufumyamo amashati yesu limo limo. Lintu icashelemo fye cali lishati lyafimbile pali Baibolo, naimishe umufuko ukumulanga ishati lyalimo no kusoso kuti: “Ifi e fyo bacitusuminisha fye ukusenda.” Pa kuba uwaikushiwa, atwebele ukuti twingile mu lubansa lwa cifungo. Baibolo lwali e lupapulo fye lweka twakwete.

Ubumi mu Cifungo

Bonse pamo, kwaliko abafungwa mupepi na 34. Baali e balumbuka bubi bubi kabili intalamisoka sha busanso muli cilya calo. Abengi baali ni nkomi abalangulwikwe ukuba abashingapindululwa. Bonse fye twasendeme mu tulyati tubili utukalamba utwayakanishiwe ku mwa kusambila mwa pa lwalaala. Umwa kusambila mwali umutungi ushakupikwapo uwabomfiwe nge cimbusu. Nangu cingati calefukumunwa cila lucelo na bafungwa, camoneke kwati balunshi bonse aba mu ciswebebe baishile ku kuipakisha ukutalala no busali bwa muli ulya mutungi.

Ica kulya fye twakwete cali masaka. Yaletwiwa ku mufungwa, ukubilaushiwa, no kupungwilwa pa mbale, isho lyene shasalanganishiwe, imo pa butanda bwa mufungwa umo umo. Ica kulya tacalekupikwapo. Pa nshita twalebwela ukufuma ku kubomba, pali imyanda ya balunshi ukukupa imbale imo imo iya ca kulya ca masaka. Lintu twaimishe mbale, balunshi bataatile mu kuba ne congo. Pa nshiku sha kubalilapo shibili, tatwalile nangu cimo. Mu kulekelesha, pa bushiku bwalenga shitatu, pa numa ya kutandapo balunshi no kufumyapo icikokotolo cauma pa muulu, twatendeke ukulya ica kulya ca masaka. Twapepele ukuti Yehova engacingilila ubutuntulu bwesu bwa bumi.

Twabombele mu kasuba, ukubongolole fibumba fya cifungo ca kale no kukuule fibumba ifipya. Wali mulimo wacishamo kukosa. Twacucutike ukwabulo kutuusha ukufuma pa 6:00 a.m. ukufika akasuba pa kati, ukukwata ica kulya, lyene ukubomba ukufika ku 6:00 p.m. Takwali inshiku sha mwikalwe. Tatwaculile fye ukufuma ku kukaba kweka lelo mu kati ka mupepo twaculile ku kutalala. Na kabili twaculile ku balinshi bakaluka.

Ukutwalilila Abakosa lwa ku Mupashi

Djagli na ine twabelengele Baibolo mu bumfisolo, kabili twalanshenye capamo pa lwa fintu twasambilile. Tatwali na kubelenga pa lwalaala pantu Baibolo nga yalipokelwe kabili nga twalikandilwe. Umufungwa untu natendekeko isambililo lya Baibolo alikwete inyali ya mafuta iyo ayakene na ine. Ilingi nalebuuka pa 1 koloko nelyo pa 2 koloko ku maca kabili nabelengele ukufika mupepi na 5 koloko. Muli iyo nshila nali na maka ya kubelenga Baibolo onse ukupulinkana.

Twashimikile ku bafungwa bambi, kabili umo uwa bene aebele umukalamba wa ba kalinda ba cifungo pa lwa ifwe. Mu kubulo kwenekela, kalinda wa cifungo apeele umufungwa magazini wa Loleni! untu akwete, kabili umufungwa amuletele kuli ifwe. Namubelengele mu kubwekeshabwekeshapo. Ukubelenga kwesu no kushimikila kwatwafwile ukuisunga abakosa lwa ku mupashi.

Ukumfwana ne Fibusa Fyesu

Tatwasuminishiwe ukulemba nelyo ukutuma amakalata. Nangu cibe fyo, umuntu uwali uwa bucibusa na ifwe atile aali no kunjafwa. Pa August 20, mupepi ne milungu mutanda ukutula apo twafikile, nalembele amakalata yabili mu bumfisolo, imo kwi ofesi lya mwiminishi wa Nigeria na imbi ku fibusa ba Nte. Nayashiikile mu mucanga kabili nabikilepo icishibilo pa ncende mu kuba ne libwe likalamba. Pa numa cibusa wandi aishileyashula.

Imilungu yalipitilepo, kabili nshaumfwileko nangu cimo. Panono panono nalufishe isubilo ukuti amakalata yalitwelwe. Lelo yalifikile, kabili Inte shinensu batendeke ukulwisha ukunonka ukukakulwa kwesu. Icipani ca Milandu ya Ku Nse ica Nigeria cabulile ubuseko mu mulandu kabili caipwishe ubuteko bwa calo nakakilwemo umulandu bankakile mu cifungo ca musango yo.

Pa nshita imo ine, ulucelo lwa November 15, 1984, twasendelwe mu kucito kuwamya kumo. Abalinshi bandi bantungulwile ku cimbusu ce sukulu lya sekondari cintu abantu balebomfya pa milungu imo te mulandu no kufwasa kwa ciko. Caiswilemo ubusali. Umulimo wandi, e fyo abalinshi batile, wali wa kuciwamya. Ifibombelo fye nakwete fyali minwe yandi. Ilintu naletontonkanya ifya kubomba pali uyu mulimo wa bunani, umukalamba wa bakalinda ba cifungo alishile no kusoso kuti mushika wa musumba uwa ilya ncende alefwaya ukumona ine.

Lintu nafikile mushika wa musumba atile mu nshiku sha nomba line alandile na presidenti wa calo, uwaishibe ulwa kalanda kandi. Presidenti alondolwele ukuti nga ningapeela amashina ya Nte sha kwa Yehova muli cilya calo, naali no kukakulwa ilyo line fye kabili naali no kuya ne ndeke ingakonkapo. Na kabili natile nga ca kuti balefwaya Inte sha kwa Yehova, wali mulimo wa bakapokola ukubasanga. Mushika wa musumba anjebele ukuti ningile ukulanguluka pa kutambika kwabo mu kusakamanisha. Aali no kumpela inshiku shine nelyo shisano ukutontonkanyapo. Lyene nalifumishiwemo, kabili abalinshi banshindike ukubwelela ku cifungo kabili, ku ca kutasha, te kubwelela kuli cilya cimbusu!

Pa numa ya nshiku shisano mushika wa musumba alinjitile kabili anjipwishe fintu napingwilepo. Nalandile ukuti umulandu fye nabelele mu cifungo cabo wali wa kuti nalecitilo bunte kuli Lesa wa cine no kuti nshacitile icili conse icalubana. Nalondolwele ukuti nalikwete ifya kwendelapo ifya mwi funde ne fya kwikalilapo mu calo. Ifipepala fyandi fyonse fyali fyalungama, kabili lyonse ilyo naleya ku musumba uuli onse, nalelanshanya na bakapokola ukumono kuti fyonse fili mu muyano. Apantu nshacitile umusoka uuli onse, naipwishe ukuti: “Mulandu nshi ndekandilwa? Nga ca kuti nshalefwaikwa mu calo, mulandu nshi nshatamfiwilwe? Mulandu nshi napingwililwe kuli cino cifulo?”

Nalandile pa maminiti mupepi na 15. Lintu napwile, naipushiwe ukulemba fintu nali nandile, kabili naebelwe ukuti ukulandapo kwandi kwali no kutwalwa kuli presidenti. Amapepala yalipeelwe kuli ine, kabili nalembele amabula yane.

Ukukakulwa Mu Kupelako!

Nshaumfwileko icili conse na kabili pa lwa mulandu ukufikila January 1985, mupepi ne myeshi cinelubali pa numa ya kukakwa kwandi. Pali kalya kashita, umukalamba wa bakalinda aishile no kunjipusha nga ca kuti nalilembeleko kalata kwi ofesi lya mwiminishi wa Nigeria. “Ee,” e fyo nayaswike.

“Mulandu nshi wacitile cene? Mulandu nshi tawanjishibishishe?” e fyo aipwishe.

Namwebele ukuti umulandu tawamukumine. Lelo nalimwebekeshe ukuti nshalembelemo icili conse ica kumulwisha, apo wene takwete icili conse ica kucita no kutumwa kwandi ku cifungo. “Nelyo fye ni mayo taishiba kuntu naba,” e fyo nasosele. Lyene afwaile ukwishiba ifyo natumine kalata, lelo nalikene ukumweba.

Ubushiku bwakonkelepo abalinshi bawemye Land-Rover no kunjeba ukuti Djagli na ine twali no kuseshiwa. Twaletelwe pa nse, ukufuulwa, no kucecetwa. Mu kubangilila nali nimpeela Baibolo ku mufungwa uo nalesambilila nankwe pantu nalishibe ukuti abalinshi baali no kupoka yene nga ca kuti bansangile na yo. Uyu mwaume atwebele ukuti lintu akakakulwa, ali no kuba umo uwa Nte sha kwa Yehova. Tulepepa ukuti akabe.

Mu kwipipa pa numa, nalitamfiwe mu calo ukuya ku Nigeria, kabili mu February 1985, nalitendeke cipya cipya ubutumikishi bwandi nga kangalila wenda muli cilya calo. Ukutula 1990, ndabomba nga kangalila wa citungu mu Nigeria. Djagli nomba alebomba nga Inte ya busumino mu Côte d’Ivoire.

Ukufuma kuli ici ca kukumanya, nasambilile pa lwandi ukuti Yehova Lesa kuti atutungilila pe samba lya kutitikisha kwatapatisha. Libili libili twalemona ukuboko kwakwe ukutucingilila mu cifungo. Ukukakulwa kwesu kwaebekeshe pali ine ukuti Yehova teshiba fye kuntu ababomfi bakwe bali na fintu balecula lelo na kabili ifya kubatuula ukufuma mu ca kwesha.—2 Petro 2:9.