Ukubomfya no Kubomfya Bubi Bubi Ukwa Fikope fya Butotelo

UKUMONEKA ni mu St. Petersburg, Russia. Ubushiku ni August 2, 1914. Abantu bacincimuka abalesunsha ifipasho nabalongana pe sano lya kwa kateka. Icintamba nacimikwa pa kati na nkati ka ciyanda. Icikope ca mwanakashi no mwana pa maboko yakwe cimikwe pa cintamba. Ici cipasho citwa “Nyina wa kwa Lesa uwa ku Vladimir.” Amabumba yamona cene nge cuma cashilisha mu Russia.

Na kuba, icipasho cine casuminwa nge cingacite fipesha mano. Mu 1812, lintu ifita fya bena Russia fyaimine ukulwisha Napoléon, Mushika Kutuzov apepele pa ntanshi ya ciko. Nomba, pa numa ya kupoosa icalo cakwe mu nkondo, Kateka Nicholas II aiminina pa ntanshi ya ciko. Mu kuba no kuboko kwakwe kwa ku kulyo ukwasumbulwa, acito mulapo ati: “Nalapa mu kukosa ukuti nshakatale mpango mutende ilyo lyonse umulwani acili pa mushili wa bena Russia.”

Imilungu ibili pa numa kateka apanga ulwendo lwa butotelo ukuya ku Moscow ku kufwaya ipaalo lya kwa Lesa pa milalo yakwe. Mu Cathedral of the Assumption (icikuulwa ce calici), afukama no kupepa pa ntanshi ya cimpangilile ca kwikalamo ifipasho cabikwako ifibekobeko—icikwetepo icikope ca kwa Yesu, Maria, bamalaika, na “batakatifu.”

Ishi ncitilo sha butotelo shafililwe ukutamya akayofi. Mu kucepako pa myaka ine, ifita fya cina Russia fyali ne ndase ukucila pa mamilioni mutanda no kulufya icifulo cikalamba. Mu kulundapo, kateka, umusano wakwe, na bana babo basano baipaiwe mu bukatu. Mwi punda lya bufumu bwakokwele myanda ya myaka, icalo catendeke ukutekwa no buteko bwa bumwaluka ubukaanya ubutotelo. Ukucetekela kwa kwa Kateka Nicholas mu fipasho kwashininkishiwe ukubo kwa fye.

Nalyo line, ukufika kuli buno bushiku mu Russia na mu fyalo fimbi, amamilioni batwalilila ukushinshimuna ifipasho. Ici cimya ifipusho fyacindama. Ni shani fintu Lesa amona incitilo sha kuipeelesha pa ntanshi ya fikope fya musango yo? Kabili ni shani pa lwa mwata wa kufikobeka ku fibumba fya mayanda?

Cinshi Cintu Baibolo Isosa?

Lintu Yesu ali pe sonde, alyumfwilile Ifunde lya kwa Lesa ilyapeelwe ukupitila muli Mose. Ili lyasanshishemo ilya cibili ilya yetwa Amafunde Ikumi, ililondololo kuti: “Wilacita cabaswa, icipasho ca cintu conse ca mu muulu ku muulu, nangu ca mu calo pa nshi, nangu ca mu menshi mwi samba lya calo: wilafishinshimuna, nangu kufibombela; pantu ne Yehova Lesa obe ndi Lesa wa kalumwa.”— Ukufuma 20:4, 5.

Muli fyo, Yesu tapepele Lesa mu kuba no kwaafwa kwa fikope nelyo ifyabaswa ifyacitwa ku minwe ya bantu. Ukucila, ukupepa kwakwe kwali mu kumfwana no kubilisha kwa kwa Wishi ukwa kuti: “Ine ndi Yehova, e shina lyandi; no bukata bwandi nshibupeela kuli umbi, nangu ukutashiwa kwandi ku fimpashanya.”—Esaya 42:8.

Mu kulundapo, Yesu alondolwele umulandu Lesa alingile ukupepelwa ukwabulo kwaafwa kwa fintu fimoneka. “Inshita ileisa,” e fyo asosele, “ilyo bakapepa bene bene bakapepela Tata mu [mupashi] na mu cine; pantu na Tata afwaya aba musango uyu babe aba kumupepa. Lesa Mupashi, na bamupepa bali no kumupepela mu [mupashi] na mu cine.”—Yohane 4: 23, 24.

Ukupala Yesu, abasambi bakwe aba cine basambilishe bambi inshila yalungama iya kupepelamo. Ku ca kumwenako, umutumwa Paulo limo alandile kwi bumba lya ba mano ya buntunse abaGreek abalebomfya ifilubi ku kupepa balesa babo bashimoneka. Abebele pa lwa kwa Kabumba wa muntu no kutila: “Tatufwile ukutila Lesa apalana na golde nangu ni silfere nangu libwe, ifyaelenganiwa ku kutukuta no kutontonkanya kwa buntunse.” Pa numa, umutumwa umo wine alondolwele ukuti Abena Kristu “[bendela] mu kutetekela, te mu kumona” no kuti Abena Kristu bafwile “[ukubutukako] ku kutootelo tulubi.”—Imilimo 17:16-31; 2 Abena Korinti 5:7; 1 Abena Korinti 10:14.

Ica kukumanya mu bumi bwa mutumwa Petro cilangilila ukuti ali uwayangufyanya ukulungika incitilo iili yonse iyo pambi ingatungulula ku kupepo tulubi. Lintu mushika wa fita uwa ciRoma Korneli awile pa makasa yakwe, Petro alikene. Aimishe Korneli, ukusoso kuti: “Ima, na ine wine ndi muntunse.”—Imilimo 10:26.

Ukwisa ku mutumwa Yohane, alitiinishiwe pa fimonwa fya bulesa ica kuti awile ku makasa ya kwa malaika. “Awe” e fyo malaika afundile. “Ico te co. Ine ndi musha mubiyo, kabili umunabo wa bamunonko bakasesema kabili wa babake fyebo fya mwi buuku ili. Pepa Lesa.” (Ukusokolola 22:8, 9) Umutumwa alitesekeshe uku kufunda. Mu kubamo kutemwa, alembele ica kucitika ku kumwenamo kwesu.

Lelo ni shani fintu ifya kukumanya fili pa muulu fyayampana ku kubomfya kwa fikope fya butotelo? Cisuma, nga ca kuti cali calubana kuli Korneli ukuwa kuli umo uwa batumwa ba kwa Kristu, ni shani pa lwa kushinshimuna ifikope fyabulo bumi ifya “batakatifu”? Kabili nga ca kuti cali icalubana kuli umo uwa batumwa ba kwa Kristu ukukunkula kuli malaika umumi, lyene ni shani pa lwa kushinshimuna ifikope fyabulo bumi ifya bamalaika? Mu cine cine, incitilo sha musango yo shabe shapusanako ku kusoka kwa kwa Yohane ukwa kuti: “Mwe twana, muleibaka ku tulubi.”—1 Yohane 5:21.

Pamo nge Fya Kwaafwo Kusambilisha Fyabamo Kuyemfya

Ici tacilepilibulo kuti ukukwata fye icikope ica fya kumoneka fya mu Baibolo kwaba kupepo tulubi. Uno magazini alacita ukubomfya kusuma ukwa fikope fya fya kuponako fya mu Baibolo pamo nge fya kwaafwo kusambilisha. Na kabili, ukumoneka kwa fya kuponako fya mu Baibolo kuti fyabomfiwa ku kuyemfye fibumba fya mayanda ne fikuulwa. Nalyo line, Umwina Kristu wa cine te kuti afwaye ukulangisha icikope icaishibikwa nge cishinshimunwa na bambi, kabili te kuti akobeke pa cibumba cakwe icikope icimininako bubi bubi Baibolo.—Abena Roma 14:13.

Ubwingi bwa fipasho fya Kristendomu filangisha icintengulusha ca lubuuto ukushinguluka umutwe wa kwa Yesu, Maria, bamalaika, na “batakatifu.” Ici citwa halo. Ni kwi kuntu halo atuntwike? “Intuntuko shakwe tashali sha buKristu,” e fisumina The Catholic Encyclopedia (ukulembwa kwa 1987), “pantu abomfiwe na ba kalenga ba cisenshi na ba kabasa ba mabwe ukwimininako mu cilangililo umucinshi ukalamba na maka ya milungu yalekanalekana.” Mu kulundapo, icitabo The Christians, kuli Bamber Gascoigne, cakwatamo icikope icabuulilwe ukufuma ku ŋanda ya babenye iya pa Capitoline mu Rome ica kwa lesa kasuba mu kuba na halo. Uyu lesa alepepwa na bena Roma basenshi. Pa numa, e fyalondolola Gascoigne, “halo wa kasuba” alyashimwe ku buKristu.” Ee, halo alundanishiwa no kupepa kwa cisenshi ukwa kasuba.

Bushe ifikope ifisansha ifya kuponako fya mu Baibolo ne fishibilo fya kupepa kwa cisenshi ukwa tulubi fyalilinga ukukobekwa ku cibumba ca ŋanda ya Mwina Kristu? Iyo. Baibolo ifundo kuti: “Kuli ukusuminishanya nshi kwi tempele lya kwa Lesa no tulubi? . . . E ico fumeni mwi bumba lyabo, mupaatukeko, e fyo asosa [Yehova, NW], kabili mwiikatako ku cishasanguluka; na ine nkamusekelela.”—2 Abena Korinti 6:16, 17.

Mu kupita kwa nshita, Abena Kristu baitunga batendeke ukusuula ukufunda kwa musango yo. Ubusangu bwalilundulwike, nga fintu cali nacisobelwa na Yesu na batumwa bakwe. (Mateo 24:24; Imilimo 20:29, 30; 2 Petro 2:1) Mu kubangilila mu mwanda wa myaka walenga ine C.E., kateka wa ciRoma Konstantino apangile ubuKristu bwa busangu ubutotelo bwa Buteko. Nomba umulongo wa basenshi batendeke ukuita abene nga “Abena Kristu.” Icibelesho casekele pa kati kabo cali kupepa kwa fipasho fya kwa kateka. Na kabili balekobeka ifikope fya fikolwe fyabo na bantu bambi abalumbuka. “Mu kumfwana ne mipepele ya kusefya iya kwa kateka,” e filondolola John Taylor mu citabo cakwe Icon Painting, “abantu bapepele icipasho cakwe icalengelwe pa nsalu na pa cimuti, kabili ukufuma kuli co ukuya ku kushinshimuna kwa fipasho kwali fye ulutampulo lunono.” Muli fyo, ukupepa kwa cisenshi ukwa fikope kwapyanikwepo no kushinshimuna kwa fikope fya kwa Yesu, Maria, bamalaika, na “batakatifu.”

Ni Shani Fintu Intungulushi she Calici Shalungamike ci?

Ukulingana na The Encyclopedia of Religion, intungulushi she calici shabomfeshe ukupaasha kumo kwine ukwa kale nge fyacitile aba mano ya buntunse aba cisenshi. Abantu pamo nga Plutarch, Dio Chrysostom, Maxim uwa ku Turi, Celsus, Porphyry, na Julian balisumine ukuti ifilubi fyali ifyabulo bumi. Lelo aba basenshi balungamike ukubomfya ifilubi pa kupaasha ukuti ifi fyali fya kwaafwa mu kupepa balesa babo bashimoneka. Kapanga wa fipasho umwina Russia Leonid Ouspensky asumina mu citabo The Meaning of Icons ukuti: “Bashibo be Calici babomfeshe icibombelo ca mano ya buntunse aya ciGreek, ukuteulwila ukumfwika kwa yako no lulimi ku masambililo ya fya bulesa aya buKristu.”—Linganyako Abena Kolose 2:8.

Abantu abengi basangile ukulungamika kwa basambilile fya bulesa ku kushinshimune fimpashanya ukwayafyo kumfwikisha. “Ukulekana pa kati ka kupepa icipasho ku cintu cingemininako, nelyo ukucipepa mu kulungatika . . . kwali ukwayafya ukumonwa kano fye ku basambilila sana,” e fisosa John Taylor muli Icon Painting.

Pa lubali lumbi, cintu Baibolo isosa pa lwa fimpashanya fya butotelo calibe cayanguka ukumfwa. Languluka Emilia, uwikala mu Johannesburg, South Africa. Aali ni Katolika waipeelesha kabili alefukama no kupepa pa ntanshi ya fikope. Lyene, umo uwa Nte sha kwa Yehova akonkonseshe pa mwinshi wakwe. Alicilimushiwe ukumona muli Baibolo wa ciPortuguese ukuti Lesa alikwate shina, Yehova. (Ilumbo 83:18, Almeida) Mu kutwalilila amasambililo yakwe aya Baibolo, aipwishe ati: “Cinshi mfwile ukucita pa kusengauka ukufulwisha Yehova?” Nte asontele ku fikope ifyakobekwe ku cibumba cakwe no kumwipusha ukubelenga Ilumbo 115:4-8. Bulya bushiku lintu umulume wa kwa Emilia aishile ku ŋanda, amwebele ukuti alefwayo kufumyamo ifikope fya butotelo. Alisumine. Ubushiku bwakonkelepo, aebele abana bakwe babili abaume, Tony na Manuel, ukutobaula ifikope mu tupimfya no kufyoca. Ilelo, imyaka 25 pa numa, bushe Emilia alikwata ukulanguluka ukuli konse pa lwa ici? Iyo. Na kuba, pamo no lupwa lwakwe, alyafwa abengi aba mu bena mupalamano bakwe ukusanguka bakapepa ba nsansa aba kwa Yehova.

Ifya kukumanya fyapalako fyalibwekeshiwapo imiku iingi. Pamo nge ca kufumamo ca mulimo wa mu kusaalala kwa calo uwa kupanga basambi uwa Nte sha kwa Yehova, amamilioni balesambilila ukupepa Lesa “mu [mupashi] na mu cine.” Nobe wine kuti wakumanya amapaalo ukufuma kuli yi nshila yasumbuka iya kupepa pantu, nga fintu Yesu asosele, “[Wishi] afwaya aba musango uyu babe aba kumupepa.”—Yohane 4:23, 24.

[Icikope pe bula 26]

Kateka Nicholas II alepaala imilalo yakwe mu kuba ne cipasho

[Abatusuminishe]

Icikope ca C.N.