Ukutunguluka mu Kulwisha Ukukunkuma ku Fya Kunwa Fikola

“Mu kati ka ncito, mupepi na pa 10 koloko ulucelo, naletendeke ukutontonkanya pa lwa kunwa. Ukufika pa 12 koloko naleya ku kunwako ibotolo limo nelyo yabili. Ukufika pa 3 koloko nalekanka fye. Nafulwike inshita ya kukomboka pa kuti ninganwako na kabili. Ilingi line nalenwako utwafulilako pa kuya ku ŋanda. Mupepi na 7 koloko nalefwaisha ukunwa na kabili. Nalenwa, ukuponena mu cipuna ukwabulo kwishiba nangu cimo, ukubomfya itoloshi, kabili ukulaala mu misu ukufikila ulucelo. Buula ici no kufusha cene ku nshiku 7 umulungu umo; fusha ico ku milungu 52 umwaka umo; fusha ico ku myaka 29.”

UYU mwaume alikunkuma ku fya kunwa fikola. Taba eka. Amamilioni mu kusaalala kwa calo bashomboka ne yi mibele ya kulenge mfwa iyo, ukulingana na Dr. Vernon E. Johnson, “ibimbamo umuntu umwine: lwa ku mubili, lwa mu muntontonkanya, lwa mu nkuntu, na lwa ku mupashi.”a

Incenshi ishingi shisoso kuti ukukunkuma ku fya kunwa fikola te kuti kundapwe lelo kuti kwalekwa ukupitila muli programu uwa kutalukako uwa nshita ya bumi yonse. Ici tacili icifwaikwa cabulwo kupelulula, pantu ifya kunwa fikola tafyaba ifikabilwa fya bumi. Na kuba, ukubomfya bubi bubi ukwa fya kunwa fikola kuleta ukukanasenamina kwa kwa Lesa. (1 Abena Korinti 6:9, 10) Cawamapo kwingila mu calo cipya ica kwa Lesa uwapusulwa ifya kunwa fikola ukucila ukunakila ku kufuluka fyene no kufilwa ukupyana ubumi bwa muyayaya.—Mateo 5:29, 30.

Ukuputukako—no kwikala uwalubuka—ukufuma ku kubomfya bubi bubi ukwa fya kunwa fikola ilingi line kusonsomba kwa kufulunganya. (Linganyako Abena Roma 7:21-24.) Cinshi cingaafwa? Lekeni tupayanye ukupanda amano kwa kulungatika. Nelyo nga ca kuti taunwa ifya kunwa fikola nangu panono, uku kupanda amano kulimo ukufunda kabili kuti pambi kwakulenga ukwaafwa cibusa umo nelyo umuntu obe uuleshomboka no kukunkuma ku fya kunwa fikola.

Ukuibebeta we Mwine mu Bufumacumi

Cimo ica fipindami fyakulisha ifya kucimfya cili kukaana icishinka ca kuti walikunkuma ku fya kunwa fikola. Ukukaana musango wa kubulwo bufumacumi. Caba kulungamika mu kuba ne mifwaile ya: kucingilila ubuntungwa bobe ubwa kunwa. ‘Nshili uwabipisha nge fyo,’ e fyo pambi wingapelulula. ‘Ncili ndasunga ulupwa lwandi. Ncili ndabomba incito yandi.’ Ne cacilishapo kucindama, ucili ulanwa ifya kunwa ifikola.

Ukukaana kuti pambi kwakucilikila ukukutika ku fibusa abalefwaya ukukwaafwa. Robert amwene ukuti wishi wa kusangamo uwa mukashi wakwe atampile ukuba ne mibele yabipa iya minwene ne micitile ya bunkalwe. “Pa numa ya nshiku shinono, nalimutununwike,” e fisosa Robert, “ukumwipusha nga ca kuti aleyumfwa ukuti ukunwa kwakwe kwalesangwila ku mibele yakwe.” Ica kufumamo? “Alikeene umupwilapo, mu kuba no kulandapo pamo nga, ‘Taushininkishe’ kabili, ‘Tawishibe ifyo ŋumfwa.’”

Nga ca kuti watununukwa ku cilundwa ca lupwa nelyo icibusa uuli uwayangwako pa lwa kunwa kobe, mu bufumacumi iceeceete we mwine. (Amapinda 8:33) Bushe kuti waikala ukwabula ifya kunwa fikola pa mulungu utuntulu, pa mweshi onse, nelyo pa myeshi iingi? Nga te ifyo, mulandu nshi? Wipala umuntu uuikopeka mu kuba no kupelulula kwalubana. Yakobo atila: “Wene apalo muntu uulolekeshe cinso cakwe ca cifyalilwa mu cilola; pantu acilolekesha, afumapo, ilyo line alabo musango aba.”—Yakobo 1:22-25.

Nelyo fye pa numa ukupuupuutuka kwatendeka, nalyo line ukakabila ukuba uwaibukila ulwa kukaana. Icitabo Willpower’s Not Enough cilondolola ukuti: “Umuntu uuletendeka fye ukutalukako kuti mu cilubo asumino kuti pa mulandu wa kuti aliba na maka ya kuleko kubomfya ifya kunwa fikola pa kashita kanono—nakalimo pa muku wa kubalilapo—nomba naundapwa.” Uku kutontonkanya kwacishamo ukwa kukunkumya, kabili cili lutampulo lwa kubalilapo ku kubwelele numa. Nga ca kuti uli no kucincintila ukukaana kwa musango yo, taufwile ukubombelapo weka.

Fwaya Ukwaafwa

Ukwiluko kuti tali na kucimfya ukukunkuma ku fya kunwa fikola eka, umwaume uyo twingeta Leo afwaile ukwaafwa kwa baishibisha. Pa numa ya ciputulwa ca nshita ica kundapa kwasakamanisha, ali pa nshila ya kupuupuutulwa. Leo ayumfwa ukuti ukukatama kwa kwaafwa kwa ncenshi kulakabilwa ukulangulukapo nga nshi.b Nga ca kuti ukwaafwa kwa musango yo e ko kwaba mu cifulo ca cikaya, kuti wapingulapo ukushukila kwene.

Ufwile ukwiluka, nangu cibe fyo, ukuti kwalibako ifyafulilako ku kupuupuutuka ukucila pa kutalukako fye. Pa mbali ya kukunkuma ku fya kunwa fikola kwaliba mu kupalishako imilandu yacilapo kushika iyo ulekabila ukulolenkana na yo. Ukusuula iyi kuti kwaba busanso. Dr. Charlotte Davis Kasl alembo kuti: “Nalipusha abantu abapitile mu kundapa kwa kubomfya bubi bubi ifintu fikunkumya ukufika ku miku ikumi limo na ine pa mulandu wa kuti impika shikalamba isha kubomfya bubi bubi, ukushintilila pali umo, no mulekelesha tashabombelwepo.”

Dennis asangile ici ukuba ica cine. “Nali uwakunkuma ku fya kunwa fikola uushalekolwa nalyo line uwakwete impika ishingi,” e fyo alemba. “Tacali icakumanina ukuleka ukunwa. Nali no kulolesha pa nshita yandi iya ku numa, ukubebeta amasambililo ya ku bwaice bwandi, ukumfwikisha fintu yanyambukile, no kucito kwaluka mu bumi bwandi.”

Mu kupalako, Leo ali no kuibebeta apakalamba pa kuti engalunduluka mu kupuupuutulwa. “Nali umuntu wa bufuba bwacishamo, uwa lukaakala,” e fyo asosa. “Nalealukaaluka pa fiputulwa fya nshita ifya kuicetekela kwacishamo no kucetekela kwa bufi.” Leo abomfeshe ukufunda kwa Baibolo pa Abena Efese 4:22 ukwa kuti: “Fuuleni ubuntu bwa kale, ubwa mibele ya ntanshi.” Ee, “imibele ya ntanshi” yalikwatisha ukusonga kwa maka pa buntu bobe. Nga fintu indaka ilambatila mu cikombola, e fyo no buntu bobe mu lubali bwamumungwa ku mibele yobe iya ku numa. Lintu imibele yalubana yalekwa, cinshi cishalapo? Ubuntu ubwamumungwa nakalimo pa ciputulwa ca nshita ica myaka iingi. E co, ukupuupuutuka kufwile kwasanshamo ukwalula ubuntu bwa kale ubwa mibele ya ntanshi.

Imika Ukwampana na Lesa

Ukupuupuutuka kwa kwa Leo na kabili kwasanshishemo ukulundulula ukwampana kwa pa lwakwe na Lesa. “Ukusambilila ukushintilila pali Yehova mu kukumanina kwayalwile imibele yandi iya mutima, imisango, ne mimwene,” e fyo asosa.

Nangu cibe fyo, ukusoka kuli ukwalinga. Ukwampana ukuli konse—mu kuba na bantunse nelyo mu kuba na Lesa—kufwaya ukukakuka, ubufumacumi, no kucetekela. Iyi e mibele ine iyo ukukunkuma ku fya kunwa fikola kutandula. Kuti yalundululwa, lelo cilasendako inshita.

Pamo ngo wakunkuma ku fya kunwa fikola, te kuti pambi wishibe ico ukwampana kwapalamisha kwaba. Nakalimo tawatala aukumanyapo kumo. E co bo watekanya. Wikwankwanya fye ulu lutampulo, ukwenekela ukwampana na Lesa ukwisako fye nga icendela pamo no kutalukako. Bombesha ku kumfwikisha Lesa ne mibele yakwe. Etetula lyonse, nakalimo ukubelenga mu kusakamanishisha amalumbo ya Baibolo ayalumbulula ukuyumfwa kwashika, ukwa kutasha pa lwa kwa Yehova ne nshila shakwe.c

“Ukucishamo kwa Maka”

Ukwampana kwabamo kucetekela na Lesa kuti kwakwata ukusonga kwa maka pali iwe. Yehova akatungilila ukubombesha kobe ku kupuupuutuka. (Linganyako Ilumbo 51:10-12; 145:14.) Kuti wamutununuka mwi pepo lya kupaapaatisha pa nshita iili yonse, ukucetekelo kuti akakupayanishisha “ukucishamo kwa maka.”—2 Abena Korinti 4:7; Abena Filipi 4:6, 7.

Kabumba alishiba imipangilwe yobe mu kucilapo kuwama pa muntunse uuli onse. (Ilumbo 103:14) Impanda mano sha buntunse, abashintilila pa mano ya buntunse, kuti bayafwa; lelo fintu Kabumba wa muntu engacilapo kukwaafwa muli ubu bulwi! (Esaya 41:10; 48:17, 18) Alipayanya ukwaafwa kwa kutemwa mu kati na nkati ka cilonganino ca Bwina Kristu.

Imibombele ya Kutungilila

Baeluda bakosoka lwa ku mupashi mu cilonganino ca Bwina Kristu kuti baba intulo ikalamba iya kwaafwa. Abanono aba bene ebengatunga ukulamuka mu fya miti ya mu cipatala nelyo iya mashilu, lelo balishiba no kucetekela Icebo ca kwa Lesa ne fishinte. Kuti bashinina ukuba “ngo mwa kufisama ku mwela, ngo mwa kubelama ku kupongoloka kwa mfula, nge mimana ya menshi apaumisha, nge cintelelwe ca cilibwe cikalamba mu calo icatembuka.” (Esaya 32:2) Shukila ukwaafwa kwabo mu kukumanina.d

Kwena, baeluda ba Bwina Kristu aba musango yo, capamo ne filundwa fimbi ifya lupwa ne fibusa, tabakakucingilile ukufuma ku fya kufumamo fya ncitilo shobe shiine. Ulupapulo Coming Off Drink lulondolola ukuti: “Imibele yaafya iya kundapa ili kulolenkana na bakunkuma ku fya kunwa fikola mu kuba ne fya kufumamo fya konaula ifya kukunkuma no kubaleka ukushingamwa ku mibele yabo iine.” E co bali no kuba aba cikuuku lelo aba kulungatika, ukukukoselesha ukulolenkana ne yo mibele no kukakatila ku kundapa ukuli konse ne nshila ya myendele iilekabilwa pa kuti wingatunguluka mu kulwisha ifya kunwa fikola.

Ukupuupuutuka Cishingamo Cobe

Ilintu ulenonkelamo ukufuma mu kwaafwa kwa bambi, ulekabila ukwishiba ukuti takuli umuntunse nelyo umupashi uwingapatikisha ukupuupuutuka kobe. Uli umuntungwa ku kuisalila. Ukupuupuutuka kobe mu kupelako cishingamo cobe. (Linganyako Ukutendeka 4:7; Amalango 30:19, 20; Abena Filipi 2:12.) Pokelela ico cishingamo, kabili Yehova akakupaala. Twalyebekeshiwa pali 1 Abena Korinti 10:13 ukuti: “Ica kwesha tacamusanga kano ica buntuuntu fye; lelo wa cishinka Lesa, uushakamuleke ukweshiwa ukucila muli ico mwinganasha; lelo pamo ne ca kwesha akacita na pa kufuminamo, ukuti mube na maka ya kucishipikishako.” E co, sansamushiwa—kuti watunguluka mu kulwisha ukukunkuma ku fya kunwa fikola.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 24]

Nakalimo ulacula ukucenda no bulanda ifyo ukukunkuma ku fya kunwa fikola kuletako. Nga ni fyo, wilufya isubilo. Ukwaafwa e ko kwaba

[Akabokoshi pe bula 26]

NGA CA KUTI WAKUMANYA UKUBWELULUKA

“Ukuba uwaipekanya ku kubweluluka cili kwati kupekanya ifya kucita nga ca kuti kwapile umulilo,” e fisosa icitabo Willpower’s Not Enough. “Tacilepilibula ukuti uleenekala umulilo lelo ukuti uli uwaipekanya ukuicingilila nga walimineko.” Nga ca kuti wakumanya ukubweluluka:

□ Pepa kuli Yehova. Bo uwaebekeshiwa ukuti alomfwikisha impika yobe kabili alafwaya ukwaafwa.—Ilumbo 103:14; Esaya 41:10.

□ Uba muli eluda wa Bwina Kristu, pa kuba naupingwila libela uwa kukumanya nga kwingabako kukabila. Bo mufumacumi pa lwa cacitike, kabili kutika mu kusakamanishisha ku kupanda amano kwakwe ukwa mu Malembo.

□ Ibake ku kupelelwa. Ukuikankamba kukutungulula fye mu kuba uwacilapo kupama ku kubweluluka kwakumanina, e co bika icilubo cobe mu mimwene isuma. Ukucimfiwa mu bulwi bumo tacipilibula ukuti naucimfiwa muli bonse. Lintu kabutuka wa nakatango awa, tabwelela ku numa pa ntendekelo; alema no kutwalilila ulubilo. Cita cimo cine no kupuupuutuka kobe. Ucili pa musebo. Imilungu, imyeshi, nelyo imyaka ya kutalukako taifuutika.

[Icikope pe bula 25]

Cincintila ukukaana pa kuiceeceeta we mwine, mu bufumacumi