Lenga Icupo Cobe Ukuba Icikakilo Cibelelela

“Ico Lesa alundenye, umuntu elundulula.”—MATEO 19:6.

1. Cinshi caba e citendekelo ca kutunguluka kwa mu cupo pa kati ka Bena Kristu ba cine ilelo?

AMAKANA ayengi pa kati ka bantu ba kwa Yehova ilelo balaipakisha ifyupo fya kwikusha kabili ifibelelela. Ukutunguluka kwa musango yo ukwaanana, nangu cibe fyo, takwaba mankumanya nangu panono. Ifyupo fya Bwina Kristu filatemfuma lintu abaupana bonse babili (1) bacindika imimwene ya kwa Lesa iya cupo na (2) batukuta ukwikalila ku fishinte fya Cebo cakwe. Na kabushe, cali ni Lesa umwine uwaimike ukutantika kwa cupo. E Umo uo ‘indupwa shonse pano nse shiinikwako amashina.’ (Abena Efese 3:14, 15) Apantu Yehova alishiba icifwaikwa ku kulenga icupo ukutunguluka, tulainonsha fwe bene pa kukonka ubutungulushi bwakwe.—Esaya 48:17.

2. Finshi fyaba ifya kufumamo fya kufilwa ukubomfya ifishinte fya Baibolo mu cupo?

² Mu kupusanako, ukufilwa ukubomfya ifishinte fya Baibolo kuti kwafumamo impatapata sha mu cupo. Incenshi shimo shasumino kuti ukufika ku bwingi bwa fiputulwa fibili muli fitatu ifya abo baleupana ilelo mu United States mu kupelako bakalekana. Ukukanshika no kutitikisha kwa shino “nshiku sha kulekelesha” te kuti kutune nelyo fye ni mu Bena Kristu. (2 Timote 3:1) Ukufininina kwa fya bunonshi no kutitikisha kwa pa ncito kuti fyakwata ukwambukila kwabipa pa cupo icili conse. Abena Kristu bamo na kabili balilengwe nsoni icabipisha ku kufilwa kwa banabo ba mu cupo ukwa kubomfya ifishinte fya Baibolo. “Nalitemwa Yehova,” e fyasosa umukashi wa Bwina Kristu umo, “lelo icupo candi caba icasaapauka ku mpika pa myaka 20. Umulume wandi wa kaso kabili tafwaya ukucita ukwaluka ukuli konse. Njumfwa uwakakwa.” Abalume ba Bwina Kristu abafulilako nelyo abakashi balilumbulula amashiwi yapalako. Cinshi cilubana? Kabili cinshi cingacilikila icupo ukufuma ku kusensenukila ku kuba icatalalila nelyo ica bulwani bwa kulungatika?

Ukubelelela kwa Cupo

3, 4. (a) Cinshi caba icipimo ca kwa Lesa ica cupo? (b) Mulandu nshi ukubelelela kwa cupo kwabela kusuma mu mibele isuma kabili ukwa kunonsha?

³ Nelyo fye ni pe samba lya mibele yawamisha, icupo caba kulundana kwa bantu babili abashapwililika. (Amalango 32:5) Umutumwa Paulo muli ifyo atile aboopa “bakaba no [kulunguluka, NW] mu mubili.” (1 Abena Korinti 7:28) Imibele imo iyacishamo kuti nelyo fye pambi yafumamo ukupaatukana nelyo ukulekana. (Mateo 19:9; 1 Abena Korinti 7:12-15) Mu milandu iingi, nangu cibe fyo, Abena Kristu balabomfya ukufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Umukashi te ti alekane no mulume wakwe . . . , no mulume eleka mukashi wakwe.” (1 Abena Korinti 7:10, 11) Mu cine cine, icupo capangilwe ukuti cibe cikakilo cibelelela, pantu Yesu Kristu abilishe ukuti: “Ico Lesa alundenye, umuntu elundulula.”—Mateo 19:6.

⁴ Kuli umo uuyumfwa uwakakwa mu cupo ca bulwani nelyo icabulwamo ukutemwa, icipimo ca kwa Yehova kuti pambi camoneka ukuba icakosa kabili icabulamo ukupelulula. Lelo te fintu fyaba. Ukubelelela kwa cikakilo ca cupo kusesha abaupana babili aba bukapepa ukusansa impika shabo no kwesha ukupikulula shene, ukucila ukubwelako ulubilo ukufuma ku kukakililwako kwabo lintu fye bamona ifishibilo fya mpika. Umwaume umo uwali uwaupa pa myaka 20 acibikile fi: “Te kuti usengauke nshita sha mpika. Tamwakaleba fye aba nsansa lyonse. Ilyo e lintu ukukakililwako kuba mu cituntulu ukwakatama.” Kwena, abaupana ba Bwina Kristu balayumfwa abakakililwako apakalamba kuli Yehova Lesa, Katendeka wa cupo.—Linganyako Lukala Milandu 5:4.

Bumutwe no Kunakila

5. Kufunda nshi kumo ukwa kwa Paulo ku balume na bakashi?

⁵ Lintu impika shaimako, kanshi, ni nshita ya kufwaya, te nshila ya kufyukilamo, lelo inshila yawamako iya kubomfeshamo ukufunda kwa Cebo ca kwa Lesa. Ku ca kumwenako, languluka aya mashiwi ya kwa Paulo, ayasangwa pa Abena Efese 5:22-25, 28, 29: “Mwe bakashi, nakileni ku balume benu, nga kuli Shikulu; ico umulume e mutwe wa mukashi, ifyo na Kristu e mutwe wa lukuta, pa kubo mwine umupusushi wa Mubili. Lelo ifyo ulukuta lunakila kuli Kristu, e fyo na bakashi banakile ku balume babo mu fintu fyonse. Mwe balume, temweni abakashi benu, ifyo na Kristu atemenwe ulukuta no kuipeela pa mulandu wa luko. E fyo na balume bafwile ukutemwa abakashi babo, nge mibili yabo iine. Uwatemwo mukashi wakwe wine, aitemwo mwine. Pantu takwaba nangu umo uwapato mubili wakwe; lelo alaulela no kuuteesa, ifyo na Kristu alela no kuteeso lukuta.”

6. Ni shani fintu abalume ba Bwina Kristu bali no kuba abapusanako ukufuma ku baume ba ku calo?

⁶ Abaume ilingi line balyumya ubulashi bwabo ubwa bulume kabili baliteka abakashi ku muunga we fwafwa. (Ukutendeka 3:16) Nangu cibe fyo, Paulo akoseleshe abalume ba Bwina Kristu ukuba abapusanako ukufuma ku baume ba ku calo, ukuba nga Kristu, te ba culukusu abalungika akantu akali konse mu bumi bwa bakashi babo. Mu kushininkisha, umwaume Yesu Kristu taali uwakaluka nelyo uumya ulupaka. Asungile abakonshi bakwe mu kuba no mucinshi, ukusoso kuti: “Iseni kuli ine, bonse mwe bacucutika kabili abafinwa, na ine nalamupeelo kutusha. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima.”—Mateo 11:28, 29.

7. Ni shani fintu umwaume engapeela umukashi wakwe umucinshi lintu umukashi abomba incito ya ku calo?

⁷ Umulume wa Bwina Kristu apeela umukashi wakwe umucinshi nga ku cipe icishakosesha. (1 Petro 3:7) Ku ca kumwenako, tutile umukashi alabomba incito ya ku calo. Akabika ici mu kulanguluka, ukuba uwa kwaafwa kabili uulangulukilako ukufika pantu engapesha. Umulandu umo uukalamba uo abanakashi bapeela uwa kulekana waba mulekelesha wa balume babo ku bana nelyo iŋanda. Muli ifyo, umulume wa Bwina Kristu afwaya ukuba uwa kwaafwa ku mukashi pa ŋanda mu nshila yabamo ubupilibulo iyo inonsha ulupwa lonse.

8. Cinshi cintu ukunakila kusanshamo ku bakashi ba Bwina Kristu?

⁸ Ukusungwa no mucinshi kucilenga ukuba icayanguka ku bakashi ba Bwina Kristu ukuba mu kunakila ku balume babo. Ici tacilepilibula ubusha bwacendwa, nangu cibe fyo. Lesa apeele icipope ukuti umukashi abe, te musha, lelo “kasailisha” (“uwayampanako,” NW, utulembo twa pe samba), ukulangilila icintu cimo icalinga abaume. (Ukutendeka 2:18, NW) Pali Malaki 2:14, umukashi asoswa ngo ‘munankwe’ wa mwaume. Apantu babe fyo, abakashi mu nshita sha Baibolo baipakishe ubuntungwa bwafulilako. Ukukuma ku “mukashi wa bunyinu,” Baibolo itila: “Umutima wa kwa wiba walimutetekela.” Mu cituntulu, aseekeshiwe ne milimo ya musango yo pamo ngo kusakamana kwa cinkumbawile ukwa cinshingwa-ŋanda, ukulolekesha pa kushita ifya kulya, ukukabushanya ukushitisha kwa mpanga, no kusakamana ubukwebo bunono.—Amapinda 31:10-31.

9. (a) Ni shani fintu abanakashi abatiina Lesa mu nshita sha Baibolo balangishe ukunakila kwa cine? (b) Cinshi cingaafwa umukashi wa Bwina Kristu ukutwalilila ukuba uwanakila ilelo?

⁹ Nangu ni fyo, umukashi utiina Lesa aleshiba ubulashi bwa mulume wakwe. Ku ca kumwenako, Sara “anakiile Abrahamu, no kumwita Shikulu,” te mu nshila fye ya mucinshi wa munsaunte, lelo ukubelebesha kwafumaluka ukwa kunakila kwakwe. (1 Petro 3:6; Ukutendeka 18:12) Na kabili mu kuitemenwa ashiile iŋanda yakwe iisuma mu musumba wa Uri nga engaya ku kwikala mu mahema no mulume wakwe. (AbaHebere 11:8, 9) Lelo ukunakila takwapilibwile ukuti umukashi taali na kubuule ncitilo yashingamwa lintu cali icakabilwa. Lintu Mose afililwe ukunakila kwi funde lya kwa Lesa pa lwa kusembulula, umukashi wakwe, Sipora, acilikile akayofi pa kubomba mu kushangila. (Ukufuma 4:24-26) Fingi fyabimbwamo ukucila pa kutemuna fye umuntu ushapwililika. Abakashi bafwile ‘ukunakila ku balume babo, nga kuli Shikulu.’ (Abena Efese 5:22) Lintu umukashi wa Bwina Kristu alanguluka ukwampana kwakwe na Lesa, ici cilamwaafwa ukusuula utulubo tunono no kutena kwa mulume wakwe, kwati fye fintu no mulume na o akabila ukucita mu kubomba na wene.

Ukumfwana—Icikosha Icupo

10. Kwakatama shani ukumfwana mu cupo?

¹⁰ Lintu aipushiwe icintu cimo icikalamba icilenga abaupana ukulekana, uulubulwilako aba kulekana umo ayaswike ukuti: “Ukufilwa ukulanda mu bufumacumi kuli umo no munankwe, ukufimbula pa matontonkanyo yabo aya mu kati no kusunga umo no munankwe nga cibusa wabo uwawamisha.” Ee, ukumfwana e cikosha icupo cakosa. Nga fintu Baibolo isosa, “ukushaba kupanda amano [ukulanshanya kwa nkama, NW] amapange yafulunganiwa.” (Amapinda 15:22) Abalume na bakashi bakabila ukuba ‘ifibusa fya nkama,’ ukuipakisha ukwampana kwa cikabilila, ukwabamo isenge. (Amapinda 2:17) Lelo, abaupana abengi balashomboka lintu caisa ku kumfwana, na muli ifyo ukufiitwa kulabunga ukufikila ukupuuka kwa bukali bwa konaula kwacitika. Nelyo abaupana kuti pambi balalangisha fye ukunakila kwa cipamanso fye, lwa mu nkuntu ukuitalusha ukufuma kuli umo no munankwe.

11. Ni shani fintu ukumfwana pa kati ka mulume no mukashi kwingawamishiwako?

¹¹ Ulubali lwa mpika lumoneka ukuba lwa kuti abaume na banakashi ilingi line bakwata inshila sha kumfwaninamo ishapusanapusana. Abanakashi abengi bamoneka ukwangukililwa ukulanshanya pa nkuntu, ilintu abaume ilingi line bamoneka ukusalapo ukulanshanya pa fishinka. Abanakashi baba abacilapo ukulemenena ku kulangisha ukulangulukilako no kupeela ukutungilila kwa mu nkuntu, ilintu abaume bakongamina ku kufwaya no kutambika ukupikulula. Nalyo line, ukucitikako kwa kumfwana kusuma e ko kwaba uko abanabo ba mu cupo bonse babili bali abapampamina ku kuba ‘abayanguka ku kuumfwa, abakokola ku kulanda, abakokola ku kukalipa.’ (Yakobo 1:19) Loleshanyeni mu menso kabili peelako ukusakamana mu cituntulu. Kuleni ifyebo ukufuma muli umo no munankwe mu kuba ne fipusho fyabamo ukulangulukilako. (Linganyako 1 Samwele 1:8; Amapinda 20:5.) Mu cifulo ca kwesha ukutambika ukupikulula kwa mu kwangufyanya lintu umunobe wa mu cupo asokolola impika, kutika mu kusakamanisha ilyo ulebombela pa kupikulula imilandu. Kabili mu kuicefya pepeleni capamo, ukulomba ubutungulushi bwa bulesa.—Ilumbo 65:2; Abena Roma 12:12.

12. Ni shani fintu abanabo ba mu cupo aba Bwina Kristu bengalubwila umo no munankwe inshita?

¹² Inshita shimo shimo ukukanshika no kutitikisha kwa bumi kumoneka ukushiila abanabo ba mu cupo inshita inono nelyo amaka aya kukwata ukulanshanya kwabamo ubupilibulo. Nangu cibe fyo, nga ca kuti Abena Kristu bali no kusungilila icupo cabo ukuba ica mucinshi no kucingilila cene ku kukowela, bafwile ukutwalilila ukuba abapalamana kuli umo no munankwe. Balekabila ukusunga buumo bwabo nge cintu cimo icaumo mutengo, icakatamisha, kabili bafwile ukulubwila bwene inshita kabili ukuilubwila abene beka. (Linganyako Abena Kolose 4:5.) Mu milandu imo imo ulufungulo ku kusanga inshita ya kulanshanya ukutuntulu kuti pambi lwaba ulwayanguka fye pamo ngo kushimya TV. Ukunwa tii capamo nelyo kofi ilingi line nga nshi kuti kwaafwa abaupana ukusungilila ukumfwana lwa mu nkuntu. Pa tushita twa musango yo kuti ‘bafundikana capamo’ pa milandu ya lupwa iyalekanalekana. (Amapinda 13:10) Kabili fintu caba ica mano ukulundulula icibelesho ca kulanshanya pa fya kukalifya ifinono no kukanaumfwana pa ntanshi tafilaba intulo shikalamba isha kukansaninapo!—Linganyako Mateo 5:23, 24; Abena Efese 4:26.

13. (a) Ca kumwenako nshi cintu Yesu aimike mu kukakuka no bufumacumi? (b) Ni nshila nshi shimo umo abanabo ba mu cupo bengapalamina kuli umo no munankwe?

¹³ Umwaume umo asumine ukuti: “Caliba icakosa kuli ine, ilingi line nga nshi, ukuilumbulula no kusosa ku [mukashi wandi] mu cituntulu mu kulungatika cintu fye ndeyumfwa.” Ukuisokolwela, nangula ni fyo, e lufungulo lwakatama mu kulundulula isenge. Mona fintu Yesu aali uwakakuka kabili umufumacumi ku baleenekelwa ukuba ifilundwa fye bumba lya kwa nabwinga wakwe. Atile: “Nshamwite abasha kabili; ico umusha taishiba ifyo shikulu wakwe acita: lelo namwita abanandi; ico namulenga mwishibe fyonse ifyo naumfwile kuli Tata.” (Yohane 15:15) E co mona umwina mobe nge cibusa. Seekesha ukuyumfwa kobe ku munobe wa mu cupo. Bombesha ku kucita “ukulumbulula kwa cintemwa” ukwayanguka, ukwa bufumacumi. (Ulwimbo lwa Nyimbo 1:2, NW) Ukumfwana kwakakuka pa nshita shimo kuti pambi kwamoneka ukwayafya, lelo lintu abanabo ba mu cupo bonse babili babikako ukubombesha kwalinga, ifingi fikapwishishiwa ukulola ku kulenga icupo cabo ukuba ukwikatana kubelelela.

Ifya Kubomba no Kukanasuminishanya

14, 15. Ni shani fintu ukuumana kwingasengaukwa?

¹⁴ Ukukanasuminishanya kwafumaluka mu kushininkisha kukemako ukufuma ku nshita ne nshita. Lelo iŋanda yobe tailekabila ukubotelela ukwingila mu kuba ‘iŋanda iyaisulamo ulubuli.’ (Amapinda 17:1) Sakamaneni ukukanalanshanya imilandu yakakala lintu abana pambi bengomfwa, kabili langisha ukulangulukilako ku kuyumfwa kwa munobe. Lintu Rakele alumbulwile ukumanama pa lwa mibele yakwe iya buumba no kwipusha Yakobo ukumupeela abana, Yakobo ayankwileko bukali bukali ukuti: “Bushe ine ningaba pe punda lya kwa Lesa, uwatana kuli iwe ubufyashi bwa mwi fumo?” (Ukutendeka 30:1, 2) Nga ca kuti amafya ya pa ŋanda yaimako, lolenkana ne mpika, te kusansa umuntu. Mu kulanshanya kwa pa mbali, sengauka “akapuuka ka kusosa” nelyo ukucilima umo no munankwe mu kukanakabilwa.—Amapinda 12:18.

¹⁵ Ca cine, kuti pambi wakwata ukuyumfwa kwakosa pa lwa mimwene yobe, lelo iyi kuti yalumbululwa ukwabula “icilulo conse ne cipyu no bukali ne ciwowo ne miponto.” (Abena Efese 4:31) “Lanshanyeni impika yenu mwi shiwi lyalinga,” e fyasosa umulume umo. “Nga ca kuti ishiwi lyaba ilya pa muulu, iminineni. Bweleni pa numa ya ciputulwa cinono ica nshita. Tampeni na kabili.” Amapinda 17:14 yapeela uku kupanda mano kusuma: “Leka ilyo ukuumana takulaima.” Esheni ukulanshanya imilandu na kabili lintu bonse babili mwatalalako.

Beni aba Cishinka Kuli Umo no Munankwe

16. Mulandu nshi ubucende bwabela umulandu wakakale fyo?

¹⁶ Pa AbaHebere 13:4 palondololo kuti: “Ukuupana kube kwa mucinshi kuli bonse, no busanshi bwa cupo bube ubushakowela; pantu aba bulalelale na bacende Lesa akabakanda.” Ubucende bwaba kubembukila Lesa. Na kabili bulonaule cupo. (Ukutendeka 39:9) Iciŋombe pa lwa cupo umo alemba ukuti: “Lintu bwasokoloka, ubucende bupama ulupwa lonse kwati cikuuku cikalamba, ukubongolola amayanda, ukutoba ukucetekela no mucinshi wa umo pa lwakwe, ukucena abana.” Ifumo nelyo ubulwele bupishiwa mu kwampana kwa bwamba na kabili pambi kuti fyafumamo.

17. Ni shani fintu ukukongama kwa bucende kwingasengaukwa nelyo ukukaanwa?

¹⁷ Abantu bamo balaluminisha ukukongama kwa bucende pa kwingisha imimwene ya calo iyabola iya bwamba nga fintu ilangishiwa mu fitabo, pa televisioni, na mu mafilimu. (Abena Galatia 6:8) Bakasapika, nangu ni fyo, batila ubucende ilingi line bufuma, te ku lunkumbwa fye lwa bwamba lelo ukufuma ku kukabila kwatungwa ukwa kushininkisha ukuti umo acili uwa kucebusha nelyo ukufuma ku lunkumbwa lwa kuyumfwa uwacilapo ukutemwikwa. (Linganyako Amapinda 7:18.) Te mulandu ne cilenga, Umwina Kristu afwile ukukaana ifya kwelenganya fya bucisenene. Lanshanya ukuyumfwa kobe mu kufumaluka no munobe. Nga caba icakabilwa, fwaya ukwaafwa ukufuma kuli baeluda ba mu cilonganino. Ukucite fyo kuti kwacingilila bwino ukuwila mu lubembu. Mu kulundapo, Abena Kristu bakabila ukuba abacenjela mu kubomba ne filundwa fya bwamba bwapusana. Kuti caba mu kupusana ne fishinte fya mu Malembo ukuupana na umbi lelo ukulolesha pali umbi mu kuba no lunkumbwa. (Yobo 31:1; Mateo 5:28) Abena Kristu balingile ukucilisha ukuba abasakamana pa kukanalundulula ukukakililwako kwa mu nkuntu na bantu babomba na bo. Sungilila ukwampana kwa musango yo ukwa bucibusa lelo ukulanshanya fye pa fya ncito.

18. Cinshi ilingi line caba e shinte lya mpika sha mu kwampana kwa bwamba mu cupo, kabili ni shani fintu ishi shingapikululwa?

¹⁸ Ubucingo ubwacilanapo ukubulwamo ubusanso bwaba kwampana kwa cikabilila, ukwakakuka no munankwe wa umo. Bakasapika abengi batila impika sha mu kwampana kwa bwamba mu fyupo te lingi shiba isha ku mubili lelo ilingi line shaba ca kufumamo ca nshila sha kumfwaninamo ishabipa. Impika muli uku kuloshako tashicitikacitika lintu abaupana baleumfwana mu kukakuka kabili bapeelana icilingile ukupeelwa mu cupo ngo kulumbulula kwa kutemwa ukucila ukupeela cene ngo kukakililwako fye.a Pe samba lya mibele ya musango yo iyalinga, ukwampana kwabamo isenge kuti kwabomba ku kukosha icikakilo ca cupo.—1 Abena Korinti 7:2-5; 10:24.

19. Cinshi ‘cikakila fyonse pamo mu kwitabana,’ kabili kusonga nshi cingakwata pa cupo?

¹⁹ Caba kutemwa e “kukakila fyonse pamo mu kwitabana” mu kati ka cilonganino ca Bwina Kristu. Ukupitila mu kulundulula ukutemwa, abaupana babili aba bukapepa baba na maka ya ‘kushipikishanya, no kubelelano luse.’ (Abena Kolose 3:13, 14) Ukutemwa kwa cishinte kufwaya ubusuma bwa bambi. (1 Abena Korinti 13:4-8) Lundulula ukutemwa kwa musango yo. Kukakwaafwa ukukosha icikakilo cobe ica cupo. Bomfya ifishinte fya Baibolo mu cupo cobe. Nga ca kuti wacite fyo, icupo cobe cikashininkisha ukuba buumo bubelelela kabili cikaleta ilumbo no mucinshi kuli Yehova Lesa.

[Futunoti]

Kuti Wayasuka Shani?

◻ Mulandu nshi icupo cilingile ukubeela icikakilo cibelelela?

◻ Cinshi caba imimwene ya Baibolo iya bumutwe no kunakila?

◻ Ni shani fintu abaupana bengawamyako ukumfwana?

◻ Ni shani fintu abaupana bengabomba no kukanasuminishanya mu nshila ya Bwina Kristu?

◻ Cinshi cikaafwa ukukosha icikakilo ca cupo?

[Icikope pe bula 12]

Nga ca kuti umukashi alabomba incito ya ku calo, umulume wa Bwina Kristu takasuminishe wene ukufinininwa mu kucishamo