Bushe Lishiku Ukulanda pa lwa Mipepele?

“KWABA ifintu fibili ifyo nshifwaya ukulandapo: imipepele na mapolitiki!” E fyo abengi basuka libili libili lintu Inte sha kwa Yehova balanda kuli bene pa lwa Baibolo. Kabili ici tacaba mulandu wabo.

Lintu abantu balelanshanya amapolitiki, inkuntu shilabimbuka kabili ukukansana kuti pambi kwaimako. Abengi balamona ukuti amalayo ya bapolitishani ya bufi kabili baleshiba ukuti ilingi line bafwaya fye amaka, ululumbi, ne ndalama. Ku ca bulanda, ukukansana kwa bupolitiki pa nshita shimo kutungulula ku lukaakala.

‘Lelo,’ e fyo pambi wingapelulula, ‘bushe te fyo caba na ku mipepele? Bushe ukulingana kwa mipepele takwabalamuna ukukansana kwa ndakai ukwingi?’ Mu Northern Ireland, baRoma Katolika na baProtestanti pa nshita ntali balishokene beka beka. Mu fyalo fya Balkan, ifilundwa fya Eastern Orthodox Church, Roma Katolika, na bambi balalwila impanga. Cinshi cafumamo? Ubukalushi ne mpatila yatwalilila.

Pa kulolenkana ne mfwa, bamo besha ukufishilisha ifisumino fya pa lwabo ne fya ndupwa shabo. Pa mulandu wa bulwani bwasenda imyanda ya myaka iingi ubwa mipepele ya mu Africa pa kati ka bantu ba mu Kristendomu na bakakatila ku mipepele ya cilendo e lyo ne ya mishobo, abafyashi bapeele abana babo amashina yabili ayo yalebacingililako, umwata uyo watwalilila ukufika na lelo. Muli ifyo, kalume munono kuti aba atemwa icilundwa ce calici nelyo kuti aitunga ukupepa kumbi. Nga ca kuti ifisumino fya muntu ifikumine kuntu apepa kuti fyamwipaisha, e mulandu wine kanshi engalashimunukila ukulanda pa lwa mipepele pa cintubwingi.

Kuli bambi, imipepele yaba lishiku nelyo fye lintu ubumi bwabo tabuli mu busanso. Batontonkanya ukuti ukulanshanya ifisumino fyabo no muntu uupepa kumbi kuti kwatungulula fye ku fikansa fyabulo buyo. Nalyo line bambi basumino kuti imipepele yonse isuma. Kulila fye icintu umuntu asuminamo cilamwikusha, e fyo basosa, ukulalanda pa fyo bapusana kwa cabe cabe fye.

Nelyo fye bantu basambilila ifya mipepele mu kusakamanishisha tabasuminishanya. Mu cipande ca iko icitila “Ukubebeta Imipepele no Kuibika mu Cifulo ca Iko,” The New Encyclopædia Britannica isumino kuti: “Takuba . . . sana ukumfwana pa lwa mibele ya [mipepele] pa kati ka basoma . . . Muli fyo, uyu mutwe waliletako ifikansa, ukupulinkana ilyashi lya kale lyonse.”

Dikishonari umo alondolola imipepele nge “numbwilo ya cisumino ca muntu mu maka yacilo buntunse no kucindikisha yene nga kabumba kabili kateka wa kubumbwa konse.” Ici kuti capinda ukuti ukupepa kubombe ulubali lwacindama mu bumi. Mu cine cine, imipepele yaba ca kusangwilako cabako lyonse mu kumumunga ilyashi lya kale ilya buntunse. “Takwabako ubwikashi,” e fyalandapo Oxford Illustrated Encyclopedia of Peoples and Cultures, “ubushatala abufwaya ukulunda ifipope no bupilibulo ku bumi ukupitila mu musango wa mipepele.” Apantu busanshamo ifintu fyacindama pamo nga “ifipope” no “bupilibulo” ku bumi, mu kushininkisha imipepele yawaminwa icintu cimo icacila pa kuba ica kupaashanishishapo fye nelyo ukukansaninapo. Ukucila, yawaminwa ukulanshanyapo—uko e kuti, ukulangulukapo kwakumanina—no muntu umbi. Lelo ukulanshanya na ani, kabili busuma nshi bwabamo?