Inshila Yapabuka mu Kuba no Buntungwa Bunono

Ulupwa lwa bantu batatu—wishi, nyina, no mwana mwanakashi umunono—baali pa ŋanda mu Sydney, Australia, lintu iŋanda yaambwike. Baeseshe ukutoloka pa mawindo, lelo yali ayacilikwa. Pa mulandu wa ifi fya kupindilila fya kucingilila, aba kushimyo mulilo balifililwe ukubapususha. Nyina na Wishi balobele mu cushi no lubingu. Umwana mwanakashi afwilile ku cipatala pa numa.

CA BULANDA pa kuti ulu lupwa lwalifwile pa mulandu wa fya kwimika ifyo fyatungilwe ukubacingilila! Ici cilesokolola ifingi pa lwa nshita shesu ukutwishibisho kuti tacili ni ulu lupwa lweka lwakwete iŋanda iyacingililwa ne fya kupindilila na maloko. Abena mupalamano abengi na bo balikwata amayanda ne fikuulwa ifyapala amalinga. Mulandu nshi? Balefwaya umutelelwe no mutende wa muntontonkanya. Mwandi ca kubongolola ubwikalo bwa “maendele” ica kuti abantu bayumfwa fye abacingililwa lintu besalilwe kwati bafungwa mu mayanda ayabo yene! Mu kuba ne mpendwa ilekula iya mishi yapalamana, abana tabayangalila muli parka wa mupepi nelyo ukuya ku sukulu ukwabulo kushindikwa no mufyashi nelyo umukalamba umo. Mu mbali shimbi isha bumi, ubuntungwa buleanduluka ukupala fubefube wa lucelo.

Umusango wa Bumi Uwaalulwa

Inkulo sha bashikulwifwe shali ishapusanako. Pamo nga bana, baleangalila ilingi line uko batemenwe ukwabulo mwenso. Pamo nga bakalamba, tabasakamikwe pa lwa maloko ne fya kupindilila. Bayumfwile abalubuka, kabili ukufika ku cipimo cimo baali abalubuka. Lelo bashikulwifwe balimona imbela ya bwikashi ukwaluka mu nshita ya bumi bwabo. Yalitalalila, iyaisulamo akaso; mu fifulo ifingi ukutemwa umwina mupalamano kwapyanwa no kutiina umwina mupalamano, ifyasangwilile ku ca kuponako cabamo akayofi icilumbwilwe pa muulu. Icendela pamo no ku kukula kwa kubulisha ubuntungwa caba kubotelela kwa panono panono ukwa fyakatamikwa fya mibele isuma. Sosaite ishikeme mu “mibele ipya,” lelo mu cituntulu, icipimo cimo nacifikwapo nomba uko cabe caafya ukumona imibele iisuma iili yonse.

Uwali kale kasambilisha wa masomo pa University of Queensland, Dr. Rupert Goodman, alemba ati: “Abacaice nomba balisansalikwa ku musango wa bumi uwapusanako, uwa kutemwo musamwe . . . uko umuntu ‘umwine’ e cikankala: ukuisekesha umwine, ukwibukila umwine, ukufikilisha umwine, ukuitemwa umwine.” Na kabili asoso kuti: “Ifyakatamikwa pamo nga ukuilama, ukuikaanya, ukubombesha, ukumemenga, umucinshi ku bulashi, ukutemwa no kucindika abafyashi . . . ni mfundo shishaishibikwa ku bengi.”

Mu Cituntulu Ni Nshila Yasaalala

Abo ababeleshanya no busesemo bwa Baibolo tabapapushiwa no ku kwanana kwa bukaitemwe, apantu Yesu Kristu asokele bakakutika bakwe ati: “Impongolo yasalala, kabili inshila yapabuka iitwala ku boni, kabili bengi abengilako. Lelo inshila iitwala ku mweo ya kamfyemfye kabili yalifyenenkana, kabili banono abaisanga.” (Mateo 7:13, 14) Inshila ya kubalilapo, mu kuba ne ncende ikalamba ku bendamo abengi, intu “yasalala” pa mulandu wa kuti tayacilikilwa pa kukwata ifishinte fya Baibolo ifitungulula imibele isuma no bumi bwa cila kasuba. Icebusha abo abafwaya ukutontonkanya umo balefwaila no kwikala mu nshila balefwailamo—ukwabula amafunde, ukwabulo kukakililwako.

Ca cine, abengi abasala inshila yasaalala baitunga ukuipakisha ubuntungwa. Lelo ubwingi bwabo bacincishiwa no mupashi waseeka uwa kaso. Baibolo itila batungululwa no “mupashi uulebomba nomba mu bana ba bucintomfwa.” Uyu mupashi ubasesha ukwikala “mu lunkumbwa lwa mibili . . . abacita amafwayo ya mubili,” nampo nga ni bucisenene, ukubomfya imiti ikola, nelyo ukukonkelela kwabipisha ukwa cuma, ukusambala, nelyo amaka.—Abena Efese 2:2, 3.

Inshila Yasaalala Itungulula ku Kayofi

Moneni ukuti abo abenda mu nshila yasaalala bacincishiwa ukucita “amafwayo ya mubili.” Ici cilangilila ukuti kanshi tababa abalubukako nakalya—balikwata cibinda. Basha ba mubili. Kabili ukubombela uyu cibinda kuti kwatungulula ku mafya ayengi—ifikuko fya malwele yapishiwa mu kwampana kwa bwamba, amayanda yatobeka, imibili na matontonkanyo yalwala ku kubomfya imiti ikola ne fya kunwa fikola, ukulumbulako fye ifinono. Nelyo fye lukaakala, ukwiba kwa kutoba amayanda, no kwampana kwa bwamba ukwa kwikata kama fituntuka mu kutontonkanya kwa bukaitemwe ubutekeleshiwa muli ino nshila yasaalala iya mulekelesha. Kabili, apo iyi “inshila . . . iitwala ku boni” yatwalilila ukubapo, ifisabo fya iko fikatwalilila ukucena icabipisha.—Amapinda 1:22, 23; Abena Galatia 5:19-21; 6:7.

Languluka ifya kumwenako fya cine cine fibili ukufuma ku Australia. Mary anakile kwi tunko, ukubomfya imiti ikola no kuibimba muli bucisenene.a Lelo insansa shintu akonkelele shalimufyumfyuntwike. Nelyo fye ni pa numa ya kukwata abana babili, ubumi bwakwe bwamoneke ubwabulwamo akantu. Afikile pa kuboteleshiwa ilyo aishibe ukuti alyambwile AIDS.

Tom akumenye ubwafya bwapusanako. “Nakulile pe calici lya minshoni mu North Queensland,” e fyo alemba. “Pa mushinku wa myaka 16, natendeke ukunwa nga nshi. Batata, bayama, ne fibusa bonse balenwa nga nshi, e co camoneke ica cifyalilwa ukunwa. Nafikile pa cipimo ca kunwa icili conse, ukutendekela ku bwalwa ukufika na kuli mythylated spirits. Na kabili natendeke ukucimfyanya kwa kushitikana pali bakabalwe, inshita shimo balendila kumo ne ndalama naibombele na maka. Ishi tashali ishinono, apantu umulimo wandi uwa kuputula ifisali walendetela akafungulukako.

“Lyene nalyupile kabili twalikwete abana. Mu cifulo ca kulolenkana ne fishingamo fyandi, nacitile ifyo ifibusa fyandi fyacitile—ukunwa, ukuteye fyangalo fya cela mushuke, no kulwa. Ilingi line nalekakwa mu cifungo. Nangu kukakwa tapali ifyo kwacitile pali ine. Ubumi bwandi bwalibotelele. Bwalifulungene.”

Ee, pa kunakila ku lunkumbwa lwalubana, Tom na Mary bali mu bwafya te bwabo fye beka lelo no bwa ndupwa shabo. Ku ca bulanda, abacaice abengi na bambi bakongamina ku kubelelekwa no mupashi wa bucaibela, uwatungululwa bubi bubi uwa buntungwa uutambikwa ne nshila yasaalala. Nga ca kuti fye abacaice kuti bapushe linso, ku kumono kukopeka. Nga bengamona ifya cine cine fya mu nshila yasaalala—ifya kufumamo fyabipisha ifyo bonse abendamo bafwile ukukumanya mu kupelako. Ca cine, yalisaalala kabili iyaanguka ukwendamo. Lelo ukusaalala kwine e citipu ca iko. Inshila ya mano kulangulukapo mu kukatama icishinka cishingakaanwa ica kuti “uubyala ku mubili wakwe wine, ku mubili akalobololako ukubola.”—Abena Galatia 6:8.

Kwalibako, nangu cibe fyo, ukusala kusuma. Ni nshila ya kamfyemfye. Lelo bushe iyi ine nshila yaba shani iya fibindo, yaba shani yafyenenkana kabili iya kamfyemfye? Kabili ni kwi itungulula?

[Futunoti]