Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • w95 12/1 amabu. 20-23
  • Uwa Myaka ya Bukulu 100 Lelo Uwakosa

Vidio mulefwaya tamuli

Mukwai yafilwa ukutambika

  • Uwa Myaka ya Bukulu 100 Lelo Uwakosa
  • Ulupungu lwa kwa Kalinda—1995
  • Utumitwe utunono
  • Ifipalileko
  • Ukwalula Imibele ya Mutima
  • Ukulolenkana ne fya Kwesha
  • Ukutandalilwa mu Kupumikisha
  • Ukubomba na Bukashiiwa
  • Nalitemwa Sana Ukubombela Yehova
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—2011
Ulupungu lwa kwa Kalinda—1995
w95 12/1 amabu. 20-23

Uwa Myaka ya Bukulu 100 Lelo Uwakosa

NGA FINTU CASHIMIKWA NA RALPH MITCHELL

Batata, abaali fye ne ciimo calinga, baali ni bakapepesha ba ku Methodist. Balebakuusha ukufuma ku calici limo ukuya kwi calici limbi pa numa ya myaka ibili nelyo itatu ukupitana mu tumatauni twakonkana, ukusanshako Asheville, North Carolina, U.S.A., uko nafyalilwe mu February 1895. E co naishileishiba bwino sana Kristendomu ilyo nakulile.

NDEIBUKISHA ilyo nali kalume lintu balentwala ku “cipuna ca baleloosha” ku mapepo ya kuwilwa no mupashi wa mushilo—ku “kupokelela imipepele,” nga fintu baalekwita. Balenjeba ukuyebelela amasambi yandi, ukubaka Amafunde Ikumi, no kuba ne misango isuma. Nga nacite fyo lyene nali no kuya ku muulu nga nafwa. Naleisosha nati: ‘Kwena, nangu cibe shani nkaya ku helo pantu te kuti ninge ukuya ku muulu.’ Natontonkenye ifyo bakalamba fye beka—ukucilisha bakapepesha—e baleikalilila ku fipimo fya Baibolo.

Lelo nelyo fye nshilati mbe umupungwe, natendeke ukumona ubumbimunda mwi calici. Ku ca kumwenako, batata baleikalika ulupwa lwabo ne nsala pa kuti fye bengapayanishisha shikofu icipimo ca ndalama icikalamba pa cisaka cabo icikalamba. Basubile ukuti ici cali no kubalenga ukusontwa ukulabombela icalici likulileko. Ndeibukisha kapepesha umo uwa cikaya uyo na kabili aali shimafarmu wa tonge. Alefwaisha icifulo calumbuka, e co ashitishe imitumba ya tonge 100 no kuya ku cisaka ne ndalama ishingi. Lintu amwene ukuti abaali mwi bumba bapwisha ukupeela isho bakwete—abafulile mwi bumba baali fye ni bakapepesha—uyu shimafarmu wa tonge uwali na o ni kapepesha alitolweke no kupunda ukuti: “Bushe utu e to mulepeela shikofu wenu mwa? Kapepesha uuli onse uwapeleka amadola yasano, ine nakulapeela amadola 10!” Amadola ukucila pali 1,000 yalilonganikwe, kabili shikofu asontele uyu mwaume ukuba umukalamba we calici batata baalimo. Nshasumine ukuti kulya kusonta kwafumine kuli Lesa. Ukutule lyo ukuya na ku ntanshi natendeke ukutwishika icili conse pa lwa macalici.

Baishilensenda icibaalo lintu United States yayobeke mu nkondo ya calo iya kubalilapo. Ndebukisha bwino ukumfwa bashimapepo ba bashilika uko baletupepesha fwe bashilika pa lwa kulwila icalo cesu muli bucishinka, kabili ici calundulwile fye ukuselaushiwa kwandi ku macalici. Ico nalefwaisha cali kupusuka, ukupwisha amasomo yandi, kabili lyene ukuupa. Nshaletontonkanya ukuti nkapepa na kabili ku ntanshi.

Ukwalula Imibele ya Mutima

Mu 1922, naishiletemwa umukashana we shina lya Louise. Naishilesango kuti, aali ni Katolika waipeelesha, kabili lintu twapingwilepo ukuupana, alefwaya ubwinga bwa ciKatolika. Nshalefwaya ukusefya kwe calici ukwa musango onse, e co alisumine ukuti tuli no kuupanina mu cikuulwa ca buteko bwa cikaya mu New York City.

Pa kubalilapo tatwakwete ubwafya ukukuma ku fya mipepele. Nalimulondolwelele fye bwino bwino nati nshasumine mu macalici no kuti twali no kulaikala fye bwino kulila fye talelumbulapo yene. Lyene, pa kati ka myaka 1924 na 1937, abana balifyelwe—balekonkana fye, ukufikila twakwete abaume basano na banakashi basano! Louise alefwaya abana besu ukusangwa kwi sukulu lya ciKatolika. Nshalefwaya bene ukukanshiwa ne fya mipepele ifili fyonse, e co twalipaashenye pa lwa ico.

Mu kubangilila mu 1939 icintu cimo calicitike icali no kwalula imimwene yandi iya mipepele umupwilapo. Henry Webber na Harry Piatt, Inte sha kwa Yehova shibili, baishile ku mwandi mu Roselle, New Jersey. Mu kwangufyanya naishileishiba ukuti balefwaya ukulanda pa lwa cintu cimo ico nshakwetemo ubuseko—imipepele. Icitetekelo candi cali cicili icanaka ku cishinka ca kuti bashimapepo mu bushilika balesosa abati, ‘Lwileni icalo cenu,’ ilintu uko nafumine bashimapepo balesosa abati, ‘Mwilaipaya.’ We bumbimunda! Natontonkenye fyo nali no kulungike shi Nte shibili. Nabebele ukuti: “Lekeni mwebeko icintu cimo. Nga ca kuti mupepa ifya cine, lyene bonse bambi bapepa ifya bufi. Kabili nga ca kuti pali bene pali aba cine, lyene abashala bonse, ukusanshako na imwe, muli ba bufi. Kuti kwabako fye ukupepa kumo ukwa cine.” Icampapwishe cali ca kuti balinsuminishe!

Mu kukonkapo, banombele ukuleta Baibolo wandi no kukupukula pali 1 Abena Korinti 1:10. Palya nabelengele ukuti: “Lelo, mwe bamunyinane, ndemupaapaatila mwi shina lya kwa Shikulwifwe Yesu Kristu, musose bonse akanwa kamo kene, peba malekano pali imwe; lelo mulundikane mu mucetekanya umo wine na mu kulinga kumo kwine.” Ili lembo lyalimpeseshe amano. Pa nshita imo ine, naletiina ukuti aba baume babili baleesha ukunkulila ku musango umo uwa mipepele. Lelo nalisambilileko icintu cimo—ukuti takulingile kubako amalekano pa kati ka Bena Kristu. Nalikwete ifipusho fimbi ifingi mu muntontonkanya wandi. Ku ca kumwenako, Cinshi cicitika ku mweo pa mfwa? Fintu ningatemwa ukulanshanya ico cipusho na bene! Lelo, natontonkenye ukuti, ico cali no kuletako ifikansa ifingi pa lwa mipepele mu ŋanda.

Lyene umo uwa baume babili atile: “Kuti twatemwa ukubwela no kulanda na imwe umulungu ukonkelepo.” Naeseshe ukubakaanya mu mucenjelo, lelo umukashi wandi alyaswike. Asosele ukuti: “BaRalph, abantu balefwaya ukwishiba ilyo bengabwela.” Ici calinsungwishe apantu wene aali Katolika wakamamo na menshi! Nalyo line, natontonkenye fyo, ‘Pambi kuti twasangako ifishinka ifyo twingasuminishanya pa lyashi lya fya mapepo.’ E co nalisumine ukuti Henry Webber na Harry Piatt bakabwele pali Cisano cakonkelepo.

E fyo natampile ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Tapalepele sana pa numa ya ici, nalilaalikwe ukusangwa kwi bungano mu Madison Square Garden ku New York City. Ndebukisha nga nshi ilyashi lya kwa Joseph F. Rutherford “Kamfulumende no Mutende,” ilyapeelwe pa June 25, 1939. Nali umo uwa basangilweko 18,000. Mu cishinka, 75,000 balikutike ku lyashi, lintu mwasanshako abalundinkanishiwe ku nsale sha radio na lamya mu nko shonse.

Ifintu tafyaendele mu kutelela nangu ni fyo. Abakonshi ba kwa shimapepo wa ciKatolika Charles Coughlin balitiinishe ukupasanganya ukubungana, kabili ukulingana ne fyo basosele, mupepi na pa kati ka lyashi lya kwa Munyina Rutherford, imyanda ya bantu bakalipa batendeke ukuwela no kubilikisha imicincisho pamo nga “Awileni Hitler!” na “Eya Franco!” Kwali icimpungili icikalamba ica kuti icimfundawila caleumfwika fye na pa nsale sha lamya! Casendele mupepi na maminiti 15 pa kuti bakapyunga batalalike ibumba. Iyi yonse nshita, Munyina Rutherford atwalilile ukulanda, uwabulo kuleka, ilyo ukutoota kwa libili libili ukufuma mwi bumba kwalemukosha.

Nomba nalefwaisha ukwishiba mu cituntulu. Mulandu nshi shimapepo wa ciKatolika engasongelekanishisha ulupato lwakule fyo pa Nte sha kwa Yehova? Natungenye ukuti kufwile ukubako icine ku cintu Rutherford alepepesha—icintu cimo ico bashimapepo bashalefwaya abantu ukupala ine ukumfwa. E co natwalilile ukusambilila Baibolo no kulunduluka. Mu kupelako, mu October 1939, nalangishe ukuipeela kwandi kuli Yehova ukupitila mu lubatisho lwa mu menshi. Abana bandi bamo babatishiwe umwaka wakonkelepo, kabili umukashi wandi, Louise, abatishiwe mu 1941.

Ukulolenkana ne fya Kwesha

Mu kwangufyanya pa numa ya kupokelela icine, bamayo balifwile, kabili nabwelele ku North Carolina ku kuyasangwa ku kushiika. Nayumfwile ukuti kampingu te kuti ansuminishe ukusangwa ku mapepo ayo yali no kucitilwa mu kati ke calici lya Methodist. E co natumiine batata lamya ilyo nshilaimo bulendo no kubalomba ukusungila imbokoshi pa saini. Balisumine, lelo lintu nafikile kulya, baali nabema ukulungama ku calici, uko batontonkenye ukuti nangu cibe shani ndi no kubakonka.

Kwena, nshabakonkele, kabili ici caletele akantu mu lupwa lwandi. Nangu cingati ine na nkashi yandi Edna lyonse twali abapalamisha, pa numa ya cililo ca Bamayo alilekele ukulanda kuli ine. Namulembele bakalata, lelo talebwesha. Mu nshita ya lusuba lyonse ilyo Edna aleisa ku New York ku kusangwa ku masambililo ya bukafundisha pa City College, naleesha ukumumona. Lelo alentamfya, ukusoso kuti aali ne ncito sana. Mu kupelako nalilekele, apantu camoneke kwati nalemupatikisha fye. Imyaka iingi yalipitilepo pa kwisalanda nankwe na kabili.

Pa mulandu wa kukaana kwabo ukupika sulupu ku mendela, abana bandi 6 balitamfiwe ukufuma ku sukulu mu 1941, nga fintu fye na bana bambi abengi batamfiwe mu United States na Canada. Pa kuti bengafishapo amasomo yafwaikwa mwi funde, Inte shapekenyeko amasukulu yabo yene ayaleitwa Amasukulu ya Bufumu. Ili sukulu ilyasangilweko abana bandi lyabelele mu cikuulwa icali kale ihotela mu Lakewood, New Jersey. Iŋanda ya Bufumu yabelele pa nshi, pamo pene no muputule we kalasi lye sukulu, cikini, no mwa kuliila. Umwa kusendama abakashana mwabelele pa ntunti yalenga bubili, kabili umwa kusendama abalumendo mwabelele pa ntunti yalenga shitatu. Lyali lisukulu ilisuma. Abana abengi abaleikala palya balebwelelamo fye ku sha myabo pa mpela sha milungu. Abaikele apalepeleko balebwelelamo ku mwabo pa numa ya milungu ibili.

Ilintu fye nali umupya mu cine, nalefwaisha nga nshi ukuba painiya, nga fintu bakabila wa mbila nsuma aba nshita yonse aba Nte sha kwa Yehova betwa. Pe bungano lya mu 1941 mu St. Louis, Missouri, munyina aali muli programu ashimike ifyo alebomba bupainiya ilintu akwete abana 12. Natontonkenye ifyo, ‘Nga ca kuti kuti abomba bupainiya ilyo ali na bana 12, na ine kuti nabomba bupainiya mu kuba na bana 10.’ Nangu cibe fyo, imibele yandi tayansuminishe ukutendeka ukubomba bupainiya ukufikila pa numa ya myaka 19. Mu kupelako, pa October 1, 1960, nalitendeke ukubombela Yehova nga painiya wa nshita yonse.

Ukutandalilwa mu Kupumikisha

Mu 1975, napokelele lamya ukufuma kuli nkashi yandi Edna. Pali iyi nshita nali ne myaka ya bukulu 80, kabili nshamumwenepo nelyo ukumfwapo ishiwi lyakwe mupepi ne myaka 20. Atumine ukufuma ku cibansa ca ndeke, kabili anombele ukuyamupoka pamo no mulume wakwe. Caliweme ukumona Edna na kabili, lelo icacilapo kuwama cali no kwisa. Ilyo twaleya ku ŋanda, umulume wakwe atile, “Namukwate nsangu.” Nshaishibe umo aloseshe. Lintu twafikile pa ŋanda, na kabili atile, “Namukwate nsangu pano.” Umukashi wandi alyumfwile apo pene. Ukwalukila kuli nkashi yandi, aipwishe ukuti, “BaEdna, bushe muli Nte?” “Ee mu kushininkisha,” e fyayaswike Edna.

Ni shani fintu Edna aishilepokelela icine? Mu 1972, mu kubombesha kwa kuti tutendeke ukumfwana, namutumine ukulembesha kwa Ulupungu lwa kwa Kalinda ukwa bupe. Mupepi no mwaka umo pa numa, Edna alilwele kabili aleikala fye pa ŋanda. Bamagazini baali bacili pa desiki pa mwakwe mu nkupo shabo. Pa mulandu wa kufwaisha ukwishiba Edna aiswile umo no kutendeka ukubelenga. Ilyo apwishishe magazini, aliisoseshe ati, ‘Ici e cine!’ Ilyo Inte sha kwa Yehova shaile ku mwakwe, aali nabelenga umwiina wa bamagazini bonse aba Ulupungu lwa kwa Kalinda. Apokelele isambililo lya Baibolo, kabili mu kupita kwa nshita asangwike umo uwa Nte sha kwa Yehova.

Ukubomba na Bukashiiwa

Umukashi wandi, Louise, mu kupelako alwele ubulwele bwa shuga, kabili ubu bulwele bwalibipile ukufikila afwile mu 1979, pa mushinku wa myaka 82. Lintu Louise afwile, ulubali lwandi lumo na ine lwalilekele ukubomba. Amano yandi yonse yalipwile. Nshaishibe ica kucita. Nshakwete amapange ayali yonse pa lwa nshita ya ku ntanshi, kabili nalekabila ukukoseleshiwa apakalamba. Kangalila wenda, Richard Smith, ankoseleshe ukutwalilila umulimo wandi uwa bupainiya. Nasangile ukuti icisansamushi candi icikalamba cafumine mu kusansamusha bambi abafwililwe abatemwikwa.

Watch Tower Society yalepekanya ulwendo lwa kuyatandalila Israel mu 1979, e co nalilembeshe. Ulu lwendo lwalinsumbilemo nga nshi, kabili lintu nabwelele ku ŋanda, natwalilile no mulimo wa bupainiya. Cila mwaka ukutule lyo, nacipanga ukuba ubuyo bwandi ukwaafwa ukubomba mu cifulo ca kubombelamo icishakwata abene nelyo icishibombelwamo libili libili mu ciputulwa cimbi ica calo. Te mulandu no mushinku wandi uwatantalila, ncili ndaipeela ne mwine kuli uyu mulimo.

Ntunganya ukuti mu kupita kwa myaka, nalikwato buseko bwa kwaafwa abantu mupepi na 50 ukuba pa nshila ya ku bumi. Ubwingi bwa bana bandi baba mu cine. Abana bandi babili abanakashi babomba nga bapainiya ba nshita yonse. Umwana wandi umwanakashi umbi, Louise Blanton, abombela pa maofesi yakalamba aya calo conse aya Nte sha kwa Yehova mu Brooklyn, New York, no mulume wakwe, George, kabili umo uwa bana bandi abaume alibomba nga eluda pa myaka iingi.

Kwena, pa mulandu wa kukanapwililika ukwapyenwe ku bafyashi besu aba buntunse aba kubalilapo, ifwe bonse tulalwala no kufwa. (Abena Roma 5:12) Mu cine cine ubumi bwandi tabwalubukako ku fya kukalipakalipa no kucululuka. Pali ino nshita ndelwala arthritis mu kulu kwandi ukwa ku kuso. Inshita shimo kulakalipa nga nshi, lelo takwandesha ukuba uwacincila. Kabili ndapepa ukuti kwikandesha. Ndefwaya ukutwalilila ukubomba. Ukufwaisha kwandi ukwakulisha kwa kutwalilila mu mulimo wa bupainiya ukufika fye na ku mpela, ukucita apo ningapesha ku kwishibisha ishina lya kwa Yehova ne mifwaile.

[Icikope pe bula 23]

No mwana wandi umwanakashi Rita

    Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
    Isaleni
    Isuleni
    • Cibemba
    • Peleniko Bambi
    • Ifyo Mwingasala
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ifya Kubomfya
    • Amafunde Yesu
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Isuleni
    Peleniko Bambi