Bushe Imipepele Yonse Ilatemuna Lesa? — Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI

Bushe Imipepele Yonse Ilatemuna Lesa?

Bushe muyumfwa ukuti imipepele yonse ilatemuna Lesa? Nalimo imipepele yonse fye iyo mwaishiba ilakumyako ku kukoselesha imyendele isuma. Lelo bushe ico calikumanina ku kutemuna Lesa?

BAMO batila, ‘Nga waba fye uwafumaluka mu kupepa kobe, na Lesa ukamutemuna. Imipepele yonse yaliba fye bwino.’ Ku ca kumwenako, aba Cisumino ca Bahai balikosela pali iyi mimwene ica kuti mu fisumino fyabo balipokelelamo imipepele ikalamba 9 iya mu calo. Ili bumba lya mipepele lyasumino kuti uku kupepa konse kwatuntuka kuli bulesa kabili kwaba ni mbali sha cine fye cimo mpo. Ni shani fintu ici cingabe fyo?

Ukulundapo, mulingile ukutwishika ifyo imipepele ingatemuna Lesa ilintu ilekambisha abapepako ukuti babike sumu uululuka no mwela mu fifulo fya cintubwingi, uwingepaya abantu abengi. Ibumba limo ilya mipepele mu Japan lyalipeelwa umulandu wa musango yo. Nelyo bushe Lesa kuti atemunwa ku mipepele iilenga abapepako ukuipaya? Imyaka inono iyapitapo, ico e cacitike ku bakonshi ba ntungulushi ya fya mipepele Jim Jones.

Nga twabwelela ku nshita sha mu kubangilila, kuti twaipusha ukuti, Bushe imipepele kuti yatemuna Lesa lintu ileimyo bulwi, pamo nga fintu cali ku Nkondo ya Myaka 30, iyo balwile ukufuma mu 1618 ukufika ku 1648? Ukulingana na The Universal History of the World, kulya kushenkana kwa mipepele pa kati ka baKatolika na baProtestanti kwali “ni imo iya nkondo shabipisha isha mu fyacitika mu Bulaya.”

Inkondo sha Mushilo isha mu mwanda wa myaka uwalenga 11 ukufika ku walenga 13 na sho shaleteleko ukusumyo mulopa ukwabipisha. Mu Nkondo ya Mushilo iya kubalilapo, ku ca kumwenako, abo baleita abati bakalwa ba nkondo sha mushilo aba buKristu mu bukatu baipayawile abaShilamu na bekashi ba ciYuda aba mu Yerusalemu.

Langulukeni, na kabili, icacitike mu kati ka Kulubulwisha kwakaluka ukwa fya mipepele, ukwatendeke mu mwanda wa myaka uwalenga 13 kabili ukwasendele imyaka 600. Amakana ya bantu balilungulushiwe no kocewa pa kukambisha kwa ntungulushi sha fya mapepo. Mu citabo cakwe ica Vicars of Christ—The Dark Side of the Papacy, Peter De Rosa alondolola ati: “Mwi shina lya kwa papa, [bakalubulwisha bakaluka aba fya mipepele] e bashingemwe no kusansa kwacilishapo kukaluka kabili ukwatwalilila ukwa kusansa icifyalilwa ca buntu apo umushobo [wa buntunse] wabela pano calo.” Ukukuma kuli kalungulusha wakaluka uwa fya mipepele umuDominican Torquemada uwa ku Spain, De Rosa atila: “Ukusontwa mu 1483, atekele mu culukusu pa myaka 15. Abantu aipeye bafikile ku mpendwa ukucila pali 114,000 pali abo, 10,220 balyocewe mu mulilo.”

Kwena, imipepele ya mu Kristendomu te yeka fye iyaba no mulandu wa mulopa. Mu lupapulo lwakwe ulwa kuti Pensées, uwa mano ya buntunse umwina France Blaise Pascal alandilepo kuti: “Abantu bacito bubi bwa mupwilapo kabili mu kusangalala maka maka ilyo balesongwa ku fya mipepele.”

Ukwishibikilwa ku Fisabo Fyabo

Ukulingana na fintu Lesa amona, ukupokelelwa kwa mipepele takushintilila fye pa cintu cimo. Pa kuti imipepele ipokelelwe kuli wene, ukusambilisha kwa iyo mipepele ne ncitilo fifwile ukumfwana ne Cebo cakwe ica cine icalembwa, Baibolo. (Ilumbo 119:160; Yohane 17:17) Ifisabo fya mipepele iyasuminishiwa na Lesa fifwile ukumfwana ne fipimo fya kwa Yehova Lesa.

Mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili, Yesu Kristu alangilile ukuti kwali no kubako bakasesema ba bufi abakalaitunga ukwimininako Lesa. Yesu atile: “Cenjeleni kuli bakasesema wa bufi, abeshila kuli imwe mu fya kufwala fya mpaanga, lelo mu kati mimbulu ya kutaakanya. Mukabeshibila ku fisabo fyabo; bushe abantu basabe myangashi ku myunga, nalimo amakunyu kuli bacilasa? Awe, umuti onse uusuma utwale fisabo fisuma, lelo umuti uwa fye utwale fisabo ifyabipa. Umuti usuma te kuti utwale ifisabo fyabipa, nangu umuti ubi ukutwale fisabo fisuma. Umuti onse uushitwala fisabo fisuma ulatetwa, no kupooswa mu mulilo. Awe mukabeshibila ku fisabo fyabo.” (Mateo 7:15-20) Aya mashiwi yalanga ukuti tulekabila ukulola lwa ku mupashi. Kuti pambi twatontonkanyo kuti intungulushi ya mipepele nelyo ibumba lya mipepele balisuminishiwa kuli Lesa na Kristu, lelo kanshi natuluba.

Ukukabila Ukucenjela

Nangu imipepele ingaitunga ukuti yalisuminishiwa na Lesa na baminista ba iyo mipepele kuti babelenga ifipande ukufuma muli Baibolo, ico tacipilibulo kuti ukupepa kwabo kulatemuna Lesa. Intungulushi sha iyo mipepele kuti pambi bacita fye ne fintu fya lulumbi ifyo filenga ukuti cimoneke kwati Lesa alebombela muli bene. Nangu ni fyo, iyo mipepele kuti yabe ya bufi, iishitwala fisabo ifyasuminishiwa kuli Lesa. Bashimapepo ba buŋanga aba mu Egupti aba mu kasuba ka kwa Mose baali na maka ya kucite fintu fya lulumbi, lelo mu kushininkisha tabakwete ukusuminisha kwa kwa Lesa.—Ukufuma 7:8-22.

Ilelo kwati fye ni fintu cali ku numa, imipepele iingi itwala pa ntanshi imfundo sha buntunse na mano ya pano nse mu cifulo ca kwikatilila ku cintu Lesa abilisha ukuti e cine. Kanshi, ukusoka kwa mu Baibolo ukuli ukwalinga maka maka kwa kuti: “Cenjeleni ukuti umuntu emubeleleka mu kutemwa amano ayali longolo lwa fye, umwalole cishilano ca bantu, umwalole mipashi ya kapona ya pano isonde, no mwalola Kristu iyo.”—Abena Kolose 2:8.

Pa numa ya kulanda pa fisabo fisuma ne fyabipa, Yesu atile: “Te onse uutila kuli ine, Shikulu, Shikulu, akengila mu bufumu bwa mu muulu iyo; kano uucite cifwaya Tata wa mu muulu. Abengi muli bulya bushiku bakatila kuli ine, Mwe Shikulu, mwe Shikulu, bushe tatwasesemene mwi shina lyenu? bushe tatwafumishe ifiwa mwi shina lyenu? bushe tatwacitile ifya maka ifingi mwi shina lyenu? Kabili e lyo nkasosa kuli bene, nkatila, Nshamwishiba nakalya; fumeni apa, mwe bacita amampuulu.”—Mateo 7:21-23.

Bebeteni Ifisabo

Mu kumonekesha, lyene, calikatama ukulolesha pa fisabo fya mipepele ilyo tamulasondwelela ukuti yalipokelelwa kuli Lesa. Ku ca kumwenako, bushe iyo mipepele yaliyobeka mu mapolitiki? Lyene moneni aya mashiwi, ayalembwa pali Yakobo 4:4 ayatila: “Uyo afwayo kuba bucibusa ne calo aicito mulwani kuli Lesa.” Na kabili, Yesu asosele ulwa bakonshi bakwe ukuti: “Tabali ba pano isonde, ifyo na ine nshili wa pano isonde.” (Yohane 17:16) Imipepele iyawama ku cinso ca kwa Lesa taiyobeka mu mapolitiki ya cino calo, ico “[calaala] mu maka ya Mubifi,” icibumbwa ca mupashi icishimoneka Satana Kaseebanya. (1 Yohane 5:19) Mu cifulo ca ico, imipepele iyo Lesa aasuminisha yafwilisha Ubufumu bwakwe pe samba lya kwa Yesu Kristu no kubilisha imbila nsuma ukukuma kuli ulya kamfulumende wa ku muulu.—Marko 13:10.

Bushe imipepele kuti yasuminishiwa kuli Lesa nga ca kuti ileyafwilisha ukukanaumfwila ubuteko? Icasuko kuti cailanga fye icine nga twaumfwila ukufunda kwa mutumwa Paulo ukwa kuti: “Balenge ukwibukisho kunakila bamulopwe na bakateka; ukuba ne cumfwila, ukuba abaiteyanya ku mulimo onse usuma.” (Tito 3:1) Kwena, Yesu alilangilile ukuti abakonshi bakwe ‘baali no kupeela ifya kwa Kaisare kuli Kaisare, ne fya kwa Lesa kuli Lesa.’—Marko 12:17.

Tutile imipepele ilekoselesha abantu ukulwako inkondo sha mu fyalo. Petro wa Ntanshi 3:11 atucincisho “kucite cisuma” no “[kufwaya] umutende no kuukonkelela.” Ni shani fintu imipepele ingatemuna Lesa nga abapepamo bali abaitemenwa ukwipaya bakapepa banabo aba mu calo cimbi mu bulwi? Ababa mu mipepele iyo Lesa aasuminisha balangisha imibele yakwe iyapulamo, uko e kuti ukutemwa. Kabili Yesu atile: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:35) Uko kutemwa tafyumfwana no lupato lwabamo lukaakala ululuminishiwa mu nkondo sha mu fyalo.

Imipepele ya cine ilaalula abantu batemwo bulwi ukusanguka abatemwa umutende. Ici calisobelwe muli aya mashiwi: “[Bakafule] mpanga shabo shibe ifya kuliminako umushili, na mafumo yabo yabe ifya kutungwilako imiti; lukasuke uluko alubulo kusumbwilo lupanga ku luko, nangu kusambilila kabili ubulwi.” (Esaya 2:4) Mu cifulo ca kufumfumuna amashiwi ya lupato, abo bapepa imipepele ya cine balomfwila ikambisho lya kuti: “Uletemwo mubiyo nga we mwine.”—Mateo 22:39.

Abo babeleshe mipepele ya cine batukuta ukwikalila ku fipimo fyasumbuka ifya kwa Yehova Lesa, ukukaana ukupokelela imiikalile iya bucisenene. Icebo ca kwa Lesa cilondololo kuti: “Yangu! bushe tamwaishibo kuti abashalungama tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa? Mwitumpikwa; nangu ba bulalelale, nangu abapepo tulubi, nangu bacende, nangu ababembuka na baume banabo, nangu bapupu, nangu ba lwinso, nangu abakolwo bwalwa, nangu ba nsele, nangu fipondo, tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa. Kabili imwe bamo e fyo mwali; lelo mwalisambilwe, lelo mwalishishiwe, lelo mwalungamikilwe kwi shina lya kwa Shikulu Yesu Kristu na mu Mupashi wa kwa Lesa wesu.”—1 Abena Korinti 6:9-11.

Inshita ya Kubombapo Ukwabulo Kutwishika

Calikatama ukwiluka ubupusano bwaba pa kati ka kupepa kwa bufi ne mipepele ya cine. Mwi buuku lya Baibolo ilya Ukusokolola, ubuteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi bwaishibishiwa nga “Babele mukalamba,” cilende wa mampalanya “uo ishamfumu sha pe sonde shacitile nankwe ubulalelale.” Aliba no mulandu wa mulopa kabili akwata ulukombo lwa golde mu minwe yakwe “ulwaisulamo ifya muselu ne fyakowela ifya bulalelale bwakwe.” (Ukusokolola 17:1-6) Lesa alimukaninina fye nakalya nakalya.

Nomba ino e nshita ya kubombapo ukwabulo kutwishika. Ku bantu bafumaluka abacili muli Babele Mukalamba, Kabumba wesu uwakwato kutemwa aletuma ubu bwite bwa kuti: “Fumenimo muli wene, mwe bantu bandi, epali mwawilako mu membu shakwe, epali mwakumako ku fikunka fyakwe.”—Ukusokolola 18:4.

Nga mulefwaya ukupepa imipepele iyo itemuna Lesa, mulandu nshi mushingabeleseshanya ne Nte sha kwa Yehova? Charti akonkelepo natantikako ifisumino fyabo fimo fimo, capamo ne milandu ya mu Malembo iyo basuminine fyo. Bebeteni muli Baibolo wenu no kumona nga ifi fisumino fya Nte filomfwana ne Cebo ca kwa Lesa. Fwailisheni ku kusanga nampo nga imipepele yabo ilatwalo musango wa fisabo ifyo mwingenekela ku kupepa kwa cine. Nga mwasange fyo ilatwale fyo fisabo, ninshi mukaba namusanga imipepele iyo itemuna Lesa.

[Akabokoshi pe bula 5]

FINTU INTE SHA KWA YEHOVA SHASUMINA

ICISUMINO ICISHINTE CA MU BAIBOLO

Ishina lya kwa Lesa ni Yehova Ukufuma 6:3; Ilumbo 83:18

Baibolo e Cebo ca kwa Lesa Yohane 17:17; 2 Timote 3:16, 17

Yesu Kristu Mwana wa kwa Lesa Mateo 3:16, 17; Yohane 14:28

Umutundu wa muntu tawasangwike Ukutendeka 1:27; 2:7

lelo walibumbilwe

Imfwa ya buntunse yabako pa Abena Roma 5:12

mulandu wa lubembu lwa

muntu wa kubalilapo

Umweo ulaleko kubako pa mfwa Lukala Milandu 9:5, 10; Esekiele 18:4, NW