Bushe Mulatiina Ukucetekela Bambi?

‘TAPABA uo ningalandako. Abantu te kuti bomfwikishe. Bapoosa fye amano ku mafya yabo epela. Tabakwata inshita ya konaula kuli ine.’ Abengi bayumfwa muli iyo nshila, e co basungila fye ifintu ku mukoshi. Lintu abantu babepusha ifyo bali, ilingi line balafwaya ukubebako, lelo tababeba. Balafilwa ukufumya ifili ku mukoshi.

Ca cine, kwalibako abantu abashifwaya ukwaafwa ukufuma kuli bambi. Lelo, abengi balafwaisha nga nshi ukwaafwa lelo balatiina ukusokolola amatontonkanyo yabo, ukuyumfwa, ne fya kukumanya ifyo bapitamo abene. Bushe muli umo uwa bene? Bushe cine cine takwabako uuli onse uo mwingacetekela?

Ukumfwikisha Uyu Mwenso

Mu calo ca lelo mulimo imibele ya kukanacetekelana. Abacaice tabalanda ku bafyashi babo. Abafyashi te kuti balanshanye abene na bene. Abanono fye e baitemenwa ukulanda ku baletungulula. Pa kufilwa ukuuba muli bambi, bamo balukila ku bwalwa, imiti ikola, nelyo umusango wa bumi uwa ciwowo ku kwesha ukufyuka amafya yabo.—Amapinda 23:29-35; Esaya 56:12.

Ukucetekela abakwata ubulashi, pamo nga bashimapepo, badokota, ifiŋombe, na bakafundisha, kulebongoloka pa mulandu wa kusokoloka kwa cila bushiku ukwa kubulwo bufumacumi na bucisenene. Ku ca kumwenako, ukufwailisha kumo kusoso kuti amaperesenti ukucila pali 10 aya bashimapepo balabimbwa mu myendele ya kwampana kwa bwamba ukwalubana. Kalemba umo atila aba “abonaushi ba kucetekelwa, balakusha umupokapoka mu kwampana kwa buntunse.” Ni shani fintu ici cambukila abantu basakamana? Cilonaula ukucetekelwa.

Ukubongoloka kwa mibele isuma ukwayanana na ko kwalitungulula ku bwafya mu lupwa, ku cipimo ca kuti indupwa shapungaila shalyanana, mu cifulo ca kuba fye isha kamo kamo. Inshita imo iŋanda yali cifulo ca kulelelwapo. Ilelo ilingi line yaba kwati fye pa kunwensesha amafuta pa nshita ya ca kulya. Ilintu umwana akulila mu lupwa umwaba “abaumalala,” abengi balafilwa ukucetekela bambi lintu bakula.—2 Timote 3:3.

Ukulundapo, ilyo imibele ya calo ilebipilako, tulecililako kusansalikwa ku fya kukumanya ifingaba ifya busanso. Mu mibele yapalako, kasesema Mika alembele ukuti: “Mwisuubila cibusa.” (Mika 7:5) Kuti mwayumfwa mu nshila yapalako pa numa ya kulengwe nsoni kunono, ukumisokolwela inkaama, nelyo ica kucitika cikalamba ica kutiinya ubumi. Mulacisanga ukuba icakosa na kabili ukucetekela bambi e co mulasungila inkuntu mu kati, cila bushiku ukushimaisha fye inkuntu shenu. (Linganyeniko Ilumbo 102:1-7.) Ca cine, imibele ya mutima iya musango yo kuti yamwaafwa ukubomba, lelo “ukulunguluka kwa mutima” kulemupokolola ubuseko ubuli bonse ubwa cine cine mu bumi. (Amapinda 15:13) Icishinka cili ca kuti, pa kuti mube abatuntulu lwa ku mupashi, mu nkuntu, mu muntontonkanya, na lwa ku mubili, mufwile ukuleka ukushimaisha inkuntu no kusambilila ukucetekela abantu. Bushe ico kuti cacitikako? Ee.

Mulandu Nshi uwa Kulekela Ukushimaisha Inkuntu?

Ukucetekela bambi kulaletako ukwilulukwa ku mutima uwacushiwa. E fyo Hana asangile. Alyupilwe fye bwino, alikwete ne ŋanda isuma, lelo alibombomene nga nshi. Nangu cingati ‘aleshikito mutima,’ mano mano ‘apepele kuli Yehova’ mu kuba no mukoosha uwalengele ukuti imilomo yakwe iyaisalwa iletenta. Ee, aubile muli Yehova. Lyene apongolwelele umutima wakwe ku mwiminishi wa kwa Lesa, Eli. Cinshi cafuminemo? “[Hana] aima aya: e lyo alya, ne cinso cakwe tacali na bulanda kabili iyo.”—1 Samwele 1:1-18.

Abantu mu ntambi ishingi balishiba ubusuma bwa kwebako umo ifilebacusha. Ku ca kumwenako, ukukaabushanya amano no kushimikilana ifya kukumanya na bapitako mu fyapalako kuti kwaba ukwa kwaafwa. Bakasapika basondwelelo ukuti: “Ukusungila ifintu ku mukoshi kulalwalika—tulekabila ukufifumya pa kuti twipena.” Ifyebo filefulilako ifya kusapika kwa sayansi fileshininkisha icishinka caba mwi pinda lyapuutwamo ilitila: “Uwanunuka afwayo mwa kufwailo lubuli, apaataukila amano yonse.”—Amapinda 18:1.

Nga ca kuti tamwebeleko bambi ifili ku mukoshi, kuti bamwaafwa shani? Ilintu Yehova Lesa aleshiba ifili mu mitima, amatontonkanyo yenu no kuyumfwa kwashikisha tafishibikwa ku lupwa lwenu ne fibusa—kano mwafilanda. (1 Imilandu 28:9) Lintu ubwafya bubimbilemo ukutoba ifunde lya kwa Lesa, ukutantalisha ukuyebelela umulandu kulenga fye ifintu ukubipilako.—Amapinda 28:13.

Kwena, ubusuma bwa kushimikilako bambi ifiletucusha bwalicila nga nshi pa bulanda bufumamo. Kwena, ico tacilepilibula ukuti tulingile ukusokolola akantu akali konse aka pa lwesu ukwabula ukusalulula. (Linganyeniko Abapingushi 16:18; Yeremia 9:4; Luka 21:16.) “Kuli abanabo abafwayo kumono bunabo [bwabongoloka tupimfya tupimfya, NW],” e fisoka Amapinda 18:24 lelo lyene yalundako ukuti: “Kuli icibusa icilambatilo kucilo wa bwananyina.” Ni kwi kuntu mwingasanga icibusa ca musango yo?

Cetekeleni Ulupwa Lwenu

Nga ca kuti namukwata ubwafya, bushe mwalyesha ukulanshanya bwene na bena mwenu nelyo na bafyashi benu? “Ukukuma ku mafya ayengi, ukuyalanda fye yonse ukwabula ukushako e cikabilwa fye,” e fyasumina iciŋombe cimo icalamuka. (Amapinda 27:9) Abalume ba Bwina Kristu ‘abatemwa abakashi babo ifyo baitemwa abene,’ abakashi ‘abanakila ku balume babo,’ na bafyashi abakatamika nga nshi icishingamo cabo ico Lesa abapeela ica ‘kulela abana babo mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu’ bakatukuta ukuba bakomfwa abalangulukila kabili ifiŋombe fya kwaafwa. (Abena Efese 5:22, 33; 6:4) Nangu cingati Yesu takwete umukashi nelyo abana mu mano ya ku mubili, mwandi ca kumwenako cishaiwamina aimike muli kuno kuloshako!—Marko 10:13-16; Abena Efese 5:25-27.

Ni shani nga ca kuti ubwafya nabukula ukucila pa bo ulupwa lwingabombelapo? Mu cilonganino ca Bwina Kristu, tatukabila ukuba fweka. “Nani anaka, na ine nshili uwanaka?” e fyasosele umutumwa Paulo. (2 Abena Korinti 11:29) Akonkomeshe ukuti: “Musendelane ifisendo.” (Abena Galatia 6:2; Abena Roma 15:1) Pa kati ka bamunyinefwe ba ku mupashi ne nkashi, ukwabulo kutwishika kuti twasanga ‘bamunyina abafyalilwo kumanama,’ abengi nga nshi.—Amapinda 17:17.

Ukucetekela mu Cilonganino

Mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova ificilile pali 80,000 mwi sonde lyonse, mwaliba abaume baicefya “ababombela pamo na imwe ku kumuletelo kusansamuka.” (2 Abena Korinti 1:24) Aba ni baeluda. Esaya atila: “Umuntu no muntu akaba ngo mwa kufisama ku mwela, ngo mwa kubelama ku kupongoloka kwa mfula, nge mimana ya menshi apaumisha, nge cintelelwe ca cilibwe cikalamba mu calo icatembuka.” Ici e cintu baeluda batukuta ukuba.—Esaya 32:2; 50:4; 1 Abena Tesalonika 5:14.

Baeluda balafika pa fifwaikwa fya mu Malembo ilyo ‘umupashi wa mushilo ushilababika bacilolo.’ Ukwishiba ici kuli no kukosha ukucetekela uko mwabacetekela. (Imilimo 20:28; 1 Timote 3:2-7; Tito 1:5-9) Cintu mwalanshanya na eluda cili no kutwalilila ukuba inkaama. Ukuba uwacetekelwa ni cimo ica fifwaikwa fyakwe.—Linganyeniko Ukufuma 18:21; Nehemia 7:2.

Baeluda mu cilonganino “balinde myeo yenu, nga bantu abakaba no kulubulula.” (AbaHebere 13:17) Bushe ici tacimusesha ukucetekela aba baume? Mu cifyalilwa fye, te baeluda bonse bapulamo mu mibele imo ine. Bamo kuti bamoneka ukucilapo ukuba abatununukwa, aba cikuuku, nelyo abalangulukila ukucila bambi. (2 Abena Korinti 12:15; 1 Abena Tesalonika 2:7, 8, 11) Mulandu nshi uwa kukanaubila muli eluda uo muyumfwa abakakuka ukulandako?

Aba baume te ncenshi ishilipililwa pa mulimo wabo. Mu cifulo ca ico, “fya bupe ku bantu,” abapayanishiwa na Yehova ku kumwaafwa. (Abena Efese 4:8, 11-13; Abena Galatia 6:1) Mu nshila nshi? Pa kubomfya Baibolo mu kulamuka, bali no kubomfya amaka ya iko ayondapa ku mibele yenu ine. (Ilumbo 107:20; Amapinda 12:18; AbaHebere 4:12, 13) Bali no kupepa na imwe no kumupepelako. (Abena Filipi 1:9; Yakobo 5:13-18) Ukwaafwa ukufuma ku fiŋombe fya musango yo ifya kutemwa kuti kwaafwa nga nshi ukupuupuutula umupashi wacushiwa no kubwesha umutende wa muntontonkanya.

Ifya Kutendeka Bucibusa Bwabamo Ukucetekelana

Ukulombo kwaafwa, ukupandwa amano, nelyo fye uwa kuti akutike kuli ifwe takwaba cishibilo ca bunake nelyo ukufilwa. Kupokelela fye icishinka ca kuti tatwapwililika kabili ukuti takwabako uwaishiba fyonse. Mu cine cine, iciŋombe cikalamba kabili uwa kuubamo uo twakwata ni Shifwe wa ku muulu, Yehova Lesa. Tulesuminishanya na kemba wa malumbo uwalembele ukuti: “Yehova e bukose bwandi kabili ni nkwela yandi, umutima wandi walimutetekela, nayafwiwa.” (Ilumbo 28:7) Mwi pepo kuti ‘twapongolola ifya mu mutima wesu’ fyonse kuli wene pa nshita iili yonse, abacetekelo kuti alatumfwa kabili alatusakamana.—Ilumbo 62:7, 8; 1 Petro 5:7.

Ni shani fintu mwingasambilila ukucetekela baeluda na bambi mu cilonganino? Intanshi ibebeteni. Bushe umwenso mukwete wa cine cine? Bushe muletwishika inkuntu sha bambi? (1 Abena Korinti 13:4, 7) Bushe kwalibako inshila ya kucefeshamo ubusanso bwa kulengelwamo insoni? Ee. Mu nshila nshi? Esheni ukwishibana na bambi bwino bwino ilyo mulebomba ifya ku mupashi. Landeni na bene pa kulongana kwa cilonganino. Bombeni na bo mu mulimo wa ku ŋanda ne ŋanda. Ukucetekelwa, ukupala umucinshi, kufwile ukunonkwa. E co muteeke umutima. Ku ca kumwenako, ilyo mulecililako ukwishiba kacema wa ku mupashi, ukucetekela mwamucetekela kukakulilako. Panono panono sokololeni ifilemusakamika. Nga ca kuti ayankulako mu nshila yalinga, iyabamo ukulangulukila, kabili iyashilimuka, lyene kuti mwaesha ukusokolola ifyafulilako.

Bakapepa banensu aba kwa Yehova, ukucilisha baeluda ba Bwina Kristu, balabombesha mu kupashanya imibele ya kwa Lesa iya kutemwa mu kwampana kwabo na bambi. (Mateo 5:48) Ici cifumamo imibele ya kucetekelana mu cilonganino. Eluda umo uwabomba pa nshita ntali atila: “Bamunyina bafwile ukwishiba ici: Te mulandu na cintu umuntu acita, eluda tafumyapo ukutemwa kwa Bwina Kristu uko amutemwa. Te kuti pambi atemwe icacitilwe, lelo acili alitemwa munyina kabili alafwaya ukumwaafwa.”

E co tacilekabilwa ukusungilila ubwafya mukwete mu mutima. Shimikileniko umuntu umbi ‘uwa bumupashi’ uwingamwaafwa ukusenda icisendo cenu. (Abena Galatia 6:1) Ibukisheni ukuti “ukusakamana kwa mu mutima wa muntu kulaukontamika,” lelo “ifyebo fya nsansa luto lwa mpuma, kuloowa ku mutima, kabili butuntulu ku mubili.”—Amapinda 12:25; 16:24.

[Akabokoshi pe bula 26]

Umwina Kristu uuli onse kuti alombwa ukwafwilisha lupwa lwakwe, cibusa, nelyo munyina wa ku mupashi uukwete ubwafya. Bushe mwalishiba ifya kwaafwa?

Iciŋombe Cibomba Bwino

aliba uwayanguka ukutununuka: Mateo 11:28, 29; 1 Petro 1:22; 5:2, 3

alasala icifulo cisuma: Marko 9:33-37

alafwaya ukumfwikisha ubwafya: Luka 8:18; Yakobo 1:19

takalifiwa: Abena Kolose 3:12-14

alaafwa ukucefyako inkuntu sha kukalifya: 1 Abena Tesalonika 5:14; 1 Petro 3:8

alishiba umwa kupelela: Abena Galatia 6:3; 1 Petro 5:5

alapeela ukufunda kwa kulungatika: Ilumbo 19:7-9; Amapinda 24:26

alasunga inkaama: Amapinda 10:19; 25:9