Abena Kristu na ba ku Nse
“Mwende aba mano ku ba ku nse.”—ABENA KOLOSE 4:5.
1. Cinshi cintu Yesu alandile ulwa basambi bakwe na ba pano isonde?
MWI pepo kuli Wishi wa ku muulu, Yesu alandile ulwa bakonshi bakwe ati: “Aba pano isonde nababapata ico tabali ba pano isonde, ifyo ine nshili wa pano isonde.” Lyene alundileko ati: “Nshilelomba ukuti mubafumye pano isonde, lelo ukuti mubabake ku mubifi.” (Yohane 17:14, 15) Abena Kristu tabaali na kupaatulwa ku ba ku nse lwa ku mubili—ku ca kumwenako, ukupitila mu kwikala beka mu mayanda ya baume bashimbe aba fya mipepele. Mu cifulo ca ico, Kristu ‘abatumine baye pano isonde’ ku kube nte shakwe “ukufika ku mpela ya pano nse.” (Yohane 17:18; Imilimo 1:8) Nalyo line, alombele ukuti Lesa ababake pa mulandu wa kuti Satana, “kateka wa pano isonde,” aali no kusonga ukuti bakapatwe pa mulandu we shina lya kwa Kristu.—Yohane 12:31; Mateo 24:9.
2. (a) Ni shani fintu Baibolo ibomfya ishiwi lya kuti “isonde”? (b) Mibele nshi iyashikatala intu Yehova alanga ukulola ku ba pano isonde?
2 Muli Baibolo ishiwi lya kuti “isonde” (mu ciGriki, koʹsmos) ilingi line lilangilila ubwikashi bwa bantu ubushalungama, ‘ubwalaala mu maka ya Mubifi.’ (1 Yohane 5:19) Pa mulandu wa kuti Abena Kristu balakonka mu fipimo fya kwa Yehova no kumfwila ikambisho lya kushimikila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa ku ba pano isonde, limo limo balafilwa ukumfwana na ba pano isonde. (2 Timote 3:12; 1 Yohane 3:1, 13) Nangu cibe fyo, koʹsmos na kabili alabomfiwa mu Malembo ukulosha ku bantu bonse. Pa kulanda ulwe sonde ukuti bantu bonse, Yesu atile: “Lesa atemenwe aba pano isonde ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela eonaika, lelo abe no mweo wa muyayaya. Pantu Lesa tatumine Umwana wakwe ese pano isonde ku kupingula aba pano isonde, lelo ukuti aba pano isonde bapusukile muli wene.” (Yohane 3:16, 17; 2 Abena Korinti 5:19; 1 Yohane 4:14) E co, ilintu Yehova alipata ifintu ifiishibisha imicitile ya bubifi iya kwa Satana, alilangile ukutemwa abantu pa kutuma Umwana wakwe kwi sonde pa kuti engapususha bonse ‘abengalola ku kulapila.’ (2 Petro 3:9; Amapinda 6:16-19) Imibele ya kwa Yehova iyashikatala ukulola kwi sonde e ilingile ukutungulula bakapepa bakwe.
Ica Kumwenako ca kwa Yesu
3, 4. (a) Mibele nshi Yesu aali na yo ukulola kuli bukateka? (b) Ni shani fintu Yesu amwene abantu bonse?
3 Ilyo fye talafwa, Yesu aebele Ponti Pilato ati: “Ubufumu bwandi te bwa pano isonde.” (Yohane 18:36) Mu kumfwana na ya mashiwi, Yesu mu kubangilila aalikeene ilyo Satana amutambike ukumupeela amaka pa mabufumu ya pano nse, kabili tasuminishe abaYuda ukumucite mfumu. (Luka 4:5-8; Yohane 6:14, 15) Lelo, Yesu alitemenwe abantu apakalamba. Ica kumwenako ca ici cashimikwe no mutumwa Mateo ukuti: “Lelo pa kumona amabumba, abekatilwe inkumbu; pa kuti bali abalulunkaniwa kabili abapaswa, nge mpaanga ishishaba na kacema.” Pa mulandu wa kutemwa, ashimikiile abantu mu misumba na mu mishi yabo. Alibasambilishe no kundapa ukunakuka kwabo. (Mateo 9:36) Na kabili alepoosako amano ku fyo abantu abaleisa ku kusambilila kuli wene balekabila lwa ku mubili. Tubelengo kuti: “Yesu aitile abasambi bakwe, atile kuli bene, Naikatilwe bumba inkumbu; pa kuti nomba baikala na ine inshiku shitatu, no kukwate fya kulya iyo: kabili nshilefwayo kubaleka baye ne nsala, epali bengafwo lushile mu nshila.” (Mateo 15:32) Mwandi kwali kwangwako kwa kutemwa!
4 AbaYuda baali ne mpatila nga nshi ku bena Samaria, lelo Yesu alilandile sana no mwanakashi umwina Samaria no kupoose nshiku shibili ukushimikisha mu musumba wa Samaria. (Yohane 4:5-42) Nangu cingatila Lesa atumine Yesu ku “mpaanga ishaluba isha ng’anda ya kwa Israele,” inshita shimo Yesu aalesakamana na bambi abashali baYuda abaalelanga icitetekelo. (Mateo 8:5-13; 15:21-28) Ee, Yesu alilangishe ifyo kuti cacitika ‘ukukanaba aba pano isonde’ kabili pa nshita imo ine ukulango kutemwa ku bantu. Bushe na ifwe tulalanga abantu icililishi uko twikala, uko tubomba, nelyo uko tuya ku kushita? Bushe tulangwako ku cingabawamina—te mu kukabila kwa ku mupashi fye mweka lelo na ku kukabila kumbi nga ca kuti cili mu maka yesu ukwafwilishako? E fyo Yesu acitile, kabili pa kucite fyo, aiswilile abantu inshila pa kuti engabasambilisha pa lwa Bufumu. Kwena, tatwingabombe fipapwa fya cine cine fintu Yesu acitile. Lelo icikuuku ilingi line mu kupashanyako, cilabombe fipapwa mu kufumyapo impatila.
Ifyo Paulo Alemona “Aba ku Nse”
5, 6. Ni shani fintu umutumwa Paulo abombele na baYuda abaali “aba ku nse”?
5 Muli bakalata bakwe abafulilako, umutumwa Paulo alalosha ku “ba ku nse,” ukupilibula abashili Bena Kristu, te mulandu abo bantu baYuda nelyo Bena fyalo. (1 Abena Korinti 5:12; 1 Abena Tesalonika 4:12; 1 Timote 3:7) Ni shani abombele na ba musango yo? ‘Aishileba fyonse kuli bonse, ukuti mu misango yonse engapusushishamo bamo.’ (1 Abena Korinti 9:20-22) Aaleti nga afika mu musumba, imishimikilile yakwe yali kuya intanshi ku baYuda abaikelemo. Ni nshila nshi aalebomfya? Mu kushilimuka kabili mu mucinshi aleshinina mu kufikapo muli Baibolo ukuti Mesia alishile, ukuti alifwile imfwa ya bulilambo, kabili alibuushiwe.—Imilimo 13:5, 14-16, 43; 17:1-3, 10.
6 Muli iyi nshila Paulo alekuula pa bwishibilo abaYuda bakwete ubwa Malango na bakasesema pa kuti engabasambilisha pa lwa kwa Mesia no Bufumu bwa kwa Lesa. Kabili alitungulwike mu kushininako bamo. (Imilimo 14:1; 17:4) Te mulandu no kukaanya kwa ntungulushi sha ciYuda, Paulo alangile icitemwishi ku baYuda banankwe lintu alembele ukuti: “Mwe bamunyinefwe, ukufuluka kwa mutima wandi no kupaapaata mpaapaata kuli Lesa, kwa kuti [abaYuda] bese mu kupusuka. Pantu ndi nte, nati, ukupimpa kwa kuli Lesa balikwata; lelo te kupimpa umwabelo kwishiba.”—Abena Roma 10:1, 2.
Ukwaafwa Abasumina Abashali BaYuda
7. Ni shani fintu insangu ishingi shayankwile ku mbila nsuma intu Paulo ashimikile?
7 Insangu bantu abashali baYuda abasembulwilwe abaalebelesha ubuYuda. Cilemoneke fyo, kwaliko abaYuda insangu mu Roma, mu Antioke wa ku Suria, mu Etiopia, na mu Antioke wa mu Pisidia—na kabushe, mu Mekalo yonse aya baYuda. (Imilimo 2:8-10; 6:5; 8:27; 13:14, 43; linganyeniko Mateo 23:15.) Ukupusanako na bakateka abengi aba ciYuda, cilemoneka kwati insangu tabali aba miiya, kabili tabaali na kuitakisha ukuba intuntuko sha kwa Abrahamu. (Mateo 3:9; Yohane 8:33) Mu cifulo ca ico, balishiile tulesa twa cisenshi kabili mu kuicefya bayalukiile kuli Yehova, ukwishibako fimo pa lwa wene na mafunde yakwe. Kabili balikweteko isubilo lyakwete abaYuda ilya kwa Mesia waleisa. Apo balilangishe kale kale ukuitemenwa kwabo ukwa kuti baluke no kusapike cine, ubwingi bwabo baliiteyenye ukwaluka na mu nshila na shimbi no kwankula ku kushimikila kwa mutumwa Paulo. (Imilimo 13:42, 43) Lintu insangu uwapepelepo kale tulesa twa cisenshi ayalukiile ku buKristu, alipangashiwe mu nshila yaibela ku kushimikila ku Bena fyalo bambi abaali bacili balepepa uto tulesa.
8, 9. (a) Pa mbali ya nsangu, libumba nshi limbi ilya Bena fyalo lyacebushiwe ku mipepele ya baYuda? (b) Ni shani fintu abantu baletiina Lesa abashasembulwilwe bayankwile ku mbila nsuma?
8 Pa mbali ya nsangu ishasembulwilwe, kwaliko bambi abashali baYuda abacebushiwe ku mipepele ya ciYuda. Uwa kubalilapo pali aba ukusanguko Mwina Kristu aali ni Korneli uyo, nangu taali insangu, aali “kapepa kabili uutiina Lesa.” (Imilimo 10:2) Mu kulandapo kwakwe pa Imilimo, Profesa F. F. Bruce alembele ati: “Abena fyalo ba musango yo mu cinkumbawile betwa ‘abatiina Lesa’; ilintu te fyo caba mu mano yene yene, inumbwilo yaliba iyalingo kuibomfya. Abena fyalo abengi aba muli sho nshiku, ilintu tabaipekenye ukusanguka abaYuda bene bene (ukusembululwa ukuba nge ca kuipununako caibela ku baume), balecebushiwa ku mipepele yayanguka iya baYuda iya kupepa fye Lesa umo ukwa mu masunagoge na ku fipimo fya misango isuma ifya mikalile ifya baYuda. Bamo balesangwa ku masunagoge kabili balishibeko eyefilya amapepo na masambilisho ya mu malembo, yantu baleumfwa ilyo yalebelengwa mu bupilibulo bwa ciGriki.”
9 Umutumwa Paulo akumenye abantu batiina Lesa abengi lintu aleshimikila mu masunagoge mu Asia Minor na mu Greece. Mu Antioke wa ku Pisidia alandile kuli abo balongene mwi sunagoge pamo nga “mwe bena Israele na mwe batiina Lesa.” (Imilimo 13:17, 26) Luka alembo kuti ilyo Paulo abe nashimikila amaSabata yatatu mwi sunagoge lya mu Tesalonika, “bamo ba muli bene [abaYuda] balinashiwe [ukuba Abena Kristu], bawilile kuli Paulo na Sila, pamo ne bumba likalamba lya bena Hela [“abaGriki”] abaleshinshimuna, na banakashi bakankaala abengi.” (Imilimo 17:4) Cilemoneke fyo, abaGriki bamo bantu abaletiina Lesa abashasembulwilwe. Kwalibako ubushinino bwa kuti Abena fyalo ba musango yo abengi baleikala na baYuda.
Ukushimikila mu “Bashatetekela”
10. Paulo ashimikile shani ku Bena fyalo abashaishibe ifyali mu Malembo, kabili cinshi cafuminemo?
10 Mu Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki, ishiwi “abashatetekela” kuti lyalosha ku bantu bonse ababa ku nse ya cilonganino ca Bwina Kristu. Ilingi line lilosha ku basenshi. (Abena Roma 15:31; 1 Abena Korinti 14:22, 23; 2 Abena Korinti 4:4; 6:14) Mu Atena abashatetekela abengi balisambilishiwe amano ya pano nse aya ciGriki umushali ifya mu Malembo nangu panono. Bushe ici califuupwile Paulo ku kukanabashimikila? Iyo. Nangu cibe fyo aliteulwile imisambilishishe. Mu kulamuka alandile imfundo sha mu Baibolo ukwabula ukwambula mu kulungatika mu Amalembo ya ciHebere, ayo abena Atena bashaishibe. Mu kucenjela alangile ukupalana pa kati ka cine ca mu Baibolo na matontonkanyo yamo ayalumbulwilwe na bakashika ba nshintu abena Stoiki aba pa kale. Kabili alandile imfundo ya kuti kwaba fye Lesa wa cine umo ku bantunse bonse, Lesa uukapingula mu bulungami ku muntu uwafwile no kubuushiwa. Muli yo nshila Paulo mu kucenjela ashimikile ku bena Atena pa lwa kwa Kristu. Cinshi cafuminemo? Ilintu icinabwingi balemuwela nelyo ukulatelebwila, “abaume bamo baikuminishe kuli wene, no kutetekela: e mwali na Dionusi umwina Areopagi, no mwanakashi ishina lyakwe Damari, na bambipo.”—Imilimo 17:18, 21-34.
11. Korinti wali musumba wa musango nshi, kabili finshi fyafumine mu kushimikila kwa kwa Paulo muli ulya musumba?
11 Mu Korinti mwalimo abaYuda abafulilako, kanshi e mo Paulo atendekele ubutumikishi bwakwe ukupitila mu kushimikila mwi sunagoge. Lelo lintu abaYuda batendeke ukumukaanya, Paulo aile ku Bena fyalo. (Imilimo 18:1-6) Kabili mwandi balibipile balya bekashi! Korinti wali musumba wapamfiwa, umwalesangwa abantu ukufuma konse konse, uwa makwebo, uwaishibikilwe kuli bucisenene ukupulinkana icalo ca baGriki na bena Roma. Na kuba, “ukucita ubuKorinti” capilibwile ukucita bucisenene. Lelo, cali ninshi abaYuda babe nabakaana ukushimikila kwa kwa Paulo e lintu Kristu amonekele kuli wene no kutila: “Witiina, lelo landa . . . pantu ndi na bantu abengi muli uno musumba.” (Imilimo 18:9, 10) Na kabushe, Paulo alimiike icilonganino mu Korinti, nangu cingatila bamo abaalimo inshita yafumineko baikele imikalile ya “buKorinti.”—1 Abena Korinti 6:9-11.
Ukwesha Ukupususha “Abantu ba Misango Yonse” Ilelo
12, 13. (a) Icifulo ca kushimikilamo ilelo capalana shani ne ca mu kasuba ka kwa Paulo? (b) Mibele nshi tulanga mu fifulo fya kubombelamo umo imipepele ya Kristendomu yalimbe mishila pa nshita ntali nelyo uko abengi bafiitwa na mateyanyo ya fya mipepele?
12 Ilelo, nga fintu cali mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, “ukusenamina kwa kwa Lesa . . . kuletela abantu [ba misango yonse, NW] ipusukilo.” (Tito 2:11) Icifulo ca kushimikilamo imbila nsuma calikula ukubimbamo amakontinenti yonse ne fishi ifingi ifya muli bemba. Kabili, ukupala mu kasuba ka kwa Paulo, mulasangwa “abantu ba misango yonse.” Ku ca kumwenako, bamo aba ifwe tushimikila mu fyalo umo amacalici ya Kristendomu yalimbe mishila pa myanda ya myake ingi. Ukupala abaYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, abapepamo kuti pambi balishikama mu fishilano fya mipepele. Nalyo line, tulaba aba nsansa ukufwayamo aba mitima isuma kabili tukuula pa bwishibilo ubuli bonse ubwa Baibolo ubo bengakwata. Tatubasaalula nelyo ukubasuula nangu ca kuti bashimapepo babo limo limo balatukaanya no kutupakasa. Mu cifulo ca ico, twalishiba ukuti bamo muli bene kuti pambi balikwata “ukupimpa kwa kuli Lesa” nangu line balibulisha ukwishiba kwalungikwa. Ukupala Yesu na Paulo, tulanga ukutemwa kwa cine cine ku bantu, kabili mu kubilima tufwaisha ukuti bakapusuke.—Abena Roma 10:2.
13 Ilyo tushimikila, ubwingi ubwa ifwe tulakumanyako abantu abafiitwa ku mateyanyo ya fya mipepele. Kuti pambi, nangu cibe fyo, bacili balatiina Lesa, ukusumina Lesa ku cipimo cimo no kwesha ukwikala ubumi bwatambalala. Muli ino nkulo yapuuluka kabili ileya ilecililako ukubulwa bukapepa, bushe tatulingile ukusekelela ilyo twakumanya abantu abasuminako na muli Lesa? Kabili bushe tatwingafwaisha ukubatungulula ku mipepele iishakwatamo ubumbimunda no bufi?—Abena Filipi 2:15.
14, 15. Ni shani fintu kwabako ibala ilikalamba ilya kushimikilamo imbila nsuma?
14 Mu mulumbe wakwe uwe sumbu, Yesu asobele ukuti kwali no kubako icifulo icikalamba ica kubombelamo. (Mateo 13:47-49) Pa kulondolola uyu mulumbe, Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa June 15, 1992, pe bula 20 lwatile: “Pa myanda ya myaka ifilundwa fya Kristendomu fyabombele ulubali lukalamba mu kupilibula, ukwambula, no kwananya Icebo ca kwa Lesa. Amacalici pa numa yapangile nelyo ukwafwilisha amasosaite ya Baibolo, ayo yalembele Baibolo mu ndimi sha cikaya isha mu fyalo fyabesha ukutali. Na kabili yatumine ba mishonari ba fya cipatala na bakafundisha, abo babombele pa kupanga Abena Kristu ba kaliilo. Ici calonganike impendwa shikalamba ishe sabi libi, abo bashasuminishiwe na Lesa. Lelo mu kucefyako casansalike amamilioni ya bashali Bena Kristu kuli Baibolo na ku musango wa buKristu, nangu cingati bwaliboshiwe.”
15 Ukucite nsangu ukwa kwa Kristendomu kwalitunguluka maka maka mu South America, mu Afrika, na mu fishi fya muli bemba. Mu kasuba kesu, abafuuka abengi balisangwa muli ishi ncende, kabili kuti twabomba icisuma nga twaba ne mibele ya kukoselesha, iya kutemwa abafuuka aba musango yo, nga fintu fye na Paulo aali ku baYuda insangu. Pali abo bakabila ukwaafwa kwesu paba na kabili abo twingeta ukuti “abasuminishanya” ne Nte sha kwa Yehova. Balatemwa lyonse ukutumona lintu twabatandalila. Bamo balisambililapo Baibolo na ifwe no kusangwako ku kulongana kwesu, maka maka Icibukisho ca pa mwaka ica mfwa ya kwa Kristu. Bushe aba musango yo tababa fye libala ilikalamba ilya kushimikilamo imbila nsuma iya Bufumu?
16, 17. (a) Misango nshi iya bantu tulandako imbila nsuma? (b) Ni shani fintu tupashanya Paulo mu kushimikila ku misango yalekanalekana iya bantu?
16 Ukulundapo, ni shani pa lwa abo bafuma mu ntambi ishishili sha mu Kristendomu—nampo nga tubakumanya mu fyalo fyabo mwine nelyo baba abalebeshi mu fyalo fyesu? Kabili ni shani pa lwa mamilioni ayengi abasuulilila fye ukupepa, ukusanguka bamukaanalesa nelyo abasumina ukuti Lesa ni nkama? Na kabili, ni shani ulwa abo ababa no kupimpa kwapala ukwa fya mapepo ku kumfwila amano ya buntunse aya muno nshiku nelyo amano ya mitontonkanishishe ayalumbuka ayasabankanishiwa mu fitabo fyafulisha ifya kuisambilishishamo ifisangwa mu matuuka umo bashitishe fitabo? Bushe abantu ba musango yo abali bonse balingile ukubasha, ukubamona ukuti tabengalubuka calipwa? Tatwingacite fyo nga tulapashanya umutumwa Paulo.
17 Lintu aaleshimikila mu Atena, Paulo tawiliile mu citeyo ca kulakansana pa lwa mano ya buntunse na bakakutika bakwe. Nangu cibe fyo, aliteulwile imipelulwile yakwe na bantu aalelanda na bo, ukulanda icine ca Baibolo mu nshila yaumfwika, iya mano. Ukupalako, na ifwe tatukabila ukuba incenshi mu mipepele nelyo amano ya bantu abo tushimikilako. Nangu cibe fyo, tulateulula inshila pa kuti ukushimikila kwesu kwingafumamo cimo, na muli fyo ukuba “fyonse kuli bonse.” (1 Abena Korinti 9:22) Pa kulembela Abena Kristu ba ku Kolose, Paulo alandile ukuti: “Mwende aba mano ku ba ku nse; mube ababomfye nshita; ilyashi lyenu libe pe ilya kusenamina, ilyalungwamo umucele, ukuti mwishibe ifyo mufwile ukwasuko muntu no muntu.”—Abena Kolose 4:5, 6.
18. Kushingamwa nshi twakwata, kabili cinshi tushilingile ukulaba?
18 Ukupala Yesu no mutumwa Paulo, natulange ukutemwa ku bantu ba misango yonse. Maka maka, natuibikilisheko ukupeelako bambi imbila nsuma iya Bufumu. Lubali lumbi, twilalaba ukuti Yesu asosele ulwa basambi bakwe ukuti: “Tabali ba pano isonde.” (Yohane 17:16) Fintu ici cipilibula kuli ifwe cili no kulangulukwapo mu cipande cikonkelepo.
Mu Kupitulukamo
Londololeni imibele yashikatala iya kwa Yesu ukulola ku ba pano isonde.
Ni shani fintu Paulo ashimikile ku baYuda na ku nsangu?
Ni shani fintu Paulo alandile ku baletiina Lesa na ku bashatetekela?
Ni shani fintu twingaba “fyonse kuli bonse” ilyo tuleshimikila?
[Ifikope pe bula 10]
Ukupitila mu kuba ne cikuuku ku bantu banabo, Abena Kristu ilingi line kuti babongolola impatila