Bushe Ukuilishanya Konse Kwalilubana?
Bushe kufulwishiwa nshi ukwingakalipa ukucila pa kukanailishanya?—Marquis De Custine 1790-1857.
PA MYAKA ibili umwanakashi umo alishipikishe ukusengasenga kwa bucisenene ukufuma ku mwaume uo alebomba nankwe. Alitukilwe insele no kusuulwa lintu ailishenye. Ukukalipwa kwa mutima kwalengele ukuti alwale, lelo cinshi aali no kucita? Mu kupalako, umwana we sukulu umo uwakwete amano ukucila abanankwe alitamfiwe pa mulandu wa kuti kampingu wakwe tamusuminishe ukusambilila ifya kulwa nga fintu isukulu lyakambishe. Bonse babili bayumfwile ukuti balibifiwe, lelo bushe baali no kuilishanya? Nga ca kuti baliilishenye, bushe baali no kwenekelo kwilulukwa nelyo ifintu ukubipilako?
Ilelo, ukuilishanya ukwapala uku, na kumbi fye kwaliseeka, pantu twikala mu bantu abashapwililika mu calo icapondama. Ukuilishanya kwaba mu misango iingi, kumo ni kulya ukwa kumfwa icifukushi, ubulanda, ubukali, nelyo ukukalifiwa pa mibele imo lelo ukwabula ukulandako e lyo kumbi kwa kuilishanya mu kulungatika kuli shimilandu. Abengi balisalapo ukukanailishanya no kukanakansana; nalyo line, bushe umuntu afwile ukukutumana fye? Cinshi cabe mimwene ya Baibolo?
Ifyabipa Ifiponena We Mwine na Bambi
Te ca kutwishiko kuti umupashi wa kuilishanya kwa mutatakuya wa boni, kabili walisenukwa muli Baibolo. Uwatemwa ukuilishanya alayobwela uboni bwa ku mubili no bwa ku mupashi kabili aloobeka bashimilandu bakwe mu macushi. Ukulosha ku mwanakashi uwatemwa ukuilishanya, ipinda lya Baibolo litila: “Ukutona mu bushiku bwa kutonatone mfula, no mwanakashi wa lubuli fyapalana.” (Amapinda 27:15) Ukuilishanya pali Yehova nelyo pa fintu apayanya kwa muselu. Lintu uluko lwa bena Israele lwailishenye pali mana uwapayanishiwe mu cipesha mano mu lwendo lwabo ulwa mu matololo pa myaka 40, ukwita mana “cilyo ici icinangwa,” Yehova atumine insoka sha busungu ukuti shilimune abailishenye ababulo mucinshi, kabili abengi balifwile.—Impendwa 21:5, 6.
Ukulundapo, Yesu afundile abakonshi bakwe, ukukanailishanya pa “ka kutobola” ka milandu iimonwa mu bantu banensu, lelo ukuti tube abaibukila ku “cipampa” icikulu ica kupelebela kuntu ifwe bene twakwata. (Mateo 7:1-5) Mu kupalako, Paulo asenwike ukupingula (umusango umo uwa kuilishanya) bambi ngo “[kushaba na] ca kuleseshamo, . . . pantu ucita ifyo fine, we upingula.” Uku kusoka pa lwa kuilishanya kulingile ukutulengo kuti tulesengauka ukusuusha no kulundulula umupashi wa kuilishanya.—Abena Roma 2:1.
Bushe Ukuilishanya Konse Kwalisenukwa?
Bushe kuti twasondwelela, lyene, ukuti yonse imisango ya kuilishanya ifwile ukusenukwa? Iyo, tatulingile ukucite fyo. Baibolo ilangililo kuti mu calo capondama umo twikala mwalibo lufyengo ulwingi ulukabila ukulungikwa. Mu cilangililo, Yesu alandile pali kapingula uushalungama, uyo mu kushingashinga alungike umulandu wa kwa mukamfwilwa pa kuti “[emutendusha] pa kwisa pe pe.” (Luka 18:1-8) Muli fimo fimo na ifwe bene tulingile ukuilishanya mu mukoosha ukufikila na lintu ifilubene fyalungikwa.
Pa kutukoselesha ukupepela Ubufumu bwa kwa Lesa ukuti bwise, bushe Yesu taletucincisho kuti twishibe ukupelebela kwa cino calo no ‘kukuuta’ kuli Lesa ukuti alungike fintu? (Mateo 6:10) Lintu Yehova aumfwile “ukukuutila” pa bubifi bwa Sodomu na Gomora, atumine inkombe shakwe ukuti “[shiyemona] ngo kucita kwabo kwapelela pa nkuuta” no kuti shiyelungika ifintu. (Ukutendeka 18:20, 21) Abakuutile kuli Yehova basangile ukwilulukwa, pantu icakonkelepo ca kuti Yehova alilungike ifintu lintu aonawile imisumba ibili pamo na bekashi ba iko ababipa.
Icilonganino ca Bwina Kristu
Bushe mu cilonganino ca Bwina Kristu cilingile ukupusanako? Nangu cingati Abena Kristu baume na banakashi abashapwililika, balatukuta ukubombela Lesa mu mutende no kwikatana. Nalyo line, kuti kwaimako imilandu imo imo pa kati kabo iingaletako ukuilishanya kabili iingakabilo kulungikwa. Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, pa numa fye ya Pentekoste kwaimineko ubwafya bumo mu cilonganino ca basubwa. Abena Kristu abapya abengi balishele mu Yerusalemu pa kuti bengapokelela amakambisho no kukoseleshiwa kwalundwako. Kwaleba ukwakana ifilyo ifyalepayanishiwa. Nangu cibe fyo, “aba ciHela batendeke ukung’winta aba ciHebere, ico bamukamfwilwa babo balecililwa mu kupyunga kwa bushiku no bushiku.” Mu cifulo ca kusenuka abaleilishanya nga bampulamafunde, abatumwa balilungike ubwafya bulya. Ee, bakangalila mu cilonganino balakutika no kubombapo pa kuilishanya ukwayana ukucitwa mu mucinshi na mu mupashi walinga.—Imilimo 6:1-6; 1 Petro 5:3.
Ukuilishanya Ku Bulashi Bwalinga
Bushe mu fya kumwenako ifili pa muulu namumono kuti ukuilishanya kulingile ukucitwa mu mupashi walinga kabili ku bulashi bwalinga? Ku ca kumwenako, ukuilishanya pa musonko uwa pa muulu kuli bakapokola nelyo ukuilishanya kuli kapingula pa cilekalipa mu mubili kuicusha fye. E co, na kabili, te kuti cilinge ukuilishanya pa lwa mibele imo iya mu kati nelyo iya ku nse ya cilonganino ku muntu uushakwato bulashi nelyo amaka ya kwaafwa.
Ilelo mu fyalo ifingi, mwalibe filye na mabulashi yalinga aya kutuulako imilandu mu kuba ne subilo lya kunonka ukwilulukwa. Lintu umwana we sukulu uwacilumbulwa ku kutendeka kwa cipande ailishenye ku cilye, bakapingula balilungike imilandu yakwe, kabili alibweshiwe pa sukulu na balashi be sukulu balombele ubwelelo. Mu kupalako, ulya mwanakashi umubomfi uwaculile ku kusengasenga kwa bucisenene alisangile ukwilulukwa ilyo akabungwe ka babomfi abanakashi kaishilemwimininako. Abalashi be sukulu balombele ubwelelo kuli wene. Abamwingishe incito bacitile amapekanyo ya kucincintila ukusengasenga kwa bucisenene.
Nangu cibe fyo, te kuti twenekele ukuti mu kuilishanya konse mukafumamo ubusuma. Imfumu ya mano Solomone mu cishinka yalandile ukuti: “Icapondama cafilwo kololoka.” (Lukala Milandu 1:15) Kuti cawama nga twaishibo kuti imilandu imo ifwile ukulolela Lesa e ukesailungika mu nshita yakwe iyalinga.
[Icikope pe bula 31]
Baeluda balakutika no kubomba pa kuilishanya ukwayana