Nalitungililwe mu fya Kwesha Fyatapata

NGA FINTU CASHIMIKWA NA ÉVA JOSEFSSON

Twali akalibumba akanono fwe balongene mu Újpest mu citungu ca Budapest, ku calo ca Hungary, kwali kukumano kwipi pa ntanshi ya kuya mu butumikishi bwa Bwina Kristu. Cali mu 1939 pa ntanshi fye ya Nkondo ya Calo iya 2, kabili umulimo wa kushimikila uwa Nte sha kwa Yehova walibindilwe mu Hungary. Muli shilya nshiku abalesambilishako Baibolo pa cintubwingi baleikatwa ilingi line.

APO wali muku wa kubalilapo ukubombako uyu mulimo, mfwile namoneke uwasakamikwako kabili uwa mwenso. Munyina wa Bwina Kristu uwacikalamba apilibukile kuli ine no kusoso kuti: “Taulekabilo kutiina, Éva. Ukubombela Yehova e mucinshi wakulisha umuntu engakwata.” Ayo mashiwi ya kulangulukilako no kukoselesha yalintungilile mu fya kwesha fyatapata ifingi.

Ukukula ngo muYuda

Nali beli mu lupwa lwa ciYuda ulwa bana basano. Bamayo tabasekelemo mu buYuda, kabili batendeke ukubebeta imipepele imbi. E fintu bakumenye Erzsébet Slézinger, umwanakashi wa ciYuda na umbi uwalesokota icine ca Baibolo. Erzsébet aafwilishe bamayo ukumonana ne Nte sha kwa Yehova, kabili e fyo na ine natendeke ukutemwa ifisambilisho fya Baibolo. Tapapitile nshita natendeke ukusambilishako bambi fintu nasambilile.

Lintu nali ne myaka 18 mu lusuba lwa mu 1941, nalibatishiwe mu Mumana wa Danube ku kulangilila ukuipeela kwandi kuli Yehova Lesa. Bamayo babatishiwe ubushiku bumo bwine na ine, lelo Batata tabasumine mu cisumino cesu icipya ica Bwina Kristu ico twasangile. Pa numa ya lubatisho, natendeke amapange ya kubomba nga painiya, uko e kuti, ukubombako ubutumikishi bwa nshita yonse. Nakabile ukushite ncinga, e co natampile ncito pa fakitare iikalamba ipange nsalu, nalebombela mu laboratory (umuputule wa kweseshamo ifya miti miti.)

Ifya Kwesha Fyatendeka

Aba Nazi balitaashishe icalo ca Hungary, kabili abena Germany bapokele kumo na fakitare nalebombapo. Bushiku bumo, ababomfi bonse balyebelwe ukuya ku baleangalila incito ku kuyalapo mulapo wa kubombela aba Nazi. Batwebele ukuti abaali no kukaana ukulapako baali no kucimona. Ilintu kwali kubungana kwa kwawila Hitler, naiminine mu mucinshi lelo nshalapileko. Bulya bwine bushiku balinjitile ku ofesi, balimpeele amalipilo yandi no kuntamfye ncito. Apo incito shalyafishe ukusanga, nalilangulwike icali no kucitika ku mapange yandi aya kuba painiya. Nangu ni fyo, ubushiku bwakonkelepo, incito yalimoneke iya malipilo yafulilako.

Nomba nali no kubomba nga painiya. Nalibombele na bapainiya abengi, kabili nalekelesheko kubomba na Juliska Asztalos. Twalebomfya fye Baibolo mu butumikishi, ukwabule fitabo fya kushalika. Lintu twasangile abantu balefwaya ukusambilile cine, twalebwelelako no kubashimishako impapulo.

Ilingi line twalealula icifulo ca kubombelamo ico twaleshimikilamo na Juliska. Cali ni pa mulandu wa kwa shimapepo, uyo aleti ashumfwa fye ukuti twaletandalila ‘impaanga shakwe,’ alebilisha mu calici ukuti nge Nte sha kwa Yehova shabatandalila, balingile ukusosa kuli shimapepo nelyo kuli bakapokola. Lintu abantu ba bucibusa batusokeleko pa lwa uku kubilisha, twaleya ku cifulo ca kubombelamo cimbi.

Bushiku bumo twatandalile kalume uwalefwaya ukusambilile cine. Twalyumfwene ubushiku bwa kubwelelako pa kuti twingamwashimishako ulupapulo lwa kubelenga. Lelo lintu twamutandalile, twaponene mu maboko ya bakapokola, kabili balitwikete no kututwala ku kapokola mu Dunavecse. Babomfeshe kalume ku kutukopeka pa kuti batwikate. Lintu twafikile ku kapokola, twasangile shimapepo e ko ali kabili twaishibe ukuti na o alibimbilwemo mu kwikatwa kwesu.

Ica Kwesha Catapatisha

Kulya ku kapokola, balimbeyele umushishi onse, kabili banjiminike ubwamba pa menso ya bakapokola mupepi na 10. Balindubulwishishe, no kufwayo kwishiba uwali ntungulushi yesu mu calo ca Hungary. Nabalondolwele ukuti Yesu Kristu e ka e ntungulushi yesu. E lyo nomba bangumine mu bunkalwe ku nkonto, lelo nshafutukile bamunyinane ba Bwina Kristu.

Lyene, balinkakile amakasa pamo, no kunjimya amaboko mu muulu na yo kuyakakila pamo. E lyo nomba bonse balincendele, ukufumyako fye kapokola umo. Balinkakile ububi ica kuti nali ne mikofu ku maboko na pa numa ya myaka itatu. Nalicenenwe ububi ica kuti balimfishile mu muputule wa pa nshi pa milungu ibili ukufikila lintu ifilonda fyapoleleko.

Inshita ya Kutaulukako

Pa numa bantwele ku cifungo ca ku musumba wa Nagykanizsa, ukwali Nte sha kwa Yehova ishingi. Imyaka ibili iyakonkelepo yaliko iya nsansa te mulandu no kuba mu cifungo. Twalelongana mu bumfisolo, kabili twalelongana kwati cilonganino fye. Na kabili twalikwete amashuko ayengi aya kushimikila kwa mu lyashi. Ni mulya mu cifungo e mo nakumenye Olga Slézinger, nkashi wa kwa Erzsébet Slézinger, ulya mwanakashi wangafwile na Bamayo ukwishibe cine ca Baibolo.

Mu 1944, aba Nazi bapingwilepo ukwipaya abaYuda ba ku Hungary, nga fintu balebepaya mu ncende shimbi isho baikelemo. Bushiku bumo baishilensenda na Olga. Batulongele mwi tolokoshi lye shitima ilya kusendelamo ing’ombe, kabili pa numa ya lwendo lwayafya ukupita mu Czechoslovakia, twalifikile ku kapinda ka ku kulyo aka Poland—icifungo ca kwipailamo icaleitwa Auschwitz.

Ukupusunsuka mu Auschwitz

Naleyumfwa uwa mutelelwe ukuba capamo na Olga. Aali ne mipuulwe nangu fye ni mu nshita sha fya kwesha. Lintu twafikile ku Auschwitz, batutwele kuli Dokota Mengele uwaishibikwe ngo munkalwe, uwapeelwe umulimo wa kupatukanya abapya abaletelwe ku cifungo abashakwete amaka ya kubomba na bakwete amaka ya kubomba. Abashakwete amaka ya kubomba balebatwala ku muputule wabamo umwela wa sumu. Lintu afikile pali ifwe, Mengele aipwishe Olga ati: “Uli ne myaka inga?”

Olga, mu kushipa kabili ne cinso ca mipulwemipulwe ayaswike ati: “Ndi ne myaka 20.” Lelo mu cine cine aali ne myaka 40. Lelo Mengele asekele fye no kumuleko kuya ku kulyo no kupusuka.

Abafungwa bonse mu cifungo ca Auschwitz balibabilile icishibilo pa fya kufwala fyabo ifya mu cifungo—abaYuda bababililepo Ulutanda lwa kwa Davidi, e lyo Inte sha kwa Yehova bababililepo icishibilo ca purple triangle. Lintu balefwayo kubilila icishibilo ca Lutanda lwa kwa Davidi pa fya kufwala fyesu, twalibalondolwele ukuti twali Nte sha kwa Yehova kabili twalefwaya icishibilo ca purple triangle. Twalikeene te pa mulandu wa kuti twaleumfwe nsoni pa lwa cikulilo cesu ica ciYuda, lelo pantu twali nomba Inte sha kwa Yehova. Balyeseshe ukutupatikisha ukuti tusumine icishibilo ca ciYuda ukupitila mu kutupanta no kutupuma. Lelo twalishangile ukufikila fye batusuminishe nge Nte sha kwa Yehova.

Mu kuya kwa nshita, nalimonene na nkashi nandi, Elvira, untu nacilileko imyaka itatu. Bonse 7 mu lupwa batutwele ku cifungo mu Auschwitz. Nine fye na Elvira twamwenwe nga baali na maka ya kubomba. Batata, Bamayo na baice bandi batatu bafwilile mu miputule yabamo umwela wa sumu. Iyo nshita Elvira taali Nte, kabili tatwali mu lubali lumo lwine ulwa cifungo. Alipusunswike, aileikala ku United States, no kusanguke Nte mu Pittsburgh, ku Pennsylvania, kabili pa numa afwilile kulya kwine mu 1973.

Ukupusunsuka mu Fifungo Fimbi

Mu nshita ya mpepo iya pa kati ka 1944 na 1945, abena Germany bapingwilepo ukukuusha abafungwa ukufuma mu Auschwitz, apantu abena Russia baleya balepalamina. E co batukushishe ku Bergen-Belsen ku kapinda ka kuso aka Germany. Lintu fye twafikile, balinkushishe na Olga ukuya ku musumba wa Braunschweig. E kuntu balefwaya ukuti tuwamyeko ifitantaala pa numa Amabumba ya Fita Fyaikatana yalishishepo amabomba icabipa nga nshi. Twalilanshenyepo pali ici na Olga. Twapingwilepo ukukanawamyako apo tatwaishibe bwino nga ukubombako ulya mulimo kuti kwatobe cishinte ca kukanaibimbamo mu fikansa fya calo.

Ukupingulapo kwesu kwabalamwine ifikansa. Batupumine ne fikoti fya mpapa sha nama kabili batutwele ku bashilika baleipaya ne mfuti. Twapeelwe miniti fye umo uwa kutontonkanyapo pali ici, kabili batwebele ukuti nga ca kuti twakaana, bali no kutupika imfuti. Twabebele ukuti tatwalekabila inshita ya kutontonkanyapo pantu twalipingwilepo kale. Nangu cibe fyo, balilindike ukutwipaya apantu umushilika mukalamba uwa cifungo talipo kabili e wali na maka ya kupeele nsambu sha kwipaya.

Lelo pali ilya inshita balitupatikishe ukwiminina mu lubansa lwa cifungo akasuba konse. Abashilika babili babili abalekomboshanya cila maawala yabili e baletulonda. Tabatupeele ifya kulya nangu fimo, kabili twalifwile ku mpepo apo cali ni mu February. Umulungu uutuntulu walipwile tulecula fye ifi fine, lelo umukalamba wa bashilika tewakumoneka. E co batulongele ku numa ya cimbayambaya, kabili twalipapushiwe ukwisaisanga fye tuli na kabili ku Bergen-Belsen.

Pali iyo nshita twalinakwike. Umushishi wandi walipwile icibi kabili nalilwele mpepo nga nshi. Naleibikilishako fye pa kuti mombeko. Umuto wa kabeji uwasongoloka na ka mukate akanono tafyeleikutika. Nalyo line calekabila uuti ukubomba pantu abashalebomba baleipaiwa. Bankashi abena Germany nalebomba nabo mu kichini balengaafwako pa kuti ntuusheko. Lintu abashilika balelonda bapalamina, bankashi balensokako pa kuti ningemininako mupepi ne tebulo twalebombelapo, no kumoneka kwati ndebomba sana.

Kasuba kamo Olga takwete amaka ya kuya uko alebombela kabili ukufume lyo tatwatalile atumumonapo. Umunandi uwashipa alifwile, uwangafwile sana muli ilya myeshi yayafya mu nkambi. Apo aali mukonshi wasubwa uwa kwa Shikulwifwe Yesu Kristu, afwile alipokelele icilambu cakwe ica ku muulu lilya line fye.—Ukusokolola 14:13.

Ukukakulwa Na Fintu Ubumi Bwaishileba

Lintu inkondo yapwile mu May 1945 kabili na lintu kwali ukukakulwa ukufuma mu cifungo, nalinakwike ica kuti nshasekeleleko ukuti ikoli lya baletutitikisha lyalifumishiwepo; kabili nshailile pamo na bashilika baleshindika abakakwilwe ku fyalo fyalefwaya ukubapokelela. Nalishele mu cipatala pa myeshi itatu pa kuti amaka yabweleko. Pa numa bantwele ku Sweden, kuntu natendeke ukwikala. Natampile ukubishanya na bamunyinane ba ku mupashi ne nkashi lintu fye nafikile, kabili mu kuya kwa nshita natendeke ukuipakisha icuma caumo mutengo ica butumikishi bwa mwi bala.

Mu 1949, naupilwe kuli Lennart Josefsson, uwabombele nga kangalila wenda uwa Nte sha kwa Yehova pa myaka iingi. Na o alipooselwe mu cifungo mu Nkondo ya Calo iya 2 pa mulandu wa kusungilile citetekelo cakwe. Twatendeke ubumi bwesu capamo nga bapainiya pa September 1, 1949, kabili batupeele icifulo ca kubombelamo mwi tauni lya Borås. Mu myaka yesu iya kubalilapo, twaletungulula lyonse amasambililo ya Baibolo na basekelele cila mulungu. Twali no buseko bwa kumonako ifilonganino fitatu fyapangwa ukufuma mu cilonganino ca Borås mu myaka fye 9, kabili pali nomba fyaba fisano.

Nshatwalilile ukubomba nga painiya pa nshita yalepa pantu twalikwete umwana mwanakashi mu 1950, kabili pa numa ya myaka ibili twakwete umwana mwaume. E co nali ne shuko ilya kusambilisha abana besu icine caumo mutengo ico munyina watemwikwa ku calo ca Hungary ansambilishe lintu nali fye ne myaka 16, ica kuti: “Ukubombela Yehova e mucinshi wakulisha umuntu engakwata.”

Lintu natontonkanya pa bumi bwandi bonse, nalishininkisho kuti amashiwi ya musambi Yakobo ilyo atucinkulako pa lwa kushipikisha kwa kwa Yobo ya cine. Yatila: “Shikulu wa luse ulwingi kabili wa congwe.” (Yakobo 5:11) Nangula ca kuti na ine naliculile mu fya kwesha fyatapata, nalipaalwa mu kuba na bana babili, na bena mwabo, na beshikulu 6—kabili bonse ni bakapepa ba kwa Yehova. Ukulundapo, nalikwata abana ba ku mupashi na beshikulu abengi nga nshi, kabili bamo balebomba nga bapainiya nelyo bamishonari. Isubilo lyandi ilikalamba pali nomba lya kwisamona abatemwikwa abafwa no kubakumbatila ilyo bakabuushiwa ukufuma ku nshishi shabo isha cibukisho.—Yohane 5:28, 29.

[Icikope pe bula 31]

Mu butumikishi ku Sweden pa numa ya Nkondo ya Calo iya 2

[Icikope pe bula 31]

No mulume wandi