Ukulipilisha Impango Ishalinga

ILELO, ukupala mu nshita sha mu Baibolo, mu ntambi shimo ilyo umwaume ashilaupa umwanakashi afwile ukulipile mpango. Yakobo aebele Labani uwali no kuba wishifyala, ati: “Nkamubombele myaka cinelubali pali Rakele umwana wenu umwaice.” (Ukutendeka 29:18) Pa mulandu wa kuti alitemenwe Rakele, Yakobo aliipeeleshe ukulipile mpango ishingi—ishalingana na malipilo ya myaka 7! Labani alisumine lelo mu bucenjeshi alengele ukuti Yakobo intanshi ope umwana wakwe umukalamba, Lea. Labani alikonkenyepo ukucenjesha Yakobo. (Ukutendeka 31:41) Pa mulandu wa kuti Labani alefwaisha ukumwenamo ifikwatwa calengele ukuti abana bakwe abanakashi baleke ukumucindika. Baipwishe abati: “Bushe tatutungwa bambi bambi kuli wene? pantu natushitamo umupango, alya no kulya ne sha silfere sha mupango wesu!”—Ukutendeka 31:15.

Ku ca bulanda, ilelo mwi sonde umwaba abatemwa ifikwatwa, abafyashi abengi baba nga Labani. Kabili bamo balicilanapo. Ukulingana na nyunshipepala imo iya mu Afrika, ifyupo fimo filabako “pa mulandu wa kuti abafyashi abafunuka bafwaya fye ubunonshi.” Na cimbi icalenga bucushi ubutunka abafyashi bamo ukuti balemona abana babo abanakashi nga kaliilo.a

Abafyashi bamo bashingilisha ukuufya abana babo pa mulandu wa kuti balolela uwingalipile mpango ishingi. Ici kuti caletako amafya ayakalamba. Kalemba wa nyunshipepala uwa ku kabanga ka Afrika alembele ukuti: “Abalumendo basalapo ukufyuka no mwanakashi pa kuti bengasengauka ukulipile mpango ishacishamo ishipindwa ku mako ya mupimpila.” Ubulalelale e bwafya bumo ubufuma mu kupingule mpango ishingi. Mu kulundapo, abalumendo bamo tabafilwa ukushito mukashi lelo cibaletela fye inkongole ishingi. Uwafwilisha abekashi ku South Africa acincishe ukuti: “Abafyashi balingile ukulinga. Tabalingile ukupingule ndalama ishingi. Abopene nomba line bakabila ukuikalila . . . E co, mulandu nshi uwa kushiila umulumendo uwabula apa kuumo kuboko?”

Bushe abafyashi ba Bwina Kristu kuti baimika shani ica kumwenako lintu baleumfwane mpango? Uyu mulandu ukalamba sana, pantu Baibolo ikambisho kuti: “Icongwe cenu cishibikwe ku bantu bonse.”—Abena Filipi 4:5.

Ifishinte fya Baibolo Ifyalinga

Abafyashi ba Bwina Kristu abene beka kuti bapingulapo nampo nga balefwaya ukulipilisha nelyo iyo. Nga basalapo ukulipilisha, lyene balingile ukukonka ifishinte fya Baibolo. Baibolo isoso kuti: “Imibele yenu ibe iishatemwa ndalama.” (AbaHebere 13:5) Nga ca kuti umufyashi wa Bwina Kristu takonkele ici cishinte mu milandu ya fyupo, ninshi alelangisha ukuti taaba ca kumwenako cisuma. Abakwata ifishingamo fikalamba mu cilonganino ca Bwina Kristu bafwile ukuba aba “mutembo,” ‘abashatemwa ndalama’ kabili abashakwato “lwinso lwa bunonshi bwa nsoni.” (1 Timote 3:3, 8) Ngo Mwina Kristu mu bufunushi kabili mu kukanalapila alipilishe mpango ishingi kuti atamfiwa mu cilonganino.—1 Abena Korinti 5:11, 13; 6:9, 10.

Pa mulandu wa mafya ayalengwa no bufunushi, amabuteko yamo yalipanga amafunde ayapampamika impango ishilingile ukulipilwa. Ku ca kumwenako, ifunde limo ilya mu calo ca Togo mu Afrika wa ku masamba lisoso kuti pa kulipile mpango “ifipe nelyo indalama nelyo fyonse fibili kuti fyabomfiwa.” Mu kulundapo ili funde litila: “Impango tashilingile ukucila pa mafranc 10,000 (amadola 20).” Libili libili, Baibolo ikambisha Abena Kristu ukunakila amafunde ya buteko. (Tito 3:1) Nangu fye ubuteko tabukoseshe ifunde ilya musango yo, Umwina Kristu afwile ukunakila. Muli fyo akasungilila kampingu musuma ku cinso ca kwa Lesa kabili takapunwishe bambi.—Abena Roma 13:1, 5; 1 Abena Korinti 10:32, 33.

Nani Afwile Ukwangalila Ifya Mpango?

Mu ntambi shimo, inshila iyo bomfwaninamo pa lwa mpango ilapinkana ne cishinte cimbi icacindama. Ukulingana na Baibolo, wishi afwile ukwangalila imilandu ya ba mu ng’anda yakwe. (1 Abena Korinti 11:3; Abena Kolose 3:18, 20) E ico, abakwata ifishingamo fikalamba mu cilonganino bafwile ukuba “abateka bwino abana babo na ba mu ng’anda yabo iine.”—1 Timote 3:12.

Nangu cibe fyo, mu ntambi shimo balitemwa ukupeela balupwa lwa mufyashi umulimo wa kwangalila ifya fyupo. Kabili aba balupwa bafwaya ukulyako impango. Ici ciletako ubwesho ku ndupwa sha Bwina Kristu. Abafyashi bamo pa kufwaya ukukonka umwata, basuminisha balupwa abashasumina ukupingule mpango ishingi. Ici limo limo calenga ukuti umukashana Umwina Kristu opwe ku ushasumina. Ico tacumfwana no kukonkomesha kwa kuti Abena Kristu bali no kuupila “muli Shikulu epela.” (1 Abena Korinti 7:39) Umufyashi uusuminisha balupwa abashasumina ukupingula ifingonaula bumupashi bwa bana bakwe tengamonwa ngo muntu “uuteka bwino aba mu ng’anda yakwe iine.”—1 Timote 3:4.

Nga fintu cali ku cikolwe Abrahamu uwaletiina Lesa, kuti caba shani nga ca kuti umufyashi wa Bwina Kristu taibimbilemo mu kulungatika mu kumfwana ifya cupo ca mwana wakwe? (Ukutendeka 24:2-4) Nga ca kuti umufyashi wa Bwina Kristu asalapo ukubomfya umwiminishi, lyene alingile ukushininkisho kuti uyo mwiminishi alekonka ifishinte fyalinga ifya Baibolo. Ukulundapo, ilyo abafyashi ba Bwina Kristu tabalapingule mpango, balingile ukulingulula bwino bwino no kumono kuti imyata nelyo imisango yabipa tafibasensenwine.—Amapinda 22:3.

Ukusengauka Imibele Iishili ya Bwina Kristu

Baibolo yalisenuka icilumba na “mataki ya miikalile ino.” (1 Yohane 2:16; Amapinda 21:4) Nalyo line, bamo ababishanya ne cilonganino ca Bwina Kristu balilangisha iyi mibele ilyo baleumfwana imilandu ya fyupo. Bamo balipashanya aba ku icalo ukupitila mu kuitakisha pa mpango ishingi balipila nelyo isho balipilwa. Lubali lumbi, iofeshi limo ilya Watch Tower Society mu Afrika lishimiko kuti: “Bamo abalume tabacindika abakashi lintu bapingulwa impango ishalinga, babamona nge fipe ifyanako mutengo.”

Abena Kristu bamo balyobelwa ku bufunushi bwa kufwaye mpango ishingi kabili ici caliletako ubwafya bwabipisha. Ku ca kumwenako, langulukeni uyu lipoti ukufuma kwi ofeshi na limbi ilya Watch Tower Society, uutila: “Bamunyina cilabakosela ukuupa e lyo bankashi cilabakosela ukusanga aba kubopa. Ici, calilenga ukuti abafulilako baletamfiwa mu filonganino pa mulandu wa bulalelale. Bamunyina bamo bakuukila ku mikoti ku kufwaya golde nelyo daimani ifyo bengashitisha pa kuti bakwateko indalama sha kuupila. Ici kuti casendo mwaka umo nelyo ibili nelyo ukucilapo, kabili ilingi line balanakuka lwa ku mupashi ilyo baleka ukubishanya na bamunyina ne cilonganino.”

Pa kusengauka ifya bulanda ifya musango yo, abafyashi ba Bwina Kristu balingile ukukonka ica kumwenako ca bantu abakosoka mu cilonganino. Nangu cingati umutumwa Paulo takwete mwana, ali uwa congwe mu mibombele yakwe na batetekela banankwe. Alesengauka ukube cisendo pa uli onse. (Imilimo 20:33) Mu kushininkisha, abafyashi ba Bwina Kristu balingile ukupashanya ica kumwenako cakwe icabula akaso lintu baleumfwana ifya mpango. Nakabushe, Paulo alipuutilwemo na Lesa ukulembo kuti: “Mwe ba bwananyina, beni abampashanya, kabili lolekesheni abende fi, ifyo fine mwatukwata icipasho.”—Abena Filipi 3:17.

Ifya Kumwenako fya Kulinga

Abafyashi ba Bwina Kristu abengi baliimika ifya kumwenako fisuma ifya kulinga mu milandu ya fyupo. Langulukeni pa lwa kwa Joseph no mukashi wakwe, Mae, bakabila ba mbila nsuma aba nshita yonse.b Bekala pali cimo ica mu fishi fya Solomon Islands apo bakosha ifya mpango. Pa kusengauka amafya ya musango yo, Joseph na Mae bapekenye ukuufya umwana wabo Helen pa cishi icapalamineko. E fyo bacitile na ku mwana wabo umbi, Esther. Joseph na kabili alisumine ukuti lumbwe wakwe Peter alipile impango ishalinga. Ilyo aipushiwe umulandu acitile ci, Joseph alondolwele ati: “Nshalefwaya ukucusha tatafyala uli ni painiya.”

Na mu Afrika, Inte sha kwa Yehova ishingi baliimika ica kumwenako cisuma ica kulinga. Mu ncende shimo, ilingi line balupwa bafwaya insalamu ishingi ilyo bashilatendeka ukumfwane mpango. Kabili pa kuti shibwinga bamupeele nabwinga, afwile ukulaya ukuti e ukesalipilila umwaice wa kwa nkobekela wakwe impango.

Lelo, langulukeni ica kumwenako ca kwa Kossi no mukashi wakwe, Mara. Umwana wabo Beboko, nomba line aupilwe kuli kangalila wenda uwa Nte sha kwa Yehova. Ilyo bashilaupana, balupwa abalefwaya ukulyako impango baapatikishe Kossi na Mara ukupingula ishingi. Nangu cibe fyo, Kossi na Mara balikeene. Mu cifulo ca ico, mu kulungatika baumfwene no wali no kuba shifyalebo, kabili bamupingwile ishinono e lyo hafu wa isho mpango bapeele abaleupana ukuti bakabomfye pa bwinga bwabo.

Ica kumwenako na cimbi muli ci cine calo, ca kwa Nte wacaice uwe shina lya Itongo. Pa kubala, ulupwa lwakwe lwapingwile impango ishalinga. Lelo balupwa balefwaya impango shilundweko. Umulandu walikosele, kabili camoneke kwati aba balupwa balacimfya. Nangu cingati Itongo ali uwa mwenso, aliminine no kulandapo mu mucinshi ukuti alefwaisha ukupwa ku Mwina Kristu wapimpa uwe shina lya Sanze, nga fintu catantikwe. Lyene mu kushipa atile, “Mbi ke” (e kutila, “Umulandu wapwa”) no kwikala pa nshi. Banyina Abena Kristu, baSambeko balisuminisheko. Ukulanshanya takwatwalilile, kabili Itongo na Sanze balyupene nga fintu catantikwe pa kubala.

Kwaliba ifintu ifyo abafyashi ba Bwina Kristu aba kutemwa baangwako sana ifyacila pa mpango. Umulume umo mu Cameroon alondololo kuti: “Bamayofyala lyonse banjebo kuti fyonse ifyo nalefwaya ukubalipila nge mpango, ningile ukufibomfya mu kusungilamo umwana wabo.” Abafyashi ba kutemwa na kabili balyangwako kuli bumupashi bwa bana babo. Ku ca kumwenako, langulukeni pa lwa kwa Farai na Rudo, abekala mu Zimbabwe kabili abapoose nshita ikalamba mu mulimo wa kushimikila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa. Nangu cingati tabafola, bapingwile impango ishinono sana pa kuufya abana babo. Mulandu nshi? Balefwaya abana babo bopwe ku baume abatemwisha Yehova pa kuti bakanonkelemo. Balondolwele ukuti: “Ico twacindamike sana ni bumupashi bwa bana besu no bwa bashifyalefwe.” Fintu caba ica kupembesula! Amako ayayangwako kuli bumupashi bwa bana babo abaupwa ne mikalile bafwile ukutashiwa apakalamba.

Ubunonshi Ubufuma mu Kulinga

Joseph na Mae aba ku Solomon Islands balipaalilwe pa nshila isuma kabili iyabamo ukusakamana babomfeshe ilyo baufishe abana babo. E ico, bashifyalebo tabashele mu nkongole. Mu cifulo ca ico, calengele ukuti pa myake ingi balebomba umulimo wa nshita yonse uwa kusalanganyo bukombe bwa Bufumu. Atila nga aibukisha ifyacitike, Joseph atila: “Ifyo ine no lupwa lwandi twacitile fyalituletela amapaalo ayasuma. Ca cine ukuti limo limo abashaumfwikishe umulandu twacitile fyo baletupatikisha, lelo cindetela kampingu musuma no kwikushiwa ilintu namona abana bandi bali abacincila kabili abakosa mu mulimo wa kwa Yehova. Ine pamo no mukashi wandi tuli ne nsansa ishingi e lyo na bana besu na bo bali ne nsansa.”

Ukumfwana kusuma pa kati ka mako bwaba bunonshi na bumbi ubufumamo. Ku ca kumwenako, Zondai na Sibusiso pamo na bakashi babo aba mu ng’anda imo, babomfi ba kuitemenwa pe ofeshi lya Watch Tower Society mu Zimbabwe. Shifyalebo, Dakarai, ni kabila wa mbila nsuma uwa nshita yonse kabili tafola. Ilyo aleumfwana na bo pa lwa mpango, abebele ukuti ali no kusumina conse ico bengalipila. Zondai na Sibusiso balando kuti: “Twalibatemwa sana batatafyala ica kuti nga balibulisheko fimo kuti twabombesha pa kuti twingabaafwa ukufika apo twingapesha.”

Ca cine, ukulinga mu fya mpango kuletako insansa mu lupwa. Ku ca kumwenako, abopene nomba line tabashala mu nkongole, lelo balaafwiwa ukubelesha bwangu ifya kusunga icupo cabo. Ici calilenga ukuti abengi abaupana abacaice balesupila amapaalo ya ku mupashi, pamo ngo kubomba inshita yonse mu mulimo we pamfya uwa kushimikila no kupanga abasambi. Ici, ciletela Katendeka wa kutemwa uwa cupo, Yehova Lesa ubukata.—Mateo 24:14; 28:19, 20.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 27]

BALIBWESESHE IMPANGO

Mu ntambi shimo, nabwinga na bafyashi bakwe balasuulwa nga ca kuti bapingule mpango ishinono. E ico, limo limo ifilenga bamo ukupingule mpango ishingi cilumba no kufwaisha ukusumbula ishina lya lupwa. Ulupwa lumo mu Lagos, ku Nigeria, lwacitile ica kupembesula icaibela. Shifyalebo, Dele, alondolola ukuti:

“Ulupwa lwa mukashi wandi lwampuswishe ku fingi ifipooswa mu cishilano ca mpango, pamo ngo kushita ifya kufwala ifya mutengo. Na lintu fye ulupwa lwandi lwatweleko impango, umwiminishi wabo aipwishe ati: ‘Bushe mulefwaya ukusendo yu mukashana ngo mukashi nelyo ngo mwana?’ Ulupwa lwandi lwayaswike capamo aluti: ‘Tulefwaya ukumusenda ngo mwana wesu.’ Pa numa ya ico, balitubweseshe mpango muli enifulupu umo wine.

“Ncili ndatasha pa fyo amako yandi yateyenye ubwinga bwesu. Canengele ukuti mbacindike sana. Bumupashi bwabo ubusuma bwalenga ukuti ndebamona nga balupwa bandi abapalamisha. Na kabili caalwile apakalamba ifyo mona umukashi wandi. Ndamucindika sana pa mulandu wa fyo ulupwa lwakwe lwacitile kuli ine. Lintu twapusana, nshifwaye co cisanguke ubwafya. Nga naibukisha ulupwa atuntukako, ukukanaumfwana kulacepako.

“Ulupwa lwandi lwaliikatana sana no lupwa lwa mukashi wandi. Batata bacili balatumino lupwa lwa mukashi wandi ifya bupe ne fya kulya, nangu cingati imyaka ibili yalipitapo ukutula apo twaupanina.”