Myaka Inga Twingekala Abomi?
Abantu abengi nomba baleikala imyaka iingi, icilelenga abengi ukutontonkanya ati, ‘Myaka inga twingekala abomi?’
UKULINGANA na The New Encyclopædia Britannica (1995), kale cacetekelwe ukuti Pierre Joubert e waikele imyaka iingi sana. Afwile mu 1814 lintu ali ne myaka 113. Ca cine, kwali bambi abo casoswo kuti baikeleko imyaka iingi, lelo imyaka yabo tayashininkishiwe bwino bwino. Lelo ifyalembwa fyalungika fyalishinina ukuti kwaliba abantu bamo abaikala imyaka iingi ukucila Pierre Joubert.
Jeanne Louise Calment afyalilwe mu Arles, pa kati ka kabanga na kapinda ka kulyo aka France, pa February 21, 1875. Imfwa yakwe iyo afwile pa August 4, 1997 ilyo ali ne myaka ukucila 122 yalisabankanishiwe nga nshi. Mu 1986, Shigechiyo Izumi uwa ku Japan afwile ne myaka 120. Icitabo ca Guinness Book of Records 1999 casoso kuti Sarah Knauss uwa myaka 118 e muntu wakoteshe pa nshita calelembwa. Afyelwe pa September 24, 1880, ku Pennsylvania, U.S.A. Lintu Marie-Louise Febronie Meilleur uwa ku Quebec, ku Canada, afwile mu 1998 ne myaka 118, acilileko Sarah ne nshiku 26.
Cine cine impendwa ya bakoteshe naikulilako nga nshi. Catunganishiwa ukuti mu myaka 50 iya kubalilapo iya mu mwanda wa myaka uleisa, abantu abakalafika ku myaka 100 bakacila pa mamilioni 2.2! Mu kupalako, impendwa ya ba myaka 80 no kucilapo yalikulileko ukufuma pa mamilioni 26.7 mu 1970 ukufika ku mamilioni 66 mu 1998. Uko kufulilako kwa mapesenti 147, ukulinganya ku mapesenti 60 aya bantu bonse mu calo.
Tacipelela fye pa bantu ukwikala imyaka iingi. Abakote abengi balecita ne fintu ifingi ifyo aba myaka ya muli ba20 bashingacita. Mu 1990, John Kelley uwa myaka ya bukulu 82 abutwike mu lubilo lwa bakilomita 42.195 no kupwisha mu maawala yasano na maminiti yasano. Mu 1991, nacikolwe wa myaka 84 Mavis Lindgren abutwike intamfu iyo ine mu maawala 7 na maminiti 9. E lyo nomba line fye, umwaume wa myaka 91 alibutwike mu lubilo lwa ku New York City!
Tatuleti abakote ku kale tabalecita ifikulu fikulu. Icikolwe calembwa mu Baibolo, Abrahamu ‘alibutwike ku kuyasengela’ abeni bakwe ilyo aali ne myaka 99. Ilyo ali ne myaka 85 Kalebu abilishe ati: “Ifyo amaka yandi yali lilya [imyaka 45 iyapita], e fyo amaka yandi yali na nomba, ku kulwa, kabili ku kufuma no kwingila.” Na kabili Baibolo itila ilyo Mose ali ne myaka 120, “amenso yakwe tayanakile, nangu ukuluma kwakwe takwapomponteke.”—Ukutendeka 18:2; Yoshua 14:10, 11; Amalango 34:7.
Yesu Kristu alandile pa muntu wa ntanshi Adamu, na kakuula wa cibwato Noa ukuti bantu baliko icine cine. (Mateo 19:4-6; 24:37-39) Ukutendeka kutila Adamu aikele imyaka 930, na Noa imyaka 950. (Ukutendeka 5:5; 9:29) Bushe cine cine abantu balikala abomi imyaka iingi fyo? Bushe kuti twafishako iyo myaka, napamo ukwikala umuyayaya? Shi bebeteni ubushinino mu cipande cikonkelepo.