Mulandu Nshi Sauli Apakashile Abena Kristu?

‘MU MUTIMA WANDI NATILE mfwile ukucite fingi ifya kupakase shina lya kwa Yesu umwina Nasarete. E co nacitile na mu Yerusalemu. Aba mushilo abengi nabesalile mu fifungo ilyo napokelele amaka kuli bashimapepo bakalamba; ilyo abasambi baleipaiwa nalesuminisha. Nabakandile imiku iingi mu masunagoge yonse, naleesha ukubapatikisho kuponta; pa kubootokele cibi, nabakonkele ndebapakasa ukufika na ku mishi ya mu fyalo.’—Imilimo 26:9-11.

EFYASOSELE Sauli wa ku Tarsi uwaishibikwa na kabili ngo mutumwa Paulo. Kwena ilyo asosele aya mashiwi ninshi alyaluka. Taali na kabili uwalekanya ubuKristu mu kupimpa, lelo alebutungilila mu kubilima. Bushe cinshi calengele Sauli kale ukupakasa Abena Kristu? Mulandu nshi atontonkanishishe ukuti ‘afwile ukucite’ fya musango yo? Bushe kuti twasambililako cimo ku lyashi lyakwe?

Ukupoola Stefani Amabwe

Sauli alumbulwa mu Baibolo umuku wa kubalilapo lintu ali pa kati ka baleipaya Stefani. “Kabili bamupoosele [Stefani] ku nse ya musumba, no kumupoola amabwe. Kabili inte shafuulile amalaya ya shiko ku makasa ya mulumendo uwitwa Sauli.” “Awe Sauli alesuminishanya na bo ku kumwipaya.” (Imilimo 7:58; 8:1) Cinshi calengele uku kwipaya? AbaYuda ukusanshako na bamo abena Kilikia, bakansene na Stefani lelo tabali na maka ya kumwansha. Tacalondololwa nga Sauli na o uwali umwina Kilikia epo ali. Lelo babomfeshe inte sha bufi ukushinina Stefani ukuti ali wa miponto no kumukulwila ku Sanhedrin. (Imilimo 6:9-14) Ici cisaka icaleangalilwa na shimapepo mukalamba e cali cilye cikalamba ica baYuda. Pamo nge cilye cakwatishe amaka mu fya mipepele, abalimo na kabili balebakilila ico balemona kwati e cisambilisho casanguluka. Ukulingana no kutontonkanya kwabo, Stefani aliwaminwe ukufwa. Mu kushipa alibebelepo ifyo bafililwe ukubaka Amalango. (Imilimo 7:53) Pa kumwipaya ukupitila mu kumupoola amabwe bamulangile ukuti bena balekonka Amalango.

Sauli alisuminisheko pa mulandu wa fintu asuminemo. Ali muFarise. Ici cakaniko caumina kumo capampamine pa kubakisha ifunde ne cishilano. UbuKristu bwalemonwa ngo bwalekaanya ifyo basuminemo pa kusambilisha ukuti Yesu e nshila ya kupusukilamo iipya. AbaYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo baenekele Mesia ukuba Imfumu ya bukata uwali no kubalubula ku mitekele ya ciRoma iyo bapatile. Kuli bene ukusumina ukuti untu icilye Cikalamba ica Sanhedrin casenwike pa mulandu wa miponto no kumupoopela pa cimuti ca kucushiwilwapo nge ntalamisoka yatiipwa aali e Mesia cali ceni, icishingalondololwa, kabili icishingasuminishiwa nangu fye panono.

Ukulingana na Malango, umuntu uwakobekwe pa cimuti ali wa “citiipu ca kwa Lesa.” (Amalango 21:22, 23; Abena Galatia 3:13) Frederick F. Bruce asosa ati Sauli atontonkenye ukuti “aya mashiwi yalingile bwino kuli Yesu. Alifwile pantu Lesa alimutiipile, e co te kuti cisuminwe ukuti aali e Mesia, untu amapaalo ya kwa Lesa yonse yaikelepo ukulingana ne milondolwele ya baYuda. Kanshi ukusosa ati Yesu ali ni Mesia kwali kuponta; abalesosa ifyapusene ne fyo basuminemo bawaminwe ukucushiwa nga ba miponto.” Mu kupita kwa nshita, Sauli umwine aishibe ukuti ukusambilishiwa ati ‘Kristu [alipoopelwe, NW], ku baYuda bena [cali] kupunwisha.’—1 Abena Korinti 1:23.

Ukwankulako kwa kwa Sauli ku kusambilisha kwa musango yo kwali kukanya kwene ukufika apo engapesha na maka nga nshi. Nangu fye bukalushi alibubomfeshe ku kwesha ukufumyapo ici cisambilisho. Alishininkishe ukuti ici e co Lesa alefwaya. Sauli alondolola imibele alundulwile ati: “Umwabelo kucincila nali uwalelamato lukuta, umwabelo bulungami bwa mu Malango nali uwabulwa akalema.” “Nalamete ulukuta lwa kwa Lesa ukucishamo, no kwesho kulonaula; kabili nalundulwike mu buYuda ukucisha abengi aba nkulo yandi mu luko lwandi; pa kubo wapimpilo kucishamo ifya cishilano fya fikolwe fyandi.”—Abena Filipi 3:6; Abena Galatia 1:13, 14.

Solwesolwe mu Kupakasa

Lintu Stefani aafwile, Sauli tali fye kafwilisha wa kupakasa lelo ali ni solwesolwe. Pa kube fyo, afwile alilumbwike ica kuti nangu fye ni pa numa ya kwaluka kwakwe ilyo aeseshe ukuikuminisha ku basambi, “bonse balemutiina, pa kukanatetekelo kuti musambi.” Ilyo caishibikwe bwino bwino ukuti cine cine ali Mwina Kristu, ukwaluka kwakwe kwalengele abasambi ukusekelela no kutootela te pa kuti fye umo uwali kale uukaanya ayalwile umutima lelo ni pa kuti “uwaletulamata kale alebila nomba imbila nsuma iyo aleesho konaula kale.”—Imilimo 9:26; Abena Galatia 1:23, 24.

Ukufuma ku Yerusalemu ukufika ku Damaseke pali mupepi na bakilomita 220 ubulendo bwa kwenda inshiku 7 nelyo 8. Ilyo acili “aletusaila amapange yakali ne misoka ku basambi,” Sauli aile kuli shimapepo mukalamba no kulombako bakalata ba kuya na bo ku Damaseke ku masunagoge. Mulandu nshi? Ni pa kuti Sauli nga asanga bamo aba “Nshila” engabaleta nabakakwa ku Yerusalemu. Lintu apeelwe amaka, ‘atendeke ukonaulo lukuta, aleingila mu ng’anda ne ng’anda ukukulamo abaume na banakashi no kubapoosa mu cifungo.’ Bambi ‘alebafopaula mu masunagoge’ no ‘kusuminisha’ ukuti bepaiwe.—Imilimo 8:3; 9:1, 2, 14; 22:5, 19; 26:10.

Nga kulanda pa masomo Sauli asambilile kuli Gamaliele na maka abomfeshe lilya, abasoma bamo basumina ukuti alilundulwike ukufuma ku kuba umusambi wa fye uwa Malango ukufika ku kuba uwa maka mu buYuda. Ku ca kumwenako, kalemba umo atungenye ukuti nalimo Sauli ali ni kafundisha mwi sunagoge lya mu Yerusalemu. Lelo te kuti tushininkishe umo calola kuli Sauli ‘ukusuminisha kwakwe’ nga ali icilundwa ca cilye nelyo uwaleafwilisha ku kwipaya Abena Kristu.a

Apantu Abena Kristu bonse pa kwamba bali baYuda nelyo abaYuda insangu, Sauli amwene kwati ubuKristu bwaletele ubusangu mu buYuda kabili atontonkenye ukuti wali mulimo wa buYuda bwine bwine ukulungika abakonshi ba buko. Arland J. Hultgren uwasoma asosa ati: “Cimoneka ukuti ubuKristu abuba mipepele fye imbi iya kucimfyanya no buYuda, Paulo nga tabapakese. Pantu ubuKristu na Bena Kristu nga balemonwa ukuti bali bacili pe samba lya maka ya buYuda.” Amapange yakwe kanshi yali kubomfya inshila iili yonse ku kupatikisha abaYuda bapumbuka ukuponta no kubwelela ku cishilano. (Imilimo 26:11) Inshila imo yali kubabika mu cifungo. Ukufopaulwa mu masunagoge ni nshila na imbi iyaseekele ku kusalapwilako pa kulimuna abali bacintomfwa ku maka ya ba rabi mu cilye icili conse ica cikaya ica bapingushi batatu.

Ilyo Yesu amoneke kuli Sauli lintu aleya ku Damaseke, amatukuto yakwe yonse yapwilile palya pene. Mu kupumikisha uwali umulwani wakaluka uwa buKristu asangwike kabilisha wapimpa wa buko, kabili mu kwangufyanya abaYuda mu Damaseke balefwaya ukumwipaya. (Imilimo 9:1-23) Ku ca kupapusha, pamo ngo Mwina Kristu, Sauli umwine ali no kucula ku fintu ifingi ifyo akandiileko bambi ilyo ali kapakasa, ica kuti mu kupita kwa nshita asosele ati: “Imiku isano nauminwe ku baYuda ifya makumi yane ukubulilapo cimo.”—2 Abena Korinti 11:24.

Kwaliba no Kupimpa Kwalubana

Libe ninshi Sauli alyaluka no kwishibikwa bwino nga Paulo, alembele ati: “Nali kale uwa miponto kabili kalamata kabili umukalushi. Lelo nabelelwe uluse, pa kuti pa kukanaishiba nacitile mu kubulo kutetekela.” (1 Timote 1:13) E co umo nga ali uwafumaluka no kucincila mu mipepele tacipilibula ukuti alinonka ububile bwa kwa Lesa. Sauli ali uwapimpa no kucincila lelo tacamulungamike. Ukupimpa kwakwe ukwaluma kwalimulufishe. (Linganyeniko Abena Roma 10:2, 3.) Ico cilingile catulenga ukutontonkanyapo.

Lelo, abengi balishininwa nga nshi ukuti ukuba fye umuntu musuma e co Lesa afwaya kuli bene capwa. Bushe ca cine? Kuti caba icisuma nga twaumfwilile ukukambisha kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Awe lingululeni fyonse, ikatisheni icawama.” (1 Abena Tesalonika 5:21) Ico cilepilibula ukusangako inshita ya kunonka ukwishiba kwalungika ukwa Cebo ca kwa Lesa ica cine no kwikala mu kumfwana na kwene. Ilyo tulesambilila Baibolo nga twamona ukuti tulekabila ukwaluka, tulingile ukwabula ukushingashinga ukubombelapo ukufika apo twingapesha. Nakalimo banono pali ifwe abalipo aba miponto, bakapakasa, nelyo abakalushi nge fyali Sauli. Lelo nga twabomba ukulingana ne citetekelo no kwishiba kwalungika, kuti twanonka ububile bwa kwa Lesa ukupala Paulo.—Yohane 17:3, 17.

[Futunoti]