Ubumi Bwabo

Ukubomba no Mweo Onse te Mulandu ne fya Kwesha

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA RODOLFO LOZANO

Nafyalilwe mu Mexico, mu musumba wa Gómez Palacio, mu Citungu ca Durango, pa September 17, 1917. Pali ilya nshita ninshi inkondo ya Bumwaluka bwa mu Mexico nailuma. Nangu line iyi nkondo ya bumwaluka yapwile mu 1920, ifimfulunganya fyalitwalilile pa myaka iingi ku ncende twaleikalila, icalengele ne mikalile ukwafya sana.

INSHITA imo, ilyo bamayo baishibe ukuti bacisanguka bali no kulwa na bashilika, basungile ine, bandumenandi batatu ne nkashi shandi shibili mu ng’anda pa nshiku ishingi. Twakwete fye ifilyo finono, kabili ndebukisha ukufisama mwi fungu lya busanshi no mwaice wandi umwanakashi. Lyena, bamayo bapingwilepo ukutwala ifwe fwe bana ku United States, uko batata bali no kutusanga.

Twafikile mu California mu 1926, ninshi kwashala fye inshita inono ukuti ubunonshi bwa mu United States bubwelele panshi. Twaleya konse uko incito yalesangwa, pamo nga ku mupokapoka wa San Joaquin, Santa Clara, Salinas, na King City. Twasambilile ukubomba mu filime no kusombola ifisabo ne misalu yalekanalekana. Nangu ca kutila ku bwaice nalebomba umulimo wakosa, yali ni nshita isuma sana mu bumi bwandi.

Ukushimikilwa Icine ca Baibolo

Mu March, 1928, Umusambi wa Baibolo, nga fintu Inte sha kwa Yehova baleitwa ilya nshita, alitutandalile. Ali mukoloci walelande ciSpanish, uwe shina lya Esteban Rivera. Anshilile akatabo kaleti,“Where Are the Dead?” Nalikatemenwe sana pamo pene ne fyo kalelandapo. Nangu line nali umwaice, natwalilile ukusambilila no kubishanya na Basambi ba Baibolo. Mu kuya kwa nshita bamayo ne nkashi yandi Aurora nabo baishileba abapimpa sana mu kulumbanya Yehova.

Pa kati ka ba 1930, Ing’anda ya Bufumu yalikuulilwe mu San Jose iya cilonganino ca ciNgeleshi. Apo abena Spain abengi balebomba pa mafarmu ya muli iyi ncende, twatendeke ukubashimikila no Kusambilila Ulupungu lwa kwa Kalinda. BaNte abena Spain abafumine ku San Francisco, apalepele amakilomita 80 baletwafwa muli iyi mibombele. Mu kupita kwa nshita, abalesangwa ku kulongana kwaletungululwa mu ciSpanish mu Ng’anda ya Bufumu iya mu San Jose bafikile mupepi na 60.

Kuli pele pele, pa February 28, 1940, nalangile ukuipeela kuli Yehova ukupitila mu lubatisho lwa mu menshi pa kulongana kukalamba mu San Jose. Umwaka wakonkelepo, nasontelwe ukuba painiya, umutumikishi wa nshita yonse uwa Nte sha kwa Yehova. Lyene mu April 1943 naebelwe ukukuukila ku musumba wa Stockton, apali amakilomita 130, ku kuyapanga icilonganino ca ciSpanish. Pali ilya nshita nali kangalila wa kutangilila mu cilonganino ca ciNgeleshi mu San Jose, kabili nalesakamana na baNte abalelanda iciSpanish kulya kwine. Pa numa ya kupekanya ukuti bambi balesakamana iyi milimo, nakuukile ku Stockton.

Bumpomfu Bwandi Bwaeshiwa

Ukutendeka mu 1940, naleitwa libili libili ku balelemba abashilika, lelo lyonse nalekaana ukwingila ubushilika pa mulandu wa kampingu wandi kabili baleng’umfwa. Ilyo fye icalo ca United States caingile mu nkondo ya calo iyalenga bubili mu December 1941, umupatikisha ukufuma ku balelemba ubushilika walilumine. Kuli pele pele, mu 1944, nabikilwe mu cifungo. Ilyo nalelolela ukupingulwa, nasungilwe mu muputule wa panshi pamo na bampulamafunde. Pa kwishiba ukuti nali Inte ya kwa Yehova, abengi balenjipusha amepusho pa fyo bumpulamafunde bwabo bwakumine bucibusa bwabo na Lesa.

Inte sha kwa Yehova mu San Jose shalindipilile pa kuti bamfumye mu cifungo, ukufikila bandubulwisha. Loya mu Los Angeles uwalelandilako abalepeelwe milandu yakumine insambu shabo mu bwikashi alisumine ukunjimininako ukwabula ukundipilisha. Kapingula alisumine ukumfumya nga ca kuti fye naleka bupainiya, naingila incito ya ku calo, e lyo no kulaya ku balashi ba buteko cila mweshi. Nshasumine ukucite fyo, e co balinkakile pa myaka ibili mu cifungo ca pa cishi ca McNeil mu Citungu ca Washington. Inshita napoosele kulya naibomfeshe ku kusambilila sana Baibolo. Nasambilile no kutaipa. Tayapwile ne myaka ibili, nalikakwilwe mu cifungo pa mulandu wa mibele yandi iisuma. Apo pene fye napekenye ukutwalilila umulimo wa bupainiya.

Umulimo Wakulilako

Mu mupepo wa mu 1947, naebelwe ukuyabombela pamo na painiya munandi ku Texas mu musumba wa Colorado, uko balanda iciSpanish. Lelo kwalitalele sana ica kuti twaile ku San Antonio ukwakabileko. Lelo, na ko, imfula yaleloka sana ica kuti twalepumfyanishiwa ukuya mu butumikishi bwesu ubwa ku ng’anda ne ng’anda. Indalama twakwete shalipwile mu kwangufyanya. Pa milungu iingi twalelya fye umukate na kabiki umubishi, e lyo na tii uwitwa alfalfa tea. Umunandi alibwelelemo ku mwakwe, lelo ine nalishele. Ilyo Inte shalelanda iciNgeleshi shaishibe ukubulisha kwandi lwa ku mubili, batendeke ukungafwa.

Mu April, nabwelele mu kubomba umulimo wandi ku Musumba wa Colorado, na kuli pele pele icilonganino cinono ica ciSpanish calipangilwe. Lyene nakuukile ku Sweetwater, mu Texas, uko nayafwilishe ukupanga icilonganino na cimbi ica ciSpanish. Ilyo nali mu Sweetwater napokelele kalata wa kunjita kwi Sukulu lya Baibolo Ilya Gileadi ilya Watch Tower ku kuyakanshiwa bumishonari ilyatendeke pa February 22, 1950. Ilyo napwishishe isukulu lulya lusuba pa kulongana kwa pa kati ka nko mu cibansa ca Yankee Stadium ica mu Musumba wa New York, nalishele pa maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova mu Brooklyn pa myeshi itatu. Kulya nakanshiwe umulimo wa kuyabomba pa maofeshi ya Watch Tower ku Mexico.

Umulimo mu Mexico

Nafikile ku musumba wa Mexico pa October 20, 1950. Mupepi ne milungu ibili pa numa, nasontelwe ukuba kangalila wa maofeshi ya Watch Tower kulya. Nabombele uyu mulimo pa myaka ine na hafu. Ukubombako umulimo wa bupainiya, ukubikwako mu cifungo, no kusangwa kwi sukulu lya Gileadi na ku Brooklyn fyalinkoseshe sana. Ilyo nafikile ku Mexico, bwangu bwangu namwene ukuti bamunyina na bankashi kulya balekabila ukukoshiwa lwa ku mupashi. Balekabila ukwafwiwa maka maka ukukonka imibele isuma iisangwa mu Cebo ca kwa Lesa.

Ku fyalo fya ku Latin America, ukubikako na Mexico, caliseekele ku mwaume no mwanakashi ukwikala pamo ukwabula ukupana mwi funde. Imipepele ya Kristendomu, maka maka Icalici lya Roma Katolika yalesuminisha uyu mwata ushili wa mu malembo. (AbaHebere 13:4) E co, bambi baliilundile ku filonganino fya Nte sha kwa Yehova nangu line tabaupene ukulingana ne funde. Eco kwali amateyanyo ya kuti abashaupana mwi funde bapeelwe imyeshi 6 pa kuti balembeshe ifyupo fyabo. Nga tabacitile fyo tabali na kwishibikwa ukuti ni Nte sha kwa Yehova.

Ku bengi, calyangwike ukuwamya imikalile yabo. Balekabila fye ukulembesha icupo cabo mwi funde. Bambi calibafishe sana. Ku ca kumwenako, bamo balyupilepo imiku ibili, na itatu fye, ukwabula ukuti balekane mwi funde. Ilyo kuli pele pele ifyupo fya Nte sha kwa Yehova fyaumfwene ne fyo Icebo ca kwa Lesa cisambilisha, mu filonganino mwaleba amapaalo ayengi aya ku mupashi.—1 Abena Korinti 6:9-11.

Muli shilya nshiku, amasomo ya ku mubili mu Mexico yali panshi. Na mu 1950, ilyo nshilaya ku Mexico, amaofeshi ya Watch Tower yalitendeke ukupekanya amakalasi ya kubelenga no kulemba mu filonganino. Nomba aya makalasi yalipekanishiwe cipya cipya, kabili kwali amapekanyo ya kuyalembesha ku buteko. Ukutula mu 1946, ilyo batendeke ukusunga ifyalembwa, abantu ukucila pali 143,000 mu Mexico balisambilila ukubelenga no kulemba mu makalasi yatungululwa ne Nte!

Amafunde yakumine imipepele yalikosele sana mu Mexico. Lelo, mu myaka ya nomba line, mwaba ukwaluka kukalamba mu fya mipepele. Mu 1992 ifunde lipya pa fya mipepele lyalipeelwe, e co mu 1993, Inte sha kwa Yehova mu Mexico shalilembeshiwe ukuti kabungwe ka mipepele.

Uku kwaluka kwalindetela ubuseko ubukalamba, icintu ico nalemona kale ukuti te kuti cicitike. Pa myaka iingi, nalitandala ku maofeshi ya buteko libili libili kabili nalimona ukuti tabatucetekela. Nalyo line, caliwama ukumona ifyo iyi milandu yabombelwapo ukupitila muli dipatimenti alolesha pa mafunde ya calo pa maofeshi yesu aya Watch Tower, ica kuti pali nomba tatupumfyanishiwa sana mu mulimo wesu uwa kushimikila.

Ukubombela Pamo na Mishonari Munandi

Ilyo nafikile mu Mexico, mwali kale kale abapwisha isukulu lya Gileadi mu makalasi yafumineko. Umo pali aba ali ni Esther Vartanian, Nte umwina Armenia uwatendeke bupainiya mu Vallejo, ku California mu 1942. Twaupene mu 1955, pa July 30, kabili pa numa twatwalilile umulimo wesu mu Mexico. Esther atwalilile no mulimo wa bumishonari mu Musumba wa Mexico, kabili twaleikala pa maofeshi ya Watch Tower, apo natwalilile ukubomba.

Esther afikile mu Nuevo León, ku Mexico mu citungu ca Monterrey, mu 1947 ku kubomba umulimo wakwe uwa bumishonari pa muku wa kubalilapo. Mu Monterrey, mwali fye icilonganino cimo icakwete Inte sha kwa Yehova 40, lelo, ilyo alekuukila ku Musumba wa Mexico mu 1950, mwali ifilonganino fine. Pa maofeshi yesu aya Watch Tower, mupepi no Musumba wa Mexico paliba balupwa ba bantu abo Esther alesambilisha Baibolo ilyo alebombela ku Monterrey.

Kale mu 1950 incende iikalamba iya Musumba wa Mexico yalebombelwamo na bamishonari. Baleendauka mu mulimo wabo pa makasa nelyo mu mabasi ya kale umo abantu baleisula paa. Ilyo nafikile mulya ku kupwa kwa 1950, mwali ifilonganino 7. Pali nomba, fyalifula ukufika kuli 1,600, na bakasabankanya ba Bufumu ukucila pali 90,000! Kabili umwaka wapwile, abantu ukucila pali 250,000 balisangilwe ku Cibukisho ca mfwa ya kwa Kristu mu Musumba wa Mexico! Pa myaka yonse iyi, Esther na ine twalikwete ishuko lya kubombela mu filonganino ifingi.

Esther na ine nga twatendeka isambililo lya Baibolo, lyonse tulesha ukulenga bawishi ba lupwa bakwata ubuseko pa kuti ulupwa lonse lulesangwako. Eco, twalyafwilisha indupwa ishikalamba ishingi ukubombela Yehova. Nalishiba ukuti cimo icalenga ukutila ukupepa kwa cine mu Mexico kulunduluke lubilo lubilo ni co indupwa ilingi line shilailunda mu kupepa kwa cine.

Yehova Alipaala Umulimo

Ukutula mu 1950, umulimo mu Mexico walilunduluka apakalamba, impendwa ya bantu yalikulilako no kuteyanya na ko kwalikulilako. Ukulundululako umulimo no kubomba na bantu bacileela kabili aba nsansa, cilalete cimwemwe cine cine.

Karl Klein, uwa mwi Bumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova, no mukashi wakwe Margaret, balitutandalile ilyo bali pa cuti imyaka yapitapo. Munyina Klein alefwaya ukwishiba ifyo umulimo wenda mu Mexico, e co wene na Margaret balishile ku Cilonganino ca San Juan Tezontla, icali mupepi no Musumba wa Mexico, uko twalelongana ilya nshita. Ing’anda twalelonganinamo yali iinono, mu bufumo yali mupepi na bamita 4 na hafu e lyo mu butali bamita 5 na hafu. Ilyo twafikile twasangile abantu mupepi na 70, kabili tamwaleshala incende nangu imo. Abakalamba baleikala pa mipando, abaice baleikala pa mabenchi, abanono sana baleikala pa matafwali nelyo panshi.

Munyina Klein alitemenwe sana pantu abana bonse bali na maBaibolo yabo ayakupukulwa, balefwaya amalembo ya mu Baibolo pamo na kalanda. Pa numa ye lyashi lya ku cintubwingi, Munyina Klein alandile pali Mateo 13:19-23 no kutila mu Mexico mwaliba sana “umushili usuma” uo Yesu alandilepo. Pali nomba pa bana abasangilweko bulya bushiku, pali 7 abalebomba umulimo ukalamba uwa kutanununa amaofeshi yesu aya Watch Tower mupepi no Musumba wa Mexico. Na umbi abombela pa Bethel, kabili bambi nabo abengi ni bapainiya!

Ilyo naishile kuno Musumba wa Mexico, pe ofeshi lya Watch Tower pali fye abantu 11. Nomba tukwete mupepi na 1,350 abalebomba pali iyi ncende, pali aba 250 balebombela pa bukuule bwa maofeshi yapya aya Watch Tower. Ilyo uyu mulimo ukapwa, napamo mu 2002, tukakwata abantu 1,300 pa fikuulwa fyesu ifyalundwako. Ukutontonkanya ukuti mu 1950, bakasabankanya ba Bufumu twakwete muno Mexico tabafikile kuli 7,000, lelo nomba tukwete ukucila pali 500,000! Umutima wandi ulaba ne nsansa ukumona ifyo Yehova apaala ukuibikilishako kwa bamunyina abaicefya abena Mexico, ababombesha ku kumulumbanya.

Ubwafya Bukalamba Nakwata

Pali nomba ubwafya bwakulisha ubo nakwata bwaba kulwala. Kuti natila lyonse ili nali fye umutuntulu sana. Lelo mu November 1998, ubulwele bwa lupuma bwalengele umubili wandi ukunakuka. Ndatasha kuli Yehova ukuti ukupitila mu kutukusha umubili no kundapa kumbi, ndomfwako bwino, lelo ifilundwa fya mubili tafibomba nga fintu mfwaya. Pa kulesha umutwe ukukalipa sana no kunakuka uko ubu bulwele bwaleta, nalitwalilila ukupoka umuti no kwafwiwa na badokota.

Nangu line nshibomba nga fintu nalebomba kale, ndekushiwa ukwishiba ukuti nalyafwa abengi ukusambilila pa lwa mifwaile ya kwa Yehova no kuba ababomfi bakwe abaipeela. Kabili ndaipakisha ukulanda na bamunyina ne nkashi nga batandala pa maofeshi yesu aya Watch Tower; Ndayumfwa ukuti tulakoseleshanya.

Ukwishiba ukuti Yehova alatasha umulimo tumubombela no kuti ifyo tucita te fya fye kwalinkosha sana. (1 Abena Korinti 15:58) Te mulandu no kupelebela no kulwala, nalikonka amashiwi yaba pa Abena Kolose 3:23, 24 ayatila: “Conse ico mulecita, bombeni no mutima onse, nga kuli Shikulu, te ku bantu iyo; mube abaishibo kuti ni kuli Shikulu mukapokelele cilambu ca bupyani.” Umwabela uku kukonkomesha, nalisambilila ukubombela Yehova no mweo onse te mulandu na mesho.

[Icikope pe bula 24]

Mu 1942 ilyo nali painiya

[Icikope pe bula 24]

Abena mwandi batendeke umulimo wa bumishonari mu Mexico mu 1947

[Icikope pe bula 24]

Na Esther pali lelo

[Ifikope pe bula 26]

Pa muulu, ku kuso: Ulupwa lwesu ulwa pa Bethel mu Mexico mu 1952 pamo na ine ku ntanshi

Pa muulu: Abantu ukucila pali 109,000 bakumene mu cibansa ca mu Musumba wa Mexico kwi bungano lya citungu mu 1999

Pe samba, ku kuso: Amaofeshi yesu ayapya aya Watch Tower ayo nomba yali mupepi no kupwa.