Cinshi Cacindamisha?

Ukukwata icintu cacindamisha kuti kwatulenga ukucincimuka. Bushe cinshi cacindamisha? Bushe kukwata indalama ishingi nga nshi? Bushe fibekobeko fya mutengo nelyo ifyaibela? Bushe kulumbuka no bukata? Abantu abengi balicindamika ifi fintu. Ukukwata ifi fintu kuti kwatungilila ubumi, ukulenga imikalile ukuwamisha, nelyo ukulenga ukuyumfwa uwacindama no kumona ukuti mulecitapo cimo pa calo. Bushe tuletukuta ukukwata ifintu fya musango yu, ukusubila ukuti fikafishapo ifyo tufwaya ukucita?

ILINGI line, abantu bacindamika cimo nga ca kuti balemwenamo. Tulateesa ifintu ifitulenga ukuyumfwa bwino no kutulenga ukushininkisha ulwa nshita ya ku ntanshi. Tulacindamika ifintu ifitwilululako apo pene, ifitusansamusha, nelyo ifitulenga ukuti na ifwe tulependwa. Lelo, ukukatamika ifintu pa mulandu wa kuti tulafifwaya nelyo twalifitemwa kulalukaaluka, takwafikapo kabili kwalipelebela. Ukulanda fye icishinka, ubucindami bwine bwine bupiminwa ku co tumona ukuti e co tukabila sana.

Cinshi ninshi tukabila sana? Takuli nangu cimo icingacindama nga ca kuti tapali icintu cimo icikabilwa sana, ne ci cintu mweo. Ukwabula umweo, te kuti tubeko. Imfumu Solomone iya bena Israele ba ku kale yalembele ati: “Abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo . . . Takuli ica kucita nangu ca kwelenganya nangu kwishiba nangu mano ku Mbo [inshishi ya bantu bonse] uko uleya.” (Lukala Milandu 9:5, 10) Nga ca kuti twafwa, tulapatikishiwa ukusha fyonse ifyo twakwata. Kanshi ico tukabila sana, kukwata icingabaka umweo wesu. Cinshi cingaubaka?

Cinshi Cikabaka Imyeo Yesu?

Imfumu Solomone yatile: “Indalama bucingo.” (Lukala Milandu 7:12, NW) Nga natukwata indalama shalinga, kuti twashita ifya kulya no kukwata ing’anda isuma. Indalama kuti shatulenga ukuipakisha ukutandalila ififulo fya kutali. Kuti shiletuletela ifyo tulekabila ilyo twaleka ukubomba pa mulandu wa bukote nelyo pa mulandu wa kulwalilila. Indalama shalikwata ubusuma ubwingi. Lelo, te kuti shibake umweo wesu. Umutumwa Paulo akoseleshe Timote ati: “Konkomesha aba fyuma mu bwikashi bwa nomba ukukanafutumuka, nangu kucetekele fyuma fya mulesha, kano Lesa wa mweo.” (1 Timote 6:17) Indalama shonse ishaba pano isonde te kuti shitushitile umweo.

Moneni icacitikile umwaume umo uwe shina lya Hitoshi. Apo akuliile mu lupwa ulupiina, Hitoshi alefwaisha ukuba umukankaala. Asumine sana mu maka indalama shakwata ica kuti atontonkenye ukuti kuti shalenga abantu ukukutemwa nelyo ukuba na bucishinka kuli iwe nga ulebapeela indalama. Lyene umwaume umo aishile pa ng’anda ya kwa Hitoshi no kumwipusha nga alishibe ukuti Yesu Kristu alimufwilile. Ici cipusho calengele Hitoshi ukufwaisha ukwishiba pantu aleti tapali nangu umo uwingamufwila. Ailesangwa ku kulongana kwa lyashi lya cintubwingi ilya Baibolo kabili alipeshiwe amano ukumfwa ukupanda amano kwa ‘kusunga ilinso ilituntulu.’ Kalanda alondolwele ukuti ilinso “ilituntulu” lilolesha fye ku ntanshi kabili litontomesha pa fya ku mupashi. (Luka 11:34) Ukucila ukulacucutikila indalama, Hitoshi atendeke ukukatamika ifya ku mupashi mu mikalile yakwe.

Ifikwatwa na fyo kuti fya tulenga ukwikalako e yefilya kabili mu mutelelwe. Nga natukwata ifyafula kuti twailulukwako ne sakamika lya cila bushiku ilya fyo tukabila. Ukukwata ing’anda iisuma mu mushi uumoneka bwino kuti kwatulenga ukuyumfwa ukuti awe mukwai twalibomba. Ukukwata ifya kufwala fya muno nshiku na motoka musuma kuti fyalenga bambi ukulatukumbwa.

Lipaalo ‘ukumone cisuma mu kucucutika kwesu konse.’ (Lukala Milandu 3:13) Kabili ukukwata ifyafula kuti kwalenga abatemwikwa besu ‘ukutauluka, ukulya, ukunwa, no kusangalala.’ Lelo, ubucindami bwa fikwatwa tabubelelela. Ilyo Yesu Kristu alesoka pa lunkumbwa, atile: “Umweo wa muntu tawaba mu kufula kwa fintu ifyo akwata.” (Luka 12:15-21) Ifikwatwa, nelyo fifule shani nelyo fibe no mutengo, te kuti fitupeele umweo.

Ku ca kumwenako, Liz, aupilwe ku mukankaala. Ashimika ati: “Twalikwete ing’anda iisuma na bamotoka babili, kabili indalama twakwete shatulengele ukuipakisha conse ica pano isonde ico amenso yatemenwe . . . Lelo kuti mwapapa ukuti, nali ne sakamika lya ndalama.” Alondolola ati: “Twaleumfwa ukutila tulebulishapo fimo ifyacindama. Cimoneka ukuti nga nukwate ifingi, e lyo kuba ukuyumfwa uushacingililwa sana.”

Ukulumbuka no bukata na fyo fyalikatamikwa sana ku bantu abengi pantu kuti fyalenga umuntu ukutashiwa no kucindikwa. Mu calo ca ndakai ukukwata incito iileta indalama ishingi cintu cimo ico abantu bakumbwa. Ukulundulula ukulamuka kwesu ukwaibela kuti kwatwafwa ukuipangila ishina. Bambi kuti batutatakula, ukucindikisha ukulandapo kwesu pa fintu, no kufwaisha ukuti tubasenamine. Ici conse kuti catulenga ukucincimuka no kuyumfwa ukuti natucitapo cimo. Nangu cibe fi, kuli pele pele, ifi fyonse filapwa. Solomone alikwete ubukata bonse na maka ifyo imfumu ingakwata, lelo alilishike ati: “Ifyo caba ku muwelewele, e fyo na ku wa mano pamo takuli ica kwibukisha . . . Bonse babili bakalabwa bwangu.” (Lukala Milandu 2:16) Ukulumbuka nelyo ubukata tafingapeela umweo ku muntu.

Kabasa wa mabwe uwe shina lya Celo aumfwikishe ukuti kwaliba icintu icacindamisha ukucila ukulumbuka. Ica bupe cakwe camulengele ukwingila isukulu ilya mwafwile ukulundulula ukulamuka kwakwe. Mu kwangufyanya fye abantu batendeke ukutasha imilimo yakwe pa fya kusabankanishishamo amalyashi kabili na baishibisha ukuceeceeta ifya kupangapanga batashishe umulimo wakwe. Ifimabwe ifingi ifyo abashile bafitwele mu misumba iikalamba iya mu Bulaya. Celo ashimika ati: “Mfwile ukusumina ukuti pa nshita imo ifya kubasabasa e fyacindamishe mu mikalile yandi. Lelo, nailwike ukuti, ukutwalilila ukubomba uyu mulimo cimo no kubombela bashikulu babili. (Mateo 6:24) Nalishininwe ukuti icintu cacindamisha ico nali no kucita cali kushimikila imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa. E co napingwilepo ukuleka umulimo wa bukabasa bwa mabwe.”

Cinshi Cacindamisha?

Apo takwaba icacindama nga ca kuti umweo tapali, cinshi cingatulenga ukutwalilila aba mweo? Umweo wesu onse ufuma kuli Yehova Lesa. (Amalumbo 36:9) Ca cine, “muli wene e mo tumweno mweo, no kusunkana, no kuba.” (Imilimo 17:28) Ubupe apeela abo atemwa, mweo wa muyayaya. (Abena Roma 6:23) Cinshi tufwile ukucita pa kuti tupoke ubu bupe?

Ukupoka ubupe bwa mweo wa muyayaya kwashintilila pa kuba ifibusa fine fine na Yehova. Kanshi, ukusenaminwa na wene e cintu cacindamisha ukucila conse ico twingakwata. Ilyo twasenaminwa na wene, tulaba ne subilo lya nsansa shishipwa kabili isha cine cine. Lelo, nga tatusenaminwe na Lesa, kuti twaloba ukuloba kwa pe. Kanshi cailanga fye ukuti, conse icingatwafwa ukuba cibusa wa cine cine na Yehova ninshi calicindamisha.

Ico Tufwile Ukucita

Pa kuti tutunguluke kano twanonka ukwishiba. Intulo ya kwishiba kwine kwine Cebo ca kwa Yehova, Baibolo. E citabo fye ceka icitweba ico tufwile ukucita pa kutemuna Lesa. Kanshi tufwile ukupoosako amano ilyo tulesambilila Amalembo. Ukuibikilishako ukusambilila fyonse ifyo twingasambilila pali Yehova Lesa na Yesu Kristu kutulenga ukuba no ‘kwishiba ukuleta umweo wa muyayaya.’ (Yohane 17:3) Ukwishiba kwa musango yo cuma caumo mutengo ico tulingile ukuteesa!—Amapinda 2:1-5.

Ukwishiba tukwata ukufuma mu Cebo ca kwa Lesa kulatupangasha ukucita icifwile ukukonkapo, e kutila ukuba ne citetekelo muli Yesu Kristu. Yehova atila bonse abesa kuli wene bafwile ukwishila muli Yesu. (Yohane 14:6) Na kuba, “ipusukilo talili muli umbi nakalya.” (Imilimo 4:12) Kuli pele pele ukupusuka kwesu takwakafume, muli “silfere atemwa golde . . . , lelo ni ku mulopa wafinisha wa kwa Kristu.” (1 Petro 1:18, 19) Tufwile ukulanga icitetekelo cesu pa kusumina ifisambilisho fya kwa Yesu no kukonka ica kumwenako cakwe. (AbaHebere 12:1-3; 1 Petro 2:21) Kabili ilambo lyakwe ala mwandini lya mutengo uukalamba! Inshita ya ku ntanshi iya pe iya bantu bonse yaba mu fisuma fyaba muli ili lambo. Ilyo lyabomfiwa kuli ifwe mu kukumanina, tulapeelwa ica bupe cine cine ica mweo wa muyayaya.—Yohane 3:16.

Yesu atile: “Uletemwa sokulu Lesa ku mutima obe onse, na ku mweo obe onse, na ku kutontonkanya kobe konse.” (Mateo 22:37) ‘Ukunakila amafunde yakwe’ e kutemwa Yehova. (1 Yohane 5:3) Amafunde yakwe yatila tuleipatula ku calo, ukuba aba musangwela, no kutungilila Ubufumu bwakwe muli bucishinka. Iyo e nshila ‘tusalilamo umweo’ ukucila ukusala imfwa. (Amalango 30:19) Nga ‘twapalama kuli Lesa, na o akapalama kuli ifwe.’—Yakobo 4:8.

Ubulayo bwa kusenaminwa na Lesa, bwalicindamisha ukucila icuma conse ica pano isonde. Bonse abasenaminwa na Lesa e bantu bakwatisha insansa pano isonde! Shi kanshi natutukute ukukwata icuma cine cine, e kutila ukusenaminwa na Yehova. Nakanda nakabushe, shi natumfwile ukukonkomesha kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Konkelelo bulungami, bukapepa, icitetekelo, ukutemwa, ukutwalilila, ukufuuka; pilikito kupilikita kusuma kwa citetekelo, ikata ku mweo wa muyayaya.”—1 Timote 6:11, 12.

[Ifikope pe bula 21]

Cinshi mwacindikisha? Bushe ni ndalama, bushe fikwatwa, bushe kulumbuka, nelyo bushe fintu fimbi?

[Icikope pe bula 23]

Tufwile ukupoosako amano ilyo tulesambilila Amalembo