Ukooca Ifye Fungo—Bushe Kufwile Ukubomba mu Kupepa kwa Cine?

“BALESA balitemwa ifyena fisuma.” Iyo nsoselo yaliseekele ku bena Egupti ba pa kale. Kuli bena imipepele yabo yasanshishemo sana ukooca ifye fungo. Apo bacetekele ati balesa baba mupepi, abena Egupti baleoca ifye fungo cila bushiku pa matempele yabo na pa mfuba shinono isha mu mayanda, na lintu fye balecita amakwebo. Inko shimbi na sho shali ne ntambi shapalako.

Bushe ifye fungo e finshi? Ili shiwi kuti lyapilibula umununko nelyo icintu icaocewa. Fipangwa ku finyamuti fyanunkila, pamo nga libani na balsamu. Ifi balafitwa mpaka fyaba ubunga kabili ilingi line batobenkanyamo ifimenwa fya cena cisuma, ifipande fya ku miti, na maluba ku kupanga icena balefwaya pali ako kashita.

Ifye fungo fyalitemwikwe sana ku kale ne co calengele fibe ifyaumo mutengo ica kuti ifya kutobenkanyamo fyali ifyacindama sana ku busulwishi. Abasulwishi baleya ku fyalo fya kutali balesenda ifya kutobenkanya ku fye fungo ukufuma ukutali. Napamo muleibukisha ukuti kalume wa kwa Yakobo, Yosefe bamushitishe ku basulwishi abena Ishmaele “[abafumine] mu Gileadi, ne ngamali shabo sha kusende cikulankonde na balsamu na muri, baleya ku kutentemushisha ku Egupti.” (Ukutendeka 37:25) Abantu abengi sana batendeke ukufwaya ifye fungo ica kuti kwaiswilwe ne nshila ya kupitamo abasulwishi ba fye fungo pa kati ka Asia no Bulaya.

Abantu mu macalici ayengi lelo bacili balooca ifye fungo mu mipepele na lintu kulecitika ifyaibela. Kabinge, abengi sana balitemwa ukooca ifye fungo mu myabo pa kuti fye mununkile. Bushe Abena Kristu bafwile ukumona shani ukooca ifye fungo? Bushe Lesa alafisuminisha mu kupepa? Lekeni tubebete ifyo Baibolo isosa pali uyu mulandu.

“Ica Mushilo Kuli Yehova”

Mu bena Israele ba ku kale, pa milimo ya bashimapepo pe hema, icapulilemo sana kooca ifye fungo. Cyclopedia (icitabo) ya kwa McClintock na Strong isoso kuti: “Cine cine, ukooca ifye fungo kwalemonwa sana ku baHebere ngo kupepa nelyo ukuninika ifyashila ica kuti tatubelengapo ulwa nshila imbi ifye fungo fyalebomfiwamo kano fye mu kupepa.”

Yehova Lesa abebele ifintu fine ifya kutobenkanya no kooca pe hema. Atile: “Ukabuule ifyena fisuma, muri uusuuma, onuki, na helebena; ifyena fisuma na libani uwalengama: fikabe umulingo umo umo; ukaciteko ica cushi ce fungo, icintobentobe umulimo wa kwa katobenkanya, icalungwamo umucele, icasanguluka, ica mushilo: kabili ukashonaulepo, no kubikapo ku cinso ca cishimiko mwi hema lya Kulaishanya.” (Ukufuma 30:34-36) Abasoma batila abaYuda barabi e balundileko ifya kutobenkanyamo na fimbi mu fye fungo fyaleocewa pe tempele.

Ukooca ifye fungo pe hema kwali ukwashila, kwalebomfiwa mu kupepa Lesa epela. Yehova asosele ati: “Icushi ce fungo ico ukacita, ku milingile ya ici te kuti muicitile: kuli imwe cikabe ica mushilo kuli Yehova. Umuntu uukacite caba nge ci ku kununshako, akasukulwe ku bantu bakwe.” (Ukufuma 30:37, 38) Pa cipailo casalwa, e po bashimapepo baleocela ifye fungo imiku ibili mu bushiku bumo. (2 Imilandu 13:11) E lyo pa Bushiku bwa Kukonsolwela, shimapepo mukalamba aleocela ifye fungo Umwashilisha.—Ubwina Lebi 16:12, 13.

Te fyonse ifye fungo ifyo Lesa alepokelela. Alikandile abashali bashimapepo abo mu kuituntumba baeseshe ukooca ifye fungo kwati ni bashimapepo. (Impendwa 16:16-18, 35-40; 2 Imilandu 26:16-20) Ifye fungo fyalepeela uluko lwa baYuda fyalefiisha Yehova ku mutima nga ca kuti ilyo balecite fi baleipoosa na mu kupepa kwa bufi ne minwe yabo yaisulamo umulopa. Ubumbimunda bwabo bwalengele Yehova ukubilisha ati: “Icushi ce fungo, ca kuselausha kuli ine.” (Esaya 1:13, 15) Abena Israele balilekeleshe sana imipepele Yehova abebele ukumupepelamo ica kuti baliseele ne tempele no kulaocela ifye fungo pa fipailo fimbi. (2 Imilandu 28:24, 25) Ku ntanshi, balebomfya fye ne fye fungo fya mushilo mu mipepele yabo iyabipa iya balesa ba bufi. Imicitile ya musango uyu yaleselausha Yehova.—Esekiele 16:2, 17, 18.

Ifyo Abena Kristu ba Kubalilapo Balemona Ifye Fungo

Icipingo ce Funde, pamo ne fipope fya kuti bashimapepo bali no kulaninika ifye fungo fya mushilo, fyapwile ilyo Kristu atendeke icipingo cipya mu 33 C.E. (Abena Kolose 2:14) Takwaba ifyalembwa filanga ukuti Abena Kristu ba kubalilapo baleoca ifye fungo mu mipepele yabo. Ulwa ici, Cyclopedia ya kwa McClintock na Strong itila: “Calishininkishiwa ukuti [Abena Kristu ba kubalilapo] tabaleoca ifye fungo. Na kuba, ukooca ifye fungo kwali cishibilo ca busenshi . . . Ukupoosa utwe fungo tunono pa cipailo ca cisenshi kwali cimo cine no kupepa.”

Abantu mu Roma baleoca ifye fungo nge cishibilo ca kusumina ukuti kateka wa Roma na o aali “lesa,” lelo Abena Kristu ba kubalilapo balikeene ukucite fyo nangu ca kuti ico kuti cabepaisha. (Luka 4:8; 1 Abena Korinti 10:14, 20) Pa kumona ifyo ifye fungo fyalebomfiwa mu kupepo tulubi ilya nshita, e mulandu wine kanshi Abena Kristu ba kubalilapo bakaanine fye no kulashitishako ifye fungo.

Ukooca Ifye Fungo Ilelo

Bushe ifye fungo fibomfiwa shani lelo? Mu macalici ayengi aya mu Kristendomu, ifye fungo filabomfiwa mu fya kusefyasefya ne fya kupupapupa. Indupwa sha bena Asia balooca ifye fungo capamo ku matempele nelyo mu mfuba sha mu mayanda kuli balesa babo na ku kubakilila abafwa. Mu fya mipepele, ifye fungo fyalibomfiwa ku kufutumwina icifulo, ukuundapa, ukusangulula, no kucingilila.

Muno nshiku ifye fungo fyalitemwikwa na kabili nangu fye ni ku bantu abashipepa nangu kumo. Bamo booca ifye fungo pa kwetetula. Icitabo cimo pa fya kwetetula citubulula ukuti ifye fungo kuti fyabomfiwa ku “kuyafika mu fya nkama” no kukwata “amaka yaibela” ifishili fya buno buntu. Pa kusanga ifya kupikulula amafya ya mu mikalile, ici citabo na kabili citila cisuma ukooca ifye fungo mu fya kupupapupa ifingalenga mwaikatana “na baba mu bwikashi bwa mipashi.” Bushe ifintu fya musango yo fya Bena Kristu?

Yehova alisuusha umupwilapo abesha ukutobenkanya ukupepa kwa bufi no kupepa kwasanguluka. Umutumwa Paulo ayambwile ukusesema kwa kwa Esaya no kukubomfya ku Bena Kristu, ukubacincisha ukutaluka ku kusonga kwakowela ukwa mipepele ya bufi. Alembele ati: “‘Fumenimo muli bene, no kuipaatulako,’ e fyo asosa Yehova, ‘kabili mwi-ikatako ku cishasanguluka’; ‘na ine nkamupokelela.’” (2 Abena Korinti 6:17; Esaya 52:11) Abena Kristu ba cine balangwa ku kusengauka icili conse ica-ampana no kupepa kwa bufi nelyo ukupendula.—Yohane 4:24.

Bushe calola mu kuti apo ifye fungo filabomfiwa mu mipepele na mu kupupe mipashi ninshi ukooca ifye fungo konse fye kwalilubana? Te sana. Napamo umuntu kuti afwaya ukooca ifye fungo pa kuti fye mu ng’anda yakwe mununkile. (Amapinda 27:9) Nangu cibe fyo, Umwina Kristu nga alefwaya ukooca ifye fungo, alingile ukutontonkanya pali fimo fimo. Bushe mu ncende mwikala abantu bamona ukooca ifye fungo ngo kubomfiwa fye mu kupepa kwa bufi? Bushe uko mwikala, ifye fungo bafimona nge fibomfiwa fye mu kupupe mipashi? Nelyo bushe filabomfiwa fye mu munsaunte?

Nga ca kuti umo atila akulaoca ifye fungo, afwile ukutontonkanya pa lwa kampingu wakwe na pa fyo bambi bengatontonkanya. (1 Abena Korinti 10:29) Amashiwi ya mutumwa Paulo ku bena Roma yalabomba pano. Alembele ati: “Natukonkelele ifya mutende ne fya kukuulana. Mwilabongolola umulimo wa kwa Lesa pa mulandu fye wa filyo. Ca cine, fyonse fyalisanguluka, lelo cibi ku muntu uulya nga kuti kwaba ukupunwisha. Cili bwino ukukanalya inama nelyo kunwa umwangashi nelyo kucite cintu ico munonko aipunwinapo.”—Abena Roma 14:19-21.

Amapepo ‘Ayalingwa nge Cushi ce Fungo’

Ukuninika ifye fungo ukwa bena Israele kwali cishibilo calinga ica mapepo ayo Lesa omfwa. E ico, kemba wa malumbo Davidi aimbile kuli Yehova ati: “Lekeni ipepo lyandi lilingwe nge cushi ce fungo ku cinso cenu.”—Amalumbo 141:2.

Abena Israele ba busumino tabalemona ukuninika ifye fungo nge cintu fye ca mu kupepa icishakwete na bupilibulo. Balekonka sana ifyo Yehova alondolwele pa kupekanya no kooca ifye fungo. Abena Kristu ba lelo tababomfya ifye fungo fya cine cine, lelo bapepa amapepo ayalanga ukuti balatasha sana no kucindika Shifwe wa ku muulu. Nga filya ifye fungo fyaleocewa pe tempele kuli bashimapepo fyalenunkila, Icebo ca kwa Lesa citulaya ati: “Ipepo lya balungami lilamutemuna.”—Amapinda 15:8.

[Ifikope pe bula 29]

Ifye fungo fyaleocewa pe hema na pe tempele fyali ifyashila

[Icikope pe bula 30]

Bushe calilinga ku Bena Kristu ukooca ifye fungo pa kwetetula?