Ubwafya bwa Ncito

BaKatherine Mansfield abalelembe fitabo ukufuma mu mwaka wa 1888 ukufika mu 1923 batile: “Cilaleta sana nsansa nga waishibo kuti ucili naukwata incito.”

BUSHE na imwe kuti mwasosa nge fyo baKatherine Mansfield balandile? Bushe imwe mumona shani incito? Bushe nalimo mutila incito cintu cimo icayafya, icitendusha ica kuti mulafuluka ukutusha pa mpela ya mulungu? Nelyo bushe mwalitemwishe ncito ica kuti mulacilamo ukubombesha?

Abengi bapoosa inshita yabo ikalamba ku ncito. Incito nalimo e ingatulenga ukwikala ku ncende imo e lyo no kutulenga ukwikala umusango umo uwa mikalile. Ukufuma fye ku munshiku wa kwingile ncito ukufika na ku kupoka penshioni, abengi basango kuti ukubombe ncito e cintu ceka fye ico bacita sana. Fwe bambi tulomfwa bwino sana ilyo twabomba. Bambi na bo bapima ubucindami bwa ncito ku ndalama bafola, nelyo icifulo bakwata pa ncito, bambi na bo bamone ncito nge ca kuleseshamo icitendwe nelyo ica kupwishishamo fye inshita.

Kwaliba ababomba pa kuti basange ubwikalo, na ba kuti ubufwayo bwabo kulabomba fye; bambi na bo balafwila pa ncito nelyo ukufwa pa mulandu wa ncito babomba. Ku ca kumwenako, ukulingana na lipoti ya ba United Nations iya nomba line, incito shilalenga ukukalipwa ukwingi ne mfwa “ukucila ifyo inkondo nelyo imiti ikola ne fya kunwa ifikola ukufisansha pamo fikalifya no kwipaya abantu.” Ukulanda pali ili lyashi inyunshipepala ya The Guardian iya ku London yatile: “Ukucila pa bantu amamilioni yabili balafwa ku masanso na malwele yalengwa ne ncito cila mwaka. . . . Ukubombela umuli ulukungu, imiti pamo nge ya kucapila nelyo iya kuwamisha, nangu ukubombela ukuli icongo nangu imyengelele, kulaleta ubulwele bwa kansa, ubulwele bwa ku mutima no bulwele bwa lupuma.” Ukwingisha abana banono incito e lyo no kupatikisha abantu ukubomba e fintu fibili ifishawama ificitika sana mu twampani.

Na kabili kwaliba ne co uwasoma sana pa mantontonkanyo ya bantu Steven Berglas aitile ukuti “ukufunshika.” Alondolola umubomfi uwabombesha sana uwafika pa cifulo ca pa muulu pa ncito lelo uuyumfwa uwa munsokwe, uwapelelwa, uwacululuka, nelyo uwapopomenwa pa mulandu wa kuisanga mu ncito iyo ashingafyukako nelyo iishingamuletela insansa.

Ubupusano bwa Kubombesha Kwalinga no Kushalinga

Muno calo umo abantu abengi babombesha akasuba konse, cili icakabilwa ukuti twishibe ubupusano bwaba pa kubombesha kwalinga no kushalinga. Abengi abacilamo ukubombesha bamona ku ncito nge cifulo icacingililwa bwino muli cino calo cabipisha, umo ushingeshiba icalaswa cicitike. Ababomba fye mu kulinga bena bamone ncito nge cifwaikwa kabili limo limo ngo mulimo uubaletela insansa. Ababombesha ukucilamo balenge ncito ukufimbilikisha imbali shimbi shonse isha bumi; ababomba fye mu kulinga bena baleshiba inshita ya kwinuka no kucitako fimbi. Ababombesha ukucilamo balomfwa bwino lintu bacilamo ukubombesha, lelo ababomba fye mu kulinga bena tabayumfwe fyo.

Abantu shino nshiku tabeshiba umwa kupelela, cilafya ukwishiba ukubombesha ukwalinga no kushalinga pantu abantu balenga ukubombesha kwacilamo ukumoneka nge cintu icisuma. Pa mulandu wa kukwata amafoni ya kwenda na yo calyafya ukwishiba umuntu nga ali ku ncito nelyo ku ng’anda. Bamo bakaipaya ku kucilamo ukubombesha pantu icifulo icili conse kuti caba pa kubombela ne nshita ili yonse isangwike ni nshita ya kubomba.

Bushe abantu bamo bankulako shani kuli iyi mibombele iishawama? Abasambilila ifya mikalile ya bantu balishiba ifintu ifilenga abakwata icibelesho ca kubombesha kwacilamo na bafunshika ukumfwa bwino. Balaleta ifya mapepo ku ncito. Lipoti wa The San Francisco Examiner atile “ukuleta ifya mapepo ku ncito nakuseeka nga nshi.”

Silicon Valley, cifulo icacindama sana mu calo ca United States ukwaba ubutukushi mu fya kupangapanga. Lipoti wa nomba line ukulosha kuli Silicon Valley atile: “Ilyo abakulu ba ncito balepende ncende apa kwimike myotoka basangile ukuti incende ishabulwapo imyotoka shali ishingi sana pa mulandu wa kuti ababomfi abengi nabafumapo. Lelo pa ncende ya mapepo mu nshita ya cungulo, palesula imyotoka ica kuti apa kwimika imyotoka palacepa.” Te mulandu ne fyo bacindika ayo mapepo, abantu abengi isonde lyonse balisanga ukuti Baibolo ilabafwa bwino mu fya ncito, ne ci cilenga ukuti beshibe ifya kwikala bwino bwino.

Baibolo kuti yatwafwa shani ukulinga mu mibombele yesu? Bushe kwalibako ifishinte fya mu Baibolo ifingatwafwa ukupwisha amafya yasangwa mu fifulo fya ncito lelo? Icipande cikonkelepo calayasuka ayo mepusho.