Ifyo Abantu Bapelenganishiwa nga Bafwilwa

“UMWAICE WA MYAKA MUTANDA AIPAYA.” Ili lyashi lyabipisha ilyali mu nyushipepala, lyalelanda pa mukashana umunono uwe shina lya Jackie. Banyina e lyo bafwile fye ku bulwele ubushipola. Ilyo Jackie ashilaipoosa mwi shitima ilyaleisa, aebele bamunyina ukuti alefwaya ‘ukuba malaika no kuba pamo na banyina.’

Ian ali ne myaka ya bukulu 18 ilyo apapaatile shimapepo ukumulondolwela umulandu bawishi bafwilile ku bulwele bwa kansa. Shimapepo ayaswike Ian ukuti, apo bawishi bali abasuma, Lesa alebafwaya ku muulu. Ilyo Ian aumfwile ifyo shimapepo alondolwele, apingwilepo ukukanafwaya ukwishiba Lesa wa kaluka umusango yu. Apo camoneke ukuti ukuba uwa mweo takupilibula kantu, Ian apingwilepo ukutendeka ukula-angala sana. Icafuminemo ca kuti atendeke ukunwa ubwalwa, no kubomfya imiti ikola, no kucito bulalelale. Abele fye icibebebe.

“Aba Mweo Bantu Abaishibo Kuti Bakafwa”

Ifi fintu fibili ifyabipa twalandapo pa muulu, filetweba ifyo imfwa ingonaula imikalile ya bantu, sana sana nga yacitika ukwabulo kwenekela. Ca cine, abantu bonse balishiba icishinka caba mu Baibolo icitila: “Aba mweo bantu abaishibo kuti bakafwa.” (Lukala Milandu 9:5) Lelo abengi basalapo ukukanasumina ukuti bakafwa. Nga imwe mutontonkanyapo shani? Pa mulandu wa kuti twaba ne fya kucita ifingi, tupoosa inshita iikalamba ku kusakamana imikalile yesu ica kuti tulasengauka no kutontonkanya pa kufwa, tumona kwati imfwa ili ukutali.

Icitabo ca The World Book Encyclopedia cisosa ukuti “abantu abengi balatiino kufwa kabili balasengauka no kutontonkanya pa mfwa.” Lelo, kwena, nga twaponenwa no busanso bwabipisha nelyo ubulwele nga bwakosa e lyo cimoneka ukuti nangu tulefwaya nangu tatulefwaya tukafwa. Imfwa ya kwa cibusa wesu nelyo lupwa lwesu kuti yatwibukishako ulwa ici cintu cabipisha ico abantunse bonse balolela.

Abalelosha pa fililo nangu cibe fyo balasosa abati, “Nacicitika ni fifine.” Ne ca cine ubumi bulatwalilila. Na kuba, ubumi kuti bwamoneka ukupita bwangu sana ica kuti mukwangufyanya fye twatendeka ukulapita mu mafya yesa no bukote. Ilyo tulepita mu mafya ya mu bukote, imfwa taimoneka ukuba ukutali sana. Iyi nshita tulasangwa ku fililo ifingi, tulashipikisha ukukalipwa kwa kulufya ifibusa fyesu ifingi ifyo twakokola na fyo. Ilingi line abakoloci abengi, balaipusha abati “Ni lilali na ine nkafwa?”

Icipelenganya Abengi

Abantu bonse balisumina kuti imfwa e ko yaba, lelo icipelenganya abantu cintu cicitika pa numa umuntu nga afwa. Imilondolwele yapusanapusana iipilikana pa cicitika umuntu nga mfwa, ilalenga umuntu uutwishika ukumona ukulanshanya pa mfwa ngo konaula fye inshita pantu cintu icishingeshibikwa. Uwa mano kuti atontonkanya ukuti mufwile ukuipesha ukuipakisha ifintu fisuma mu bumi.

Lelo, bambi nabo balakaana ukusumina ukuti imfwa e mpela ya fyonse. Nangu cibe ifyo, tabaishiba bwino icicitika pa numa umuntu nga mfwa. Bamo batontonkanya ukuti ubumi bukatwalilila ku cifulo cimo uko bakaipakisha insansa sha pe, bambi nabo batontonkanya ukuti bakaba aba mweo na kabili ku nshita ya ku ntanshi, limbi ukufyalilwa mu muntu umbi.

Abafwilwa balaipusha lyonse ukuti, “Abafwa baba kwi?” Imyaka iingi iyapitapo bakateya wa mupila bali pa bulendo ukuya ukwali no kubela umupila ilyo icimbambaya cimo capunkile muli motoka balimo, ukulenga iyi motoka ukuya ilepilibuka ukufuma mu musebo. Bakateya wa mupila basano balifwile. Nyina umo alipelenganishiwa. Ukutula fye apo umwana wa kwe umulumendo aipaiwe muli bulya busanso, alafwaisha ukwishiba uko umwana wa kwe aba. Lyonse alatandalila inshishi ya mwana wakwe no kulanda kuli wene mu kupongomoka pa nshita ntali. Uyu nyina ailishenye ukuti: “Nasumina ukuti imfwa te mpela ya muntu lelo nshashininkisha nge fyo caba.”

Ca cine ifyo tumona imfwa kuti fyakuuma imikalile yesu pali lelo. Ifyo abantu bacita nga bafwilwa, filalenga ukuti baleipusha amepusho ayengi. Tontonkanyeni ifyo mwingasuka aya mepusho. Bushe tufwile ukulabako fye ku mfwa no kutwalilila no bumi bwesu? Bushe tufwile ukusuminisha icintiinya ca mfwa ukuonaula ubumi bwesu? Bushe abalelosha balupwa lwabo bafwile ukutwalilila ukulatontonkanya pa batemwikwa babo abafwa no kufwaya ukwishiba uko baba? Bushe mfwa ifwile ukutwalilila ukulatupelenganya?