Ifipapwa fya Bubumbo Filasansabalika Yehova

YEHOVA LESA alisansabala ukucila ne fyo abantunse abashapwililika bengatontonkanya. Ifyo abumba pe sonde na mu myulu filamulumbanya kabili filatupesha amano.—Amalumbo 19:1-4.

Apo Yehova ni Kabumba kabili Mulopwe, mu cine cine tukabila ukumumfwila ilyo alanda. Kuti twapeshiwa amano nga alandile na ifwe fwe bantu yaweyawe. Tutile alandile kuli imwe nalimo ukupitila muli malaika, ukwabula no kutwishika kuti mwabikako amano ilyo alelanda. Ilyo Lesa alelanda na Yobo umulungami, imyaka nalimo 3,500 iyapita, Yobo afwile alibikileko sana amano. Cinshi twingasambilila ku mashiwi Lesa aebele Yobo pa lwe sonde e lyo ne myulu?

Nani Wapangile Isonde, Kabili Nani Atungulula Bemba?

Lesa aipwishe Yobo ukufuma mu nkuuka pa lwe sonde na bemba. (Yobo 38:1-11) Takwaba umuntu uwaishiba ifya kushila amayanda uwapingwile ifyo isonde lifwile ukuba ubukulu, nelyo ukwafwa Lesa ukulibumba. Ukulinganya icalo ku cikuulwa, Lesa aipusha Yobo ukuti: “Nani abikile ilibwe lya pa cifutu lya ciko?” Te muntunse awe! Bamalaika, abana baume aba kwa Yehova, baletamba ilyo alebumbe sonde kabili balisekelele.

Bemba aba ngo mwana kuli Lesa, kabili mu mampalanya alamufwika ifya kufwala. Bemba “alompweke ngo wafuma mwi fumo.” Lesa aba ngo wapindilila bemba ne mipindo ya fiibi, kabili umweshi na kasuba e filenga ukwima kwa mabimbi.

Icitabo ca The World Book Encyclopedia citila: “Umwela e uulenga amabimbi ayengi aya pali bemba, ayanono na yakalamba ukwima mu muulu ukucila pa mamita 30. . . . Umwela nga waleka, amabimbi yalatwalilila ukusela pa muulu wa bemba kabili kuti yaenda intamfu iitali sana ukufuma uko yacitendekela, e lyo yalaya yalenaka. Mu kupelako, aya mabimbi yalafika ku lulamba lwa bemba, uko yaputukaputuka no kupanga amafulo.” Bemba alomfwila ifunde lya kwa Lesa ilya kuti: “Upelele pano, lelo wipulapo! pano e papeshiwe amabimbi yobe ayatuuma.”

Nani Alenga Ukuti Buce?

Lesa akonkeshapo ukwipusha Yobo pa lubuuto ne fintu fimbi ifyo abumba. (Yobo 38:12-18) Takuli umuntunse uwingalenga ukuti ubushiku bulepyana akasuba. Mu mampalanya ulubuuto lwa lucelo lulekata icalo mu mpela ya ciko no kukuntamo ababifi. Ababembu kuti bacita ifishalungama mu “mfifi ya ku cungulo.” (Yobo 24:15, 16, NW) Lelo, amacaca yasalanganya ababifi abengi.

Mu kuboko kwa kwa Lesa, ulubuuto lwa lucelo lwaba nge cifwati. Isonde lilapokelela icifwati cayemba ilyo ulubuuto lulekunkuluka pe sonde. Ulubuuto ukufuma ku kasuba e lulenga ukuti tulemona amalangi ayengi, ica kuti isonde limoneka kwati lyalifwala ifya kufwala ifyayemba ifya mutengo. Yobo tapangileko ifili fyonse, kabili tabalile endauka pa nshi ye tenga pa kuti e shibe ifyuma fyabapo. Ukufika fye na lelo, abafwailikisha tabaishiba ifingi pa fya mweo ifyaba muli fibemba.

Nani Akwata Umusungilwa Imfula Yabuuta ne Mfula ya Mabwe?

Takwaba umuntu uwatala ashindika ulubuuto nelyo imfifi uko fikala nelyo uwaingila umusungilwa imfula yabuuta nelyo imfula ya mabwe iyo Lesa asungila “ubushiku bwa bulwi ne nkondo.” (Yobo 38:19-23, NW) Nomba lintu Yehova aloseshe imfula ya mabwe pa balwani bakwe pa Gibeone, ‘abafwile ku mfula ya mabwe bali abengi ukucila abo abana ba kwa Israele baipeye ku lupanga.’ (Yoshua 10:11) Yehova kuti abomfya imfula ya mabwe aya bukulu ubushaishibikwa ukonawilako abantu babipa abakatungululwa na Goge, nangu Satana.—Ezekele 38:18, 22.

Mu July 2002 imfula ya mabwe ayakulile kwati mani ya nkoko yaipeye abantu 25 no kucena bambi 200 mu citungu ca Henan, mu calo ca China. Kabasa umwina Italy Benvenuto Cellini alembele pa mfula ya mabwe iyaliko mu mwaka wa 1545 ukuti: “Twali intamfu apo twingenda ubushiku bumo ukufika ku Lyons ilyo imyulu yatendeke ukubulukuta sana no kupanta. . . . Pa numa ya kupanta, mu muulu mwafumine icongo icikalamba sana ica kutiinya ica kuti natontonkenye ukuti uku e kupwa kwa calo; naimike kabalwe, kabili papitile fye inshita inono ne mfula ya mabwe yekayeka fye yalitendeke ukuloka. . . . Ilya mfula yaile ilekulilako fye ica kuti amabwe yafikile ubukulu kwati ni ndimu iikalamba. . . . Yalilokele pa nshita inono, lyena yalilekele . . . Twailangishe ifyo twakwebulwilwe ku mfula ya mabwe; lelo ilyo twaendeleko fye panono twasangile apo iyi mfula yaonawile ifintu ukucila ne fyo ifwe twaculile, cali twanshishe ukulondolola ifyo twamwene. Ifimuti fyonse fyalyonawilwe kumo na mabula; ifinama fyalifwile; abacemi abengi nabo balipaiwe; twamwene amabwe ya mfula ayengi ayakulu ica kuti tayengafumbatwa.”—Autobiography (Book II, 50), Harvard Classics, Volyumu 31, amabula 352-3.

Cinshi cikacitikila abalwani ba kwa Yehova nga abakanda ukubomfya imfula yabuuta ne mfula ya mabwe iyo asunga mu fya kututilamo fyakwe? Nga afibomfya ukufikilisha ukufwaya kwakwe, te kuti bapusuke.

Nani Wapangile Imfula, Umume, Utukalambya twa Mpepo, na Menshi Makasa?

Yehova akonkanyapo ukwipusha Yobo pa mfula, umume, utukalambya twa mpepo e lyo na menshi makasa. (Yobo 38:24-30) Lesa E upanga imfula, nangu fye ni pa “matololo apashaikala muntunse” alaloshapo imfula. Takwaba umuntunse uwabala apanga imfula, amenshi makasa, no tukalambya twa mpepo.

Icitabo ca Nature Bulletin citila: “Ica kupapusha sana kabili icacindama sana pa [menshi makasa] ca kuti amenshi yalafula ilyo yalekosa . . . Amenshi makasa ayapangwa no kwelela pa muulu wa cishiba mu nshita ya mpepo yalenga ifimenwa fya mu menshi ne finama (pamo nge sabi) ukukanafwa pe samba lya menshi. Nga ca kuti . . . amenshi yaleecepa no kufina ilyo yalekosa, amenshi makasa kuti yafina ukucila amenshi ne ci kuti calenga amenshi makasa ukulaibila. Kabili amenshi makasa na yambi kuti yalepangwa pa muulu ukufikila icishiba conse caba amenshi makasa. . . . Mu ncende umwatalala imimana, ifishiba, ba bemba, nangu fye ni fibemba fikalamba kuti fyatwalilila ukuba amenshi makasa, no kukanasunguluka.”

Tulatasha apo amenshi ayengi tayasanguka amenshi makasa! Na kabili tulatasha pa kuti imilimo ya kwa Yehova, imfula no mume filamesha ifimenwa pe sonde.

Nani Wabikile Ifipope mu Myulu?

Kabili Lesa akonkeshapo ukwipusha Yobo pa myulu. (Yobo 38:31-33) Intanda sha Kimah shaishibikwa nge ntanda sha Pleyadese, intanda 7 ishikalamba, na shimbi ishinono ishifumya ulubuuto ulwingapwa imyaka 380 pa kwisafika pe sonde. Umuntunse te kuti ‘akakishe fikakilo fya ntanda sha Kimah,’ ukufikaka pamo. Takwaba umuntu ‘uwingakakule myanso ya ntanda sha Kesil,’ ishaishibikwa nge ntanda sha Orion. Nangu cingatila tatwaishiba intanda isho aitile ukuti Masarote na Ashi, umuntu te kuti ashitungulule. Kabili abantunse te kuti balule “ifipope imyulu ikonka,” e kutila amafunde ayatungulula ububumbo.

Lesa alibikile amafunde aya kutungulula ifya mu muulu, ayalenga ukuti imicele ibeko, amabimbi, no mwela, no kulenga fye ifya mweo ukubako pano isonde. Natulande pa kasuba. Ukulanda pa kasuba, The Encyclopedia Americana (1996 Edition) itila: “Imyengelele ya kasuba iipeela isonde ulubuuto no kukaba, ne ci cilenga ukuti ifimenwa fikule, amenshi ukutintwa muli fibemba na mumbi umusangwa amenshi. Na kabili imyengelele ya kasuba ilalenga umwela ukupangwa, kabili ilafwa fye na mu milimo imbi iifwaikwa sana pa kuti pe sonde pabe ifya mweo.” Icitabo cimo cine cisosa no kuti: “Pa kuti tumfwikishe ubukulu bwa maka ayaba mu lubuuto ulufuma ku kasuba, tufwile ukutontonkanya pa maka yonse ayaba mu mwela, mu fishiba, mu mimana, na maka yonse ayaba mu fintu pamo nge nkuni, amalasha, na mafuta. Aya, maka fye ukufuma ku kasuba ayasungwa ne sonde ilyaba bakilomita amamilioni 150 ukufuma ku kasuba.”

Nani Wabikile Amano mu Makumbi?

Yehova aeba Yobo ukutontonkanya pa makumbi. (Yobo 38:34-38) Umuntu te kuti alenge ikumbi nangu fye limo ukupangika mu muulu no kuloshe mfula. Abantu bashintilila pa kushinguluka kwa menshi uko Kabumba abikako.

Ukushinguluka kwa menshi cinshi? Icitabo cimo cisosa ukuti: “Ukushinguluka kwa menshi kwakwata imbali shine ishacindama: amakumbi ya mfula, ukwima kwa menshi, ukuloka, e lyo no kukonkoloka kwa mulamba. Amenshi kuti yasungwa mu mushili, muli fibemba, na muli ba bemba, na mu mimana pa kashita akanono; kabili kuti yasungwa nga menshi makasa. Amenshi yalatintwa ukufuma pe sonde, ukupanga amakumbi, lyena ilaloka nge (mfula nelyo imfula yabuuta), kabili pa numa yalakonkolokela muli fibemba nelyo ukutintilwa na kabili mulwelele. Mupepi na menshi ayali yonse ayaba pe sonde, yalishinguluka imiku iingi sana.”—Microsoft Encarta Reference Library 2005.

Amakumbi ayaisulamo imfula yaba kwati matumba ya menshi aya mu muulu. Ilyo Yehova ayasendeka, kuti yapongolola imfula iikulu sana ica kuti ulukungu lusanguka amatipa kabili ifibungulubwe filakambantana. Lesa nga alefwaya kuti alosha imfula, lelo nga talefwaya te kuti ailoshe.—Yakobo 5:17, 18.

Ilingi imfula ilesa no kupanta kwa nkuba, lelo umuntu te kuti alenge ukupanta kwa nkuba ukucita ifyo alefwaya. Ukupanta kwa nkuba kwaba ngo kulesosa kuli Lesa ati, “Epo tuli!” Compton’s Encyclopedia itila: “Ilyo inkuba yapanta kulaba ifingi ificitika mulwelele. Ilyo inkuba ileenda mu mwela, ilafumya icikabilila icikalamba icisankanya umwela wa nitrogen na oxygen ukupanga umufundo na fimbi ifiponena pe sonde ilyo imfula ileloka. Muli iyi nshila ulwelele lulabwekeshapo umufundo uufwaikwa mu mushili pa kuti ifimenwa fimene.” Abantu bacili tabaishiba umulandu wine wine uo inkuba ipantila, lelo Lesa wena alishiba.

Ifipapwa fya Bubumbo Filalumbanya Lesa

Ifipapwa fya bubumbo mu cine cine filasansabalika Kabumba wa fintu fyonse. (Ukusokolola 4:11) Yobo afwile alitemenwe sana amashiwi Yehova alandile ukulosha kwi sonde, intanda, umweshi, na kasuba ifyaba mu muulu.

Ifipapwa fya bubumbo ifyo twalandapo, te fyeka fye ifyo Yehova aipwishe Yobo no kumulondolwela. Lelo, nangu fye ni fyo twalandapo filatulenga ukubilikisha atuti: ‘Mona! Lesa alisansabala ukucila ne fyo twaishiba.’—Yobo 36:26, NW.

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 14]

Snowflake: snowcrystals.net

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 15]

Pleiades: NASA, ESA and AURA/Caltech; fish: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./William W. Hartley