Ifingalenga Indupwa Ukuba Ne Nsansa

Ukupwisha Amafya

Abalume baipusha abati: “Bushe abana abakashana bali kwi?”

Abakashi abati: “Bele ku kushita ifya kufwala.”

Abalume abati: “Ala! ‘Bele ku kushita ifya kufwala’? No yu mweshi wapwile balishitile ifya kufwala!” [Abalume apa ninshi nabafulwa nabalumya ne shiwi]

Abakashi abati: “Imitengo ya fya kufwala nababwesha, e co belileko. Na kuba bacinjipusha libe tabalaya, na ine nacibasuminisha.” [Apa abakashi ninshi nabomfwa ububi nomba baleesha ukuipokolola]

Abalume abati: “Walishiba ukuti nshifwaya abana ukulashita ifintu ukwabula ukunjipusha! Kuti wabasuminisha shani ukwabula ukunjipusha?” [Apa ninshi balepaata no kupaata pa kulanda]

BUSHE kuti mwatila mafya nshi aba baupana bakwete ayo bafwile ukupwisha? Nacimoneka apabuuta ukuti abalume balafulwa bwangu. E lyo kabili, aba baupana tabasuminisha pa fyo abana balingile ukucita ne fyo bashifwile ukucita. Kabili cilemoneka kwati no kulanshanya tabalanshanya.

Takwaba icupo umushiba mafya. Abaupana bonse balakwata amafya yalekanalekana. Nampo amafya bakwete yakalamba nelyo yanono, abaupana bafwile ukuyapwisha. Mulandu nshi?

Mu kupita kwa nshita, amafya nga tamuleyapwisha, kuti yalenga mwalafilwa ukulanshanya. Imfumu ya mano Solomone yalembele ukuti, “Ifya lubuli ifi fili nge mipindo ya bukuule bukankaala.” (Amapinda 18:19) Cinshi mwingacita pa kuti mulelanshanya bwino sana nga kwaba amafya?

Filya fine umutima na bapwapwa filenga umulopa uleenda mu mubili, ukutemwa no mucinshi na fyo filaafwa abaupana ukulalanshanya bwino. (Abena Efese 5:33) Abaupana nga balefwaya ukupwisha ubwafya bakwete, ukutemwa e kwingalenga balanda fye pa bwafya bakwete iyo nshita, ukucila ukwibukisha ifilubo umwina mwabo aacitile kale ifyabakalifye. (1 Abena Korinti 13:4, 5; 1 Petro 4:8) Abaupana abacindikana balaleka umwina mwabo alanda ukwabula ukumucilima e lyo kabili balafwaya ukumfwikisha ifyo alelanda.

Ifintu Fine Ifingamwafwa Ukupwisha Amafya

Tontonkanyeni pa fintu fine ifili pano no kumona ifyo Baibolo ingamwafwa ukupwisha amafya mu kutemwa kabili mu mucinshi.

1. Saleni inshita ya kulanshanya ubwafya mukwete. “Ku cintu conse kwabe nshita iyalingwa, . . . inshita ya kutalala, ne nshita ya kusosa.” (Lukala Milandu 3:1, 7) Nga fintu twacimona mu kukansana kuli pa ntendekelo, amafya yamo kuti yalenga abaupana ukufulwa. Nga cabe fyo, mufwile ukuleka ukulanshanya pali iyo nshita, no “kwikala tondolo” ilyo umwina mwenu talakalipa sana. Mu cupo cenu te kuti mube amafya nga ca kutila mulekonka ukufunda kwaba mu Baibolo ukutila: “Ukusose cisosesose e kutendeka kwa lubuli; e ico leka ilyo ukuumana takulaima.”—Amapinda 17:14.

Lelo kwalibe ne “nshita ya kusosa.” Amafya yaba nga mankumba mu mabala, yalakula sana nga tamuleyapwisha. Kanshi nga kwaima ubwafya, te kwesha ukumona kwati bukaipwila fye ubwine, mufwile ukubupwisha imwe bene. Nga mwaeba abena mwenu ukuti mubale muleke ukulanshanya pa bwafya mukwete, kuti cawama mwabalanga umucinshi pa kusala inshita imbi ilyo mwingalanshanya. Ukucite fyo kuti kwamwafwa bonse babili ukukonka ukufunda kwa mu Baibolo ukutila: “Kalipeni, lelo mwibembuka, mwileka kasuba kawe mucili no bukali.” (Abena Efese 4:26) Lelo te kwesha ukulabo kulanshanya ubukali nga bwapwa.

ESHENI UKUCITE FI: Cila mulungu, mulesala inshita ya kulanshanya pa mafya mukwata. Nga mwamona ukuti pa nshita shimo mulafulwa bwangu, tutile mufulwa bwangu nga e lyo mwafuma fye ku ncito, nelyo nga tamulalya, umfwaneni ukuti tamwakulalanda pa mafya iyi nshita. Lelo mufwile ukusale nshita ilyo bonse muba abashikatala.

2. Landeni icili ku mutima mu mucinshi. “Lanshanyeni icine umuntu onse no munankwe.” (Abena Efese 4:25) Nga ca kutila mwalyupwa, umunenu sana mwina mwenu. E ico mufwile ukulanda ifyo muleumfwa ukufuma pa nshi ya mutima ilyo mulelanshanya na bena mwenu. Ba Margareta,a abaupwa pa myaka 26, batile: “Ilyo naupilwe fye, nalemona kwati abalume bandi bafwile ukwishiba ifyo ndeumfwa nga kwaba ubwafya nangu nshilandile. Naishileishiba ukuti kanshi te fyo caba. Nomba ndalanda ifili ku mutima ne fyo ndeumfwa.”

Mufwile ukwibukisha ukutila ico mulelanshanishisha pa bwafya, te kufwaya ukwishiba uulufyenye no wa kaele, lelo mulefwaya ukuti umwina mwenu eshibe ifyo muletontonkanya. Kanshi mufwile ukulanda pa bwafya, no kulanda ilyo bubapo, e lyo no kulondolola ifyo mumfwa pali ubo bwafya. Tutile namufulwa pa mulandu wa kuti abena mwenu balabika ifintu nsaale nsaale. Kuti mwalanda mu mucinshi amuti, ‘nga mwabwela ku ncito e lyo mwasha ifya kufwala pa nshi, imona ati tamuletasha pa fyo mombesha ukusunga ing’anda bwino.’ Ifi ninshi mwalanda pa bwafya na lintu bubako kabili ninshi mwalondolola ne fyo mumfwa. Lyena landeni icingacitwa pa kuti ubu bwafya bupwe ukwabula ukukalifya abena mwenu.

ESHENI UKUCITE FI: Pa kuti mwishibe bwino ifya kulanda, ilyo tamulatampa kulanshanya, kuti mwalemba ubwafya mumwene, ne fyo mwingatemwa ukubupwisha.

3. Kutikeni no kwangwa ku fyo abena mwenu baleumfwa. Umutumwa Yakobo, alembele ukuti: Abena Kristu bafwile ukuba ‘abayanguka ukumfwa, abakokola ukulanda, abakokola ukukalipa.’ (Yakobo 1:19) Mu cupo tamuba nsansa nga ca kutila umo alemona kwati umwina mwakwe tangwa ku fyo aleumfwa nga pali ubwafya. E ico te kwesha ukusuulako ku fyo abena mwenu baleumfwa!—Mateo 7:12.

Ba Wolfgang, abaikala mu cupo pa myaka 35 batile, “Nga tulelanda pa bwafya, nshishikatala, maka maka nga namona ati umukashi wandi tabikileko amano ku fyo ndelondolola.” Ba Diana abaikala mu cupo pa myaka 20 na bo batila, “Ilingi ndailishanya ku bena mwandi nati, tababikako amano ku fyo ndelanda nga tulelanshanya.” Cinshi mwingacita pa kupwisha ubu bwafya?

Mwilamona kwati namwishiba ifiletontonkanya abena mwenu nelyo ifyo baleumfwa ilyo bashilalanda. Icebo ca kwa Lesa citila: “Ukuituumika kupeela fye ukushashala, lelo ku bafundikana kwaba amano.” (Amapinda 13:10) Mulelanga umucinshi ku bena mwenu, pa kuleka balanda ifili ku mutima ukwabula ukubacilima. E lyo pa kuti mushininkishe ukuti namumfwa ifyo bacilanda, pitulukeni mu fyacilanda abena mwenu, lelo mufilande mu mashiwi yenu ukwabulo mutumfya nelyo icifukushi. Abena mwenu nga balefwaya ukumulungika apo mushumfwile, mufwile ukubaleka bacite fyo fine. Te kwesha ukulalanda fye mweka. Muleleka na bena mwenu balandapo mpaka cila muntu aumfwa ifyo umubiye alelanda ne fyo aleumfwa pa bwafya.

Kwena pa kuti mukutikishe no kwangwa ifyo abena mwenu baletontonkanya, mufwile ukuicefya no kutekanya. Nga mwabalilapo ukucite fi, abena mwenu na bo bakafwaya ukulacita cimo cine.—Mateo 7:2; Abena Roma 12:10.

ESHENI UKUCITE FI: Pa kupituluka mu fyo abena mwenu bacilanda, mwilanda amashiwi yalya yene fye bacilanda. Mu cikuuku landeni ifyo mwacumfwa mu mashiwi yambi, ne fyo mumwene ukuti e fyo umwina mwenu aleumfwa pa cicitike.—1 Petro 3:8.

4. Suminishanyeni Ifyo Mwalapwisha Ubwafya. “Ukuba babili kwawamo kucila ukuba weka; pa kuti kuli bene kwabe cilambu cisuma ica mu kucucutika kwabo. Pantu nga umo awa, umunankwe kuti amwimya.” (Lukala Milandu 4:9, 10) Amafya ayengi mu cupo yapwa nga ca kutila abaupana bonse babili babombela pamo no kwafwana.

Ca cine, umulume e o Yehova asala ukuba umutwe wa lupwa. (1 Abena Korinti 11:3; Abena Efese 5:23) Lelo ukuba umutwe wa lupwa te kulacita fye fyonse ifyo we mwine utemenwe. Umulume umusuma tapingula fye ifintu ukwabula ukutontonkanya pa fyo umukashi engatemwa. Ba Davidi abaikala na bena mwabo pa myaka 20 batile, “Ndesha ukumona ico ine no mukashi wandi twingatemwa, e lyo nacita icingatusekesha bonse.” Ba Tanya abaupwa pa myaka 7 batila: “Ico kubela ukulanshanya, te kusontana iminwe pa kuti mumone uulufyenye. Limo kulaba inshila shapusanapusana isha kupwishishamo ubwafya isho mufwile ukulandapo. Nasanga ukuti, icafwa sana ukupwisha ubwafya, kukanaumina fye pa co ulefwaya.”

ESHENI UKUCITE FI: Pwisheni ubwafya capamo. Bonse babili lembeni fyonse ifyo mulemona ukutila kuti fyamwafwa ukupwisha ubwafya mukwete. Nga mwalemba fyonse, pitenimo no kusuminishanya ifyo mwakulacita, e lyo kabili tendekeni no kufikonka. Lyena saleni inshita ilyo mukafwaya ukumona nga ca kutila mulacita ifyo mwasuminishenye e lyo no kumona nga filemwafwa ukupwisha ubwafya.

Bombeleni Pamo Ukwabula Amalekano

Yesu apashenye icupo kwi koli. (Mateo 19:6) Mu nshiku sha kwa Yesu ikoli lyali cimuti caololoka ico balekakilako ing’ombe shibili pa kuti shibombele pamo. Nga ca kuti ing’ombe tashileendela pamo, teti shibombe bwino umulimo kabili ikoli kuti lileshicena mu mukoshi. Nga shabombela pamo, e lyo shingatinta ifipe ifyafina nangu ukulima ibala.

Na baupana nga tabalebombela pamo, kuti bakwata amafya mu cupo. Nomba nga babelesha ukubombela pamo, kuti balepwisha amafya ayengi ayo balekwata, kabili kuti baba ne nsansa. Ba Kalala abakwata insansa mu cupo cabo, basondwelele ukuti: “Pa myaka 25, ine no mwina mwandi tulapwisha amafya tukwata mu cupo pa mulandu wa kuti tulalanshanya ukufuma pa nshi ya mutima, tulalangulukilana, tulapepa kuli Yehova ukuti aletwafwa, e lyo kabili tulakonka ne fyo Baibolo ilanda.” Kuti cawama na imwe nga mulecite fi fine.

YIPUSHENI AMUTI . . .

▪ Bwafya nshi mfwaya sana ukulanshanyapo na bena mwandi?

▪ Kuti nacita shani pa kuti njishibe ifyo abena mwandi baleumfwa pali ubu bwafya?

▪ Nga napampamina fye pa kucita ifyo ndefwaya, mafya nshi ningaleta?

[Futunoti]