Tatwaletiina Pantu Yehova Ali na Ifwe

Abashimika ili lyashi ni ba Egyptia Petridou

Mu 1972, Inte sha kwa Yehova mu calo ca Cyprus balilongene mu Nicosia ku kukutika ku lyashi lyaibela ilyalandile munyinefwe Nathan H. Knorr uwaletungulula umulimo wa kushimikila uwa Nte sha kwa Yehova pa myaka iingi ukusanshako fye na pali ilya ine nshita. Munyina Knorr alinjibukishe ica kuti na lintu nshilailondolola kuli ena, anjipwishe ukuti: “Bushe bamunyinefwe balebomba shani mu Egypt?” Palipitile imyaka 20 ukutula apo twamonene na munyina Knorr ilyo aishile mu kutandalila itauni naleikalamo ilya Alexandria, mu Egypt.

NAFYELWE pa 23 January, mu 1914 mu Alexandria. Twafyelwe bane kabili nine nali umukalamba. Twaleikala mupepi fye na bemba. Pali ilya nshita itauni lya Alexandria lyalemoneka bwino kabili mwaleikala abantu abalekanalekana abafumine ku fyalo fimbi. Mwali ifikuulwa ifisuma kabili umusumba walilumbwike ukutula fye na kale. Apo abena Bulaya baleikala pamo na ba Arabu, fwe bana twalisambilile ukulanda iciArabic, iciNgeleshi, iciFrench, ne ciItalian, ukusanshako fye ne ciGriki ululimi lwa bafyashi besu.

Ilyo napwishishe isukulu, natendeke ukubomba ku kampani akalebila ifya kufwala (French fashion house). Naleumfwa bwino ukuputula insalu no kubila amalaya ayo banamayo abakankaala bafwala. Nalitemenwe sana ne fya mapepo kabili nalebelenga na Baibolo nangu cingati ifingi ifyo nalebelenga nshalefyumfwa.

Pali ilya nshita, pa kati ka ba1930, naishibene no mulumendo umusuma, umwina Cyprus. Theodotos Petrides alishibe sana ulubuli lwa kufutushanya, kabili alisambilile ukupanga amaswiti no kufumbika umukate e lyo alebomba na mwi tuuka ilyalepanga bwino sana umukate. Theodotos alintemenwe, nangu ca kuti nali fye umukashana uwaonda no mushishi uwafita. Ilingi line aleiminina mupepi ne windo lya ku muputule nalelaala aleimba ne nyimbo sha cintemwa isha mu ciGriki. Twaupene pa 30 June, mu 1940. Shilya nshiku twali ne nsansa nga nshi. Twaleikala mu muputule wali pa nshi e lyo bamayo baleikala mu wali pa muulu. Umwana wesu uwa kubalilapo afyelwe mu 1941 kabili twamwinike ukuti John.

Twasambilila Baibolo

Pa myaka iingi, baTheodotos baletwishika nga ukupepa kwesu kwali bwino, kabili baleipusha amepusho yalelanda pali Baibolo. Balitendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova ukwabula ukuti njishibe. Bushiku bumo, ilyo nali pa ng’anda no mwana, umwanakashi umo alishile no kumpeela kardi apalembelwe ifyebo fyalelanda pali Baibolo. Mu nshita ya kuti nkaane, nabalile nakutumana fye e lyo nabelenga ifyali pali kardi. Lyena ampeele ne mpapulo shimo ishilanda pali Baibolo. Ala nalipapile ukumona ukuti e shilya shine na baTheodotos baletele mu ng’anda!

Ilyo namwene ukuti shimo shine, nayaswike ukuti, “Nalikwata aya mabuuku, ingileni mu ng’anda.” Ilyo uyu Nte, Eleni Nicolaou, aingile fye mu ng’anda, nalimwipwishe amepusho ayengi. Alyaswike amepusho ukubomfya Baibolo, ninshi nateka no mutima. Nalitemenwe sana ukumona alebomfya Baibolo pa kwasuka. Ilyo line fye, natampile ukumfwikisha ifyo Baibolo isambilisha. Ilyo twalekeleko fye panono ukulanshanya, Eleni amwene icikope ca balume bandi kabili alibeshibe. Atile: “Nalibeshiba aba baume!” Awe e fyo ne nkaama ya baTheodotos yasokolweke. Nalipapile ukuti baleya ku kulongana ne Nte sha kwa Yehova beka ukwabula ukunjebako! Ilyo babwelele nabebele ukuti: “Uno mulungu tukaya bonse uko mwaile pa Mulungu!”

Pa kulongana kwa kubalilapo uko nasangilweko, abantu nalimo 10 balelanshanya ibuuku lya mu Baibolo ilya kwa Mika. Nalyumfwile bwino ifyo balelanshanya! Ukutula lilya line, lyonse pali Cisano icungulo baGeorge na baKaterini Petraki baleisa ku kutusambilisha Baibolo. Batata na bandume yandi tabalefwaya ukuti tulesambilila ne Nte, lelo umwaice wandi umwanakashi ena taletukaanya, nangu cingati taishileba Nte. Nangu cibe fyo, bamayo balisambilile icine. Mu 1942, bamayo, baTheodotos, na ine twalibatishiwe muli bemba wa mu Alexandria pa kulanga ukuti twaliipeele kuli Yehova.

Imikalile Yesu Yaaluka

Mu 1939, Inkondo ya Calo iyalenga Bubili yalitendeke, kabili tapakokwele yalisalangene. Mu kutampa fye kwa ba1940, umukalamba wa bashilika abena Germany Erwin Rommel ne bumba lyakwe ilya bashilika bali mu musumba wa El Alamein uwali fye lwa mupepi, e lyo mu Alexandria mwaiswile abashilika abena Britain. Twatutiile ifya kulya ifyauma ifingi. Lyena umwine we tuuka baTheodotos balebombako aiswile ituuka na limbi mu Port Taufiq umusumba uwabela mupepi ne cofi ca Suez kabili aebele baTheodotos ukulayangalila lilya ituuka, ne ci calengele ukuti tukukile kulya. BaNte babili abalelanda iciGriki batampile ukutufwaya. Nangu cingati tabaishibe apo twaleikala, batendeke ukushimikila ku ng’anda ne ng’anda mpaka batulondola.

Ilyo twali mu Port Taufiq, twalesambilila Baibolo na baStavros na baGiula Kypraios na bana babo, Totos na Georgia, kabili baishileba ifibusa fyesu ifisuma. Ba Stavros balitemwe ukusambilila Baibolo ica kuti baleshalisha inkoloko shonse isho bakwete mu ng’anda ne awala limo pa kuti ishitima lya kulekelesha liletusha twilaya bwangu. Nga twafilwa ukuya twaletwalilila ukulanshanya mpaka fye na pa kati ka bushiku.

Twaikele mu Port Taufiq imyeshi 18, pa numa twalibwelelemo ku Alexandria ilyo bamayo balwele. Bamayo bafwile aba cishinka kuli Yehova mu 1947. Na kabili, twalimwene uko Yehova atukoseleshe ukupitila mu fibusa fyakosoka ifya Bwina Kristu. Kabili twalikwete ishuko lya kupokelela bamishonari abaleya ku fyalo fimbi uko balebatuma ilyo ingalaba baleninamo shaleiminina mu Alexandria pa nshita iinono.

Ilyo Twaleba ne Nsansa Nelyo Twali no Bulanda

Mu 1952, nakwete umwana mwaume uwalengele bubili, uo twainike ukuti James. Ine na balume bandi, twailwike ukuti pa kukusha bwino abana besu abaume twalekabila ukubika amano ku kupepa Lesa. E ico, twapekenye ukuti tulekumanina pa mwesu ku kusambilila Baibolo kabili ilingi line twalelalika bamunyinefwe abali mu mulimo wa nshita yonse ku ng’anda yesu. Ici calengele ukuti umwana wesu umukalamba, John, atemwe ukusambilila Baibolo, kabili ilyo ashilafisha imyaka 20, atampile ukubombako bupainiya. Pa nshita imo ine aleya na ku sukulu mu cungulo bushiku pa kuti apwishe amasambililo yakwe.

Tapakokwele, baTheodotos balibasangile no bulwele bwabipisha ubwa ku mutima kabili babebele ukuleka incito balebomba. Pali iyi nshita ninshi James ali ne myaka fye ine. Bushe twali no kucita shani? Twaibukishe ubulaya bwa kwa Yehova ubwa kuti: “Witiina, pantu ine ndi nobe”? (Esa. 41:10) Ala twalitemenwe nga nshi ilyo mu 1956, batwebele ukuti tutendekeko ukulabomba bupainiya mu Ismailia, mupepi no munyangala wa Suez! Imyaka yakonkelepo mu Egypt mwali ukucula, kabili bamunyinefwe balekabila ukubakoselesha.

Mu 1960 twalifumine mu Egypt kabili twasendele fye sutikesi imo imo. Twaile ku cishi ca Cyprus, ukwafumine abalume bandi. Pali iyi nshita, ninshi baTheodotos balilwala sana ica kuti tabalebomba no kubomba. Nangu cibe fyo, uwa bwananyina uwali ne cikuuku alitusungile mu ng’anda yakwe. Ku ca bulanda, papitile fye imyaka ibili abalume bandi balifwile, kabili nashele fye na James ninshi ali fye umunono. John, na o aleikala mu Cyprus, lelo alyupile kabili alikwete ulupwa ulo alesakamana.

Ifyo Batusakamene Ilyo Twali mu Mafya

BaStavros na baDora Kairis batwebele ukuti tuleikala nabo mu ng’anda yabo. Nalifukeme no kutasha Yehova pa fyo atusakamene na kabili. (Amalu. 145:16) Ilyo baStavros na baDora bapingwilepo ukushitisha ing’anda no kukuula imbi iyakwete Ing’anda ya Bufumu pa nshi, balundileko ne miputule ibili iinono umo ine na James twaleikala.

James asukile aupa, kabili ena no mukashi wakwe bali bapainiya mpaka ilyo bakwete umwana wa kubalilapo. James akwata abana bane. Mu 1974, ilyo papitile imyaka ibili ukutula apo Munyinefwe Knorr atandalile, mu Cyprus mwaishileba ifimfulunganya.a Abantu abengi, ukubikapo fye na baNte balifulumwike mu calo no kuyaikala kumbi. Umwana wandi John na o alifulumwike. Abutukile ku Canada no mukashi wakwe na bana bakwe batatu. Nangu cingati abengi balifulumwike, twali ne nsansa pantu bakasabankanya ba mbila nsuma balifulileko mu Cyprus.

Ilyo natendeke ukupoka indalama sha penshoni, nalebomba sana mu mulimo wa kushimikila. Lelo papitile fye imyaka iinono nalilwele stroke kabili naile ku kwikala no mwana wandi James na bakashi na bana bakwe. Pa numa, ilyo nalwalishe sana, balintekele mu cipatala pa milungu iingi kabili ilyo nafumine bantwele ku ng’anda ya kusungilamo abakoloci. Nangu ca kuti nda kalipwa, ndashimikila kuli banasi, ku balwele, na ku besa mu kumona balupwa lwabo. Na kabili ndakwata isambililo lya pa lwandi pa maawala ayengi, kabili apo Abena Kristu banandi balangafwa, ndakwanisha ukusangwa kwi Sambililo lya Citabo ilyaba mupepi.

Ukusansamushiwa mu Bukote

Ndaba ne nsansa nga naumfwa ukuti abantu abo ine na baTheodotos twayafwile ukwishiba Lesa baletwalilila ukumubombela. Abengi pa bana na beshikulu ba balya bantu twayafwile ukusambilila icine baba mu mulimo wa nshita yonse, bambi babombela mu Australia, mu Canada, mu England, mu Greece, na mu Switzerland. Pali ino inshita, umwana wandi John no mukashi wakwe bekala ku Canada no mwana wabo umwaume. Umwana wabo umukashana umukalamba na balume bakwe ni bapainiya. E lyo kasuli wabo no mulume wakwe, Linda na Joshua Snape, balibetile kwi Sukulu lya Gileadi ilyalenga 124.

James no mukashi wakwe nomba bekala ku Germany. Abana babo babili babomba pa Bethel, umo aba pa musambo waba mu Athens, ku Greece e lyo umubiye pa musambo waba mu Selters, ku Germany. Umwana wabo umulumendo umwaice pamo no mwana wabo umwanakashi no mulume wakwe ni bapainiya ku Germany.

Ala tukaba na malyashi ayengi ayo tukashimikila bamayo na baTheodotos ilyo bakabuuka ku bafwa! Bakatemwa sana ukumona ubupyani ubusuma ubo bashilile ulupwa lwabo.b

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 24]

Na kabili, twalimwene uko Yehova atukoseleshe ukupitila mu fibusa fyakosoka ifya Bwina Kristu

[Mapu pe bula 24]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

CYPRUS

NICOSIA

MEDITERRANEAN SEA

EGYPT

CAIRO

El Alamein

Alexandria

Ismailia

Suez

Port Taufiq

Suez Canal

[Abatusuminishe]

Based on NASA/Visible Earth imagery

[Icikope pe bula 23]

Na baTheodotos mu 1938

[Icikope pe bula 25]

Umwana wandi John no mukashi wakwe

[Icikope pe bula 25]

Umwana wandi James no mukashi wakwe