Icimfungwa Umwaba “Ulwimbo lwa kwa Mose” Calenga Twashininkisha
PA May 22, 2007, iciputusha ca cimfungwa ca mu ciHebere ico balembele mu myaka ya ba600 C.E nelyo 700 C.E balicibikile mu ciyanda basungilamo ifya kale (Israel Museum) ica mu Yerusalemu ku Israel. Pali ici cimfungwa paba Ukufuma 13:19–16:1. Mwaliba no lwimbo beta ukuti “Ulwimbo lwa kwa Mose,” ulwimbo lwa kucimfya ulo abena Israele baimbile ilyo babapuswishe mu cisungusho pali Bemba Wakashika. Mulandu nshi ici cimfungwa cacindamina?
Ni pa mulandu wa nshita calembelwepo. Ifimfungwa ifyo basangile mupepi na Bemba Wafwa bafilembele pa kati ka 300 B.C.E. e lyo na 100 C.E. Kale, imyaka nalimo 60 ilyo bashilasanga ifi fimfungwa, icimfungwa beta ukuti Aleppo Codex e calembwa icakokwele sana ico bakwete. Ici cimfungwa bacilembele mu 930 C.E. Tabasangapo ifimfungwa fya mu ciHebere fimbi ifyo balembele pa kati ka 930 C.E. na 100 C.E. Uto basangapo fye tupimfya tupimfya utunono.
James S. Snyder, umukalamba wa pa Israel Museum atile: “Icimfungwa umwaba Ulwimbo lwa kwa Mose calenga twashininkisha ukuti ifyebo fyaba mu fimfungwa basangile mupepi na Bemba Wafwa fimo fine fye ne fyaba . . . muli Aleppo Codex.” Snyder atile, ici cimfungwa ne fimfungwa fimbi ifyo balembele kale sana ifilanda pali Baibolo, “filanga ukuti ifyebo fyabamo tafya-aluka nakalya.”
Cimoneka kwati ici cimfungwa caba pa fimfungwa ifingi ifyo basangile ku mpela ya ba1800 mwi sunagoge lya mu musumba wa Cairo, ku Egypt. Lelo uwalelonganika ifimfungwa fya mu ciHebere taishibe ukuti ici cimfungwa calicindama nga nshi, mpaka ilyo alangile abaishiba iciHebere ku mpela ya ba1970. Pali ilya ine nshita cilya cimfungwa balicipimine pa kuti beshibe lintu bacilembele, lyena balicisungile ukufikila ilyo bacibikile mu Israel Museum pa kuti abantu balecimona.
Ilyo Adolfo Roitman, umukalamba wa dipatimenti ya Shrine of the Book mu Israel Museum, uusunga ne fimfungwa basangile mupepi na Bemba Wafwa alandile pa fyo ici cimfungwa cacindama atile: “Icimfungwa umwaba Ulwimbo lwa kwa Mose cilanga fye ukuti pa myaka yonse iyi, abalekopolola Baibolo, e kutila baMasora, balebikako sana amano pa kukopolola. Ala ca kupapusha ukumona ukuti imilembelwe ya Lwimbo lwa kwa Mose yaba fye filya fine yali mu 600 B.C.E. na 700 B.C.E.”
Baibolo, Cebo icafuma kuli Lesa, kabili Yehova e walenga ukuti isungililwe ukufika na ino nshita. Na kabili bakalemba balikopolwele bwino sana Amalembo. Kanshi tatulingile ukutwishika Baibolo tubomfya pali ino nshita, yaba fye nga filya fine yali ilyo bailembele.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 32]
Icikope ca ba Israel Museum, Jerusalem