Yesu Abomfya Fye Abantu Abanono Ukuliisha Abengi
“Ilyo [Yesu] amokawile imikate, ayakenye abasambi, e lyo abasambi na bo bapeele amabumba.”—MAT. 14:19.
KUTI MWAYASUKA SHANI?
Bushe Yesu acitile shani pa kuliisha amabumba?
Mulimo nshi Yesu apeele abatumwa na bakalamba mu Yerusalemu?
Ni lilali Kristu asontele aba kupeela abantu ifya kulya fya ku mupashi?
1-3. Londololeni ifyo Yesu aliishishe amabumba ilyo bali mupepi na ku Betsaida. (Moneni icikope cili pa ntendekelo ya cino cipande.)
ELENGANYENI ifyo cali. (Belengeni Mateo 14:14-21.) Ilyo Ica Kucilila ca mu 32 C.E. cali mupepi, ibumba lya baume 5,000 ukufumyako abanakashi na bana, baali na Yesu na basambi bakwe pa mpanga mupepi na ku Betsaida, umushi uwabela ku kapinda ka ku kuso mu lulamba lwa Bemba wa Galili.
2 Ilyo Yesu amwene ibumba, alibomfwilile uluse, e ico aliposeshe abalwele babo kabili alibasambilishe ifintu ifingi pa Bufumu bwa kwa Lesa. Ilyo cali icungulo, abasambi baebele Yesu ukuti aleke abantu baye mu mishi yali mupepi ku kushita ifya kulya ifya kuti balye. Lelo Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Imwe bene bapeeleni ifya kulya.” Abasambi bafwile balipapile pa fyo abebele pantu ifya kulya fyali ifinono sana, bakwete fye imikate isano no tusabi tubili.
3 Yesu alibomfwilile uluse kabili alicitile icipesha amano. Ici e cipesha amano fye icalembwa mu mabuuku yonse yane aya Mbila Nsuma. (Marko 6:35-44; Luka 9:10-17; Yoh. 6:1-13) Yesu aebele abasambi bakwe ukuti bebe abantu ukwikala pa cani mu mabumba ya bantu 50 na 100. Ilyo apepele, amokawile umukate no kwakanya isabi. Lyena mu nshita ya kuti e o apeele abantu ifya kulya ayakenye “abasambi, e lyo abasambi na bo bapeele amabumba.” Mu cipesha mano, ifya kulya fyalifulile ica kuti bonse balilile no kwikuta! Baleni elenganyeni: Yesu abomfeshe abasambi bakwe, abali fye abanono ukuliisha abantu abengi.a
4. (a) Bushe fya kulya nshi Yesu abikileko sana amano ukuliisha abasambi bakwe, kabili mulandu nshi? (b) Finshi twalasambilila muli cino cipande na mu cikonkelepo?
4 Yesu abikile sana amano ku kuliisha abasambi bakwe ifya kulya fya ku mupashi, e kutila ukubasambilisha icine icaba mu Cebo ca kwa Lesa. Alishibe ukuti nga baishiba icine kuti baisaba no mweo wa muyayaya. (Yoh. 6:26, 27; 17:3) Uluse ulwalengele ukuti Yesu aliishe amabumba, e lwalengele no kuti alepoosa inshita iikalamba ukusambilisha abasambi bakwe. (Marko 6:34) Lelo alishibe ukuti inshita aali no kuba pano calo yali iinono kabili aali no kubwelelamo ku muulu. (Mat. 16:21; Yoh. 14:12) Nomba apo Yesu aali no kubwelelamo ku muulu, ali no kulaliisha shani abasambi bakwe pe sonde? Aali no kulacita nga filya fine acitile ilyo aliishishe amabumba, e kutila ukubomfya fye abantu abanono ukuliisha abantu abengi. Nomba, ni bani aba bene abanono? Natumone ifyo Yesu abomfeshe abantu fye abanono ku kuliisha abasambi bakwe abasubwa abengi mu nshita ya batumwa. Lyena mu cipande cikonkelepo, tukasambilila pa cipusho icacindama ica kuti: Bushe kuti twabeshiba shani abanono abo Kristu alebomfya ukutuliisha muno nshiku?
YESU ASALA FYE ABANONO
5, 6. (a) Cinshi icacindama ico Yesu acitile pa kuti abasambi bakwe bakalekwata lyonse ifya kulya fya ku mupashi pa numa ya mfwa yakwe? (b) Finshi Yesu acitile pa kupekanishisha abatumwa bakwe ku mulimo uwacindama uo bali no kulabomba pa numa ya mfwa yakwe?
5 Umutwe wa lupwa uwabika amano ku mulimo wakwe, alapekanya bwino ifintu pa kuti nga ca kuti alifwile, ulupwa lwakwe kuti lwasakamanwa bwino. E fyo na Yesu Umutwe wa cilonganino ca Bena Kristu acitile, alipekenye ifintu no kushininkisha ukuti abasambi bakwe baali no kutwalilila ukulalya ifya ku mupashi pa numa ya mfwa yakwe. (Efes. 1:22) Ku ca kumwenako, ilyo kwashele fye imyaka ibili ukuti afwe, Yesu acitile icintu icacindeme sana. Atendeke ukusala abanono abo ali no kulabomfya ukuliisha abantu abengi. Natumfwe ifyo cali.
6 Pa numa ya kupepa ubushiku bonse, Yesu alonganike abasambi bakwe no kusalapo abatumwa 12. (Luka 6:12-16) Pa myaka ibili iyakonkelepo, Yesu alebomba sana na batumwa bakwe 12, alebasambilisha no kubalanga ifya kucita. Alishibe ukuti balingile ukusambilila ifintu ifingi; na kuba, batwalilile ukuba “abasambi.” (Mat. 11:1; 20:17) Alibafundile no kubasambilisha bwino ifya kushimikila. (Mat. 10:1-42; 20:20-23; Luka 8:1; 9:52-55) Ukwabula no kutwishika, alibapekanishishe ku mulimo uukalamba uo bali no kulabomba pa numa ya mfwa yakwe no kubwelelamo ku muulu.
7. Mashiwi nshi Yesu alandile ayatwafwa ukwishiba umulimo abatumwa bakwe bali no kubikako sana amano?
7 Mulimo nshi abatumwa ba kwa Yesu bali no kulabomba? Ilyo Pentekoste ya mu 33 C.E. yapaleme, calimoneke apabuuta ukuti abatumwa bali no kuba ‘bakangalila.’ (Imil. 1:20) Nomba finshi bali no kubikako sana amano? Ilyo Yesu abuushiwe, aebele umutumwa Petro amashiwi ayatwafwa ukwishiba umulimo uo bali no kubikako sana amano. (Belengeni Yohane 21:1, 2, 15-17.) Petro ali na batumwa bamo ilyo Yesu amwebele ukuti, “liisha utwana twandi utwa mpaanga.” Aya mashiwi Yesu aebele Petro yalelangilila ukuti abatumwa bakwe baali no kuba pa bantu abanono abo ali no kulabomfya ukupeela abengi ifya kulya fya ku mupashi. Ifi Yesu acitile fitulanga ukuti alitemwa sana ‘umukuni wakwe uunono’!b
UKULIISHA ABENGI KWATENDEKE PA PENTEKOSTE
8. Bushe abasangwike Abena Kristu pa Pentekoste balangile shani ukuti balishibe bwino abo Kristu alebomfya ukubasambilisha ifya kwa Lesa?
8 Ukutula pa Pentekoste 33 C.E., Kristu uwabuushiwe atendeke ukubomfya abatumwa bakwe ukuliisha abasambi bakwe bonse abasubwa. (Belengeni Imilimo 2:41, 42.) AbaYuda na basangwike abaYuda abaishileba Abena Kristu basubwa balishibe bwino ukuti abatumwa e bo Yesu alebomfya ukubasambilisha ifya kwa Lesa. Ici calengele ukuti “balebika amano ku fyalesambilisha abatumwa.” Abasangwike Abena Kristu balefwaya sana ukwishiba ifya kwa Lesa, kabili balishibe ukwa kufisanga. Apo bali aba cishinka, balishibe ukuti abatumwa e bali fye no kubasambilisha pali Yesu kabili e bali no kubalondolwela ubulondoloshi ubupya ubwa mu malembo ubwalelanda pali Yesu.c—Imil. 2:22-36.
9. Bushe abatumwa balangile shani ukuti balibikile amano ku mulimo wabo uwa kusambilisha impaanga sha kwa Yesu?
9 Abatumwa balibikile sana amano ku mulimo Yesu abapeele uwa kuliisha impaanga shakwe. Ku ca kumwenako, moneni ifyo bapwishishe ubwafya ubwali no kuleta amalekano mu cilonganino icali fye icipya. Ubwafya, bwali fye pa fya kulya. Bamukamfwilwa abaGriki tabalebapeela ifya kulya ifyo balingile ukulabapeela cila bushiku, lelo bamukamfwilwa abaHebere bena balebapeela. Bushe abatumwa bapwishishe shani ubu bwafya? “Abe kumi na babili” basontele abaume 7 abacetekelwa ukwangalila ‘umulimo uwalekabilwa’ uwa kwakanya ifya kulya. Abengi pali aba abatumwa, bafwile balibombeleko umulimo wa kupeela ifya kulya ku mabumba yalya Yesu aliishishe mu cipesha amano. Abatumwa balishibe ukuti icacindeme sana kuliisha abantu ifya kwa Lesa. E ico babikile amano ku “kusambilisha icebo ca kwa Lesa.”—Imil. 6:1-6.
10. Bushe Kristu alebomfya shani abatumwa na bakalamba mu Yerusalemu?
10 Mu 49 C.E., abatumwa balitendeke ukubombela pamo na baeluda bamo abafikapo. (Belengeni Imilimo 15:1, 2.) ‘Abatumwa na bakalamba mu Yerusalemu’ e bali mwi bumba litungulula. Kristu, Umutwe wa cilonganino, alebomfya ili bumba ilinono ilya baume abafikapo ukweba ifilonganino ifya kucita pa milandu iyakumine ifyo Abena Kristu basuminamo, e lyo no kwangalila no kutungulula umulimo wa kushimikila no kusambilisha pa Bufumu.—Imil. 15:6-29; 21:17-19; Kol. 1:18.
11, 12. (a) Finshi filanga ukuti Yehova alipaalile ifyo Umwana wakwe apekenye pa kuti aleliisha ifilonganino mu nshita ya batumwa? (b) Bushe abo Kristu alebomfya ukuliisha impaanga shakwe balebeshiba shani?
11 Bushe Yehova alipaalile ifyo Umwana wakwe apekenye pa kuti aleliisha ifilonganino fya Bena Kristu ifya kubalilapo? Ee alipaalile! Mulandu nshi twingalandila ifi? Ibuuku lya Imilimo litila: “Nomba ilyo [umutumwa Paulo na bo aali nabo] balepita mu misumba balepeela abantu ifipope ifyo abatumwa na bakalamba abali mu Yerusalemu bapingwile ukuti e fyo balekonka. E ico, ifilonganino fyalekoshiwa mu citetekelo na ba mu filonganino balefulilako cila bushiku.” (Imil. 16:4, 5) Nga fintu mwamona, icalengele ukuti ifilonganino filunduluke mulandu wa kuti aba mu filonganino balebombela pamo ne bumba litungulula ilyali mu Yerusalemu. Bushe ifi tafiletulanga ukuti Yehova alipaalile ifyo Umwana wakwe apekenye pa kuti aleliisha ifilonganino? Natuleibukisha ukuti Yehova nga atupaala e lyo twingalunduluka mu fya kwa Lesa.—Amapi. 10:22; 1 Kor. 3:6, 7.
12 Kanshi twamona ukuti Yesu acitile filya fine acitile pa kuliisha abasambi bakwe: Alebomfya fye abantu abanono ukuliisha abengi. Abo alebomfya balishibikwe bwino. Pantu na kuba, ifyo abatumwa ababalilepo ukuba mwi bumba litungulula balecita, fyalelanga fye ukuti Lesa alebatungilila. Imilimo 5:12 itila: “Abatumwa balecita ifishibilo ifingi ne fipesha amano mu bantu.”d Kanshi abasangwike Abena Kristu tabali no kulaipusha ukuti, ‘Bushe ni bani abo Kristu alebomfya ukuliisha impaanga shakwe?’ Lelo ilyo inshita ya batumwa yapwile, ifintu fyalyalwike.
IFYANI FYAFULA, INGANO SHACEPA
13, 14. (a) Finshi Yesu alandile ukuti e fyali no kucitikila icilonganino, kabili ni lilali ifyo alandile fyatendeke ukucitika? (b) Ni kwi kubili ukwali no kufuma ubwafya? (Moneni Ifyebo na Fimbi pa mpela ya cipande.)
13 Yesu alisobele ukuti mu cilonganino ca Bena Kristu mwali no kuba ubwafya. Nga muleibukisha, mu cilangililo Yesu alandile pa ngano ne fyani, asokele ukuti mwi bala umo batandile ingano (Abena Kristu basubwa) umulwani akatandamo ifyani ifingi (Abena Kristu ba bufi). Atile, baleke ingano ne fyani ukuti fikulile pamo mpaka inshita ya kulobolola, iyali no kubako mu “nshita ya ku mpela ya cino calo.” (Mat. 13:24-30, 36-43) Tapakokwele, ifyo Yesu alandile fyalitendeke ukucitika.e
14 Mu nshita ya batumwa ubusangu bwalitendeke lelo abatumwa ba kwa Yesu aba cishinka ‘balebucincintila,’ pa kuti mu cilonganino mwiba ifisambilisho fya bufi. (2 Tes. 2:3, 6, 7) Lelo ilyo abatumwa bonse bafwile, ubusangu bwalifulile kabili bwaile bulesalangana pa myaka iingi ilyo ingano ne fyani fyalekulila pamo. E lyo kabili, pali ilya nshita ifyani fyalifulile lelo ingano shali fye ishinono. Takwali ibumba ilyalebomba umulimo wa kupeela abantu ifya kulya fya ku mupashi. Lelo ifintu fyali no kwaluka. Nomba ni lilali fyali no kwaluka?
NI BANI BAALI NO KULALIISHA ABANTU IFYA KULYA MU NSHITA YA KULOBOLOLA?
15, 16. Finshi fyafumine mu kubombesha kwa Basambi ba Baibolo ukwa kufwaya ukwishiba Amalembo, kabili cipusho nshi twingepusha?
15 Ilyo inshita ya kuti ingano ne fyani fikulile pamo yali mupepi no kupwa, abantu batendeke ukufwaya ukwishiba icine ca mu Baibolo. Nga muleibukisha muli ba 1870, kwali ibumba ilinono ilya bantu abalefwaya ukusambilila icine kabili batendeke ukulakumana pamo no kulasambilila Baibolo, ifyo abali mwi bumba lya fyani, e kutila Abena Kristu ba bufi bashalecita. Aba bantu abaleita ukuti Abasambi ba Baibolo bali abaicefya kabili balefwaya ukwishiba icine, e ico balepepa no kufwayafwaya mu Malembo pa kuti beshibe icine.—Mat. 11:25.
16 Muli ifi Abasambi ba Baibolo balecita mwalifumine ifisuma. Aba baume na banakashi aba cishinka balengele ifisambilisho fya bufi ukwishibikwa kabili balesalanganya icine, balelemba no kusabankanya impapulo ishilanda pali Baibolo mu ncende ishingi. Uyu mulimo balebomba walengele ukuti abantu abengi abali ne nsala ya kufwaya ukwishiba ifya kwa Lesa, beshibe icine. Lelo kuti twaipusha ukuti: Bushe Abasambi ba Baibolo abaliko ilyo 1914 ishilafika e bo Kristu alebomfya ukuliisha impaanga shakwe? Iyo. Pantu pali iyi nshita ninshi ingano ne fyani ficili filekula, kabili ninshi na bantu aba kupekanya ifya kulya tabalasontwa. Inshita ya kupaatukanya ifyani ne ngano yali tailafika.
17. Fintu nshi ifyacindama ifyatendeke ukucitika mu 1914?
17 Nga filya twasambilile mu cipande cifumineko, inshita ya kulobolola yatendeke mu 1914. Muli uyu mwaka, ifintu ifyacindama fyalitendeke ukucitika. Yesu alibikilwe pa Bufumu, kabili ne nshiku sha kulekelesha e lyo shatendeke. (Ukus. 11:15) Ukutula mu 1914 ukufika ku kutampa kwa 1919, Yesu na Wishi baishile mu kuceeceeta itempele no kulisangulula.f (Mal. 3:1-4) Lyena, ukutendeka mu 1919, ukulonganika ingano kwalitendeke. Bushe nomba iyi yali ni nshita ya kuti Kristu asonte aba kupeela abantu ifya kulya fya ku mupashi? Ee, ukwabula no kutwishika!
18. Bushe Yesu asobele ukuti ali no kusonta aba kucita cinshi, kabili cipusho nshi icacindama icalingile ukwasukwa ilyo inshiku sha kulekelesha shatendeke?
18 Mu kusesema uko Yesu alandile pa nshita ya ku mpela, asobele ukuti akasonta aba kupeela abantu bakwe ‘ifya kulya pa nshita yalinga.’ (Mat. 24:45-47) Ni bani aali no kusonta? Nga filya fine acitile mu nshita ya batumwa, Yesu na kabili aali no kubomfya abantu abanono fye ukuliisha abantu abengi. Apo nomba inshiku sha kulekelesha shalitendeke, Ni bani abanono abali no kulaliisha abantu abengi? Tuli no kwasuka ici cipusho ne fipusho fimbi pa kusesema kwa kwa Yesu mu cipande cikonkelepo.
IFYEBO NA FIMBI: (Nga mwafika muli paragrafu umuli inambala iili pe samba, belengeni ne fi fyebo nga filya fine mubelenga apali futunoti.)
[Amafutunoti]
a Paragrafu 3: Pa nshita imbi, ilyo Yesu mu cipesha amano aliishishe abaume 4,000, ukufumyako abanakashi na bana, na kabili apeele ifya kulya ku “basambi, na bo abasambi bapeele amabumba.”—Mat. 15:32-38.
b Paragrafu 7: Mu nshita ya kwa Petro, bonse abali ngo ‘twana twa mpaanga’ abo baleliisha bali ne subilo lya kuya ku muulu.
c Paragrafu 8: Filya abasangwike Abena Kristu “balebika amano ku fyalesambilisha abatumwa,” filangilila ukuti abatumwa balesambilisha lyonse. Fimo ifyo abatumwa balesambilisha fyalilembwa mu mabuuku ayafuma kuli Lesa ayaba mu Malembo ya Bwina Kristu aya ciGriki.
d Paragrafu 12: Ukulunda pa batumwa, kwali na bambi abakwete amaka ya kucita ifipesha amano, lelo cimoneka ukuti ilingi line abatumwa e balepeela ici ca bupe e lyo bambi balepokelela ici ica bupe ninshi abatumwa e po bali.—Imil. 8:14-18; 10:44, 45.
e Paragrafu 13: Amashiwi umutumwa Paulo alandile pa Imilimo 20:29, 30 yalangilila ukuti amafya ayali no kuba mu cilonganino yali no kufuma ku mabumba yabili. Ibumba lya kubalilapo, Bena Kristu ba bufi (“ifyani”) abali no ‘kwingila’ mu Bena Kristu ba cine. Ilya bubili, mu Bena Kristu ba cine mwine, mwali no kuba abasangu abali no kulasambilisha “ifyanyongana.”
f Paragrafu 17: Moneni icipande icileti “Moneni! Nakulaba na Imwe Inshiku Shonse,” muli ino ine magazini, pe bula 11, paragrafu 6.
[Icikope pe bula 17]
Abantu fye abanono e baliishishe abantu abengi
(Moneni paragrafu 4)
[Icikope pe bula 19]
Mu nshita ya batumwa, abo Yesu alebomfya ukuliisha icilonganino balishibikwe bwino bwino
(Moneni paragrafu 12)