ICIPANDE ICIKALAMBA | CINSHI YESU ACULIILE NO KUFWA?
Bushe Cine Cine Yesu Alibuukile?
Yesu umwina Nasarete balimwipeye mu 33 C.E. Balimubepeshe ukuti alelwisha ubuteko, balimupumine, kabili balimupoopele pa cimuti. Yesu afwile imfwa iyabipa. Nangu cali ifyo, Lesa alimubuushishe kabili ilyo papitile fye inshiku 40 ukutula apo abukiile aile ku muulu.
Ili ilyashi lyalembwa mu mabuuku ya Mbila Nsuma 4, ayaba mu Malembo ya Bwina Kristu aya ciGriki ayo beta no kuti Icipingo Cipya. Bushe ca cine ifi twalandapo fyalicitike? Kuti cawama nga twaishiba icasuko kuli ici icipusho. Nga ca kuti ifi tafyacitike ninshi icitetekelo ca Bena Kristu ca fye, ninshi na fintu balanda ukuti bakekala umuyayaya mu Paradaise, fya bufi. (1 Abena Korinti 15:14) Na lyo line, ifi fintu nga fyalicitike, ninshi isubilo twakwata ilya kwikala umuyayaya likafikilishiwa kabili na imwe bene kuti mwaisaikala umuyayaya. Nomba bushe ifyaba mu mabuuku ya Mbila Nsuma fya cine?
IFILANGA UKUTI IFYABA MU MABUUKU YA MBILA NSUMA FYA CINE
Ifyaba mu mabuuku ya Mbila Nsuma balifilemba bwino kabili fya cine, tafyaba nga amalyashi yakwelenganya fye. Ku ca kumwenako, aya amabuuku yalilanda pa fifulo ifya cine cine kabili fimo pali ifi ififulo e ko fyaba na pali ino ine nshita. Aya amabuuku yalilanda na pa bantu aba cine cine abo balandapo na ku bafwailisha ilyashi lya kale.—Luka 3:1, 2, 23.
Yesu balimulandapo na kuli bakalemba ba malyashi bamo abaliko ilyo imyaka yaba ba 200 ishilafika.a Filya abena Roma balecita pa kwipaya abantu, e fyo amabuuku ya Mbila Nsuma yalanda ukuti e fyo bacitile pa kwipaya Yesu. Na kuba, ifyalembwa mu mabuuku ya Mbila Nsuma fyalilondololwa bwino kabili fya cine pantu fyalilanda na pa fyo abasambi ba kwa Yesu balecita ifishali bwino. (Mateo 26:56; Luka 22:24-26; Yohane 18:10, 11) Fyonse ifi filanga fye ukuti ifyo bakalemba ba Mbila Nsuma balembele pali Yesu fya cine.
FINSHI FINGALENGA TUSHININKISHE UKUTI YESU ALIBUUSHIWE?
Nangu ca kuti abantu abengi balishiba ukuti Yesu e ko ali kabili alifwile, bamo tabasumina ukuti alibuushiwe. Nangu fye batumwa bakwe pa kubala tabasumiine ukuti alibuushiwe. (Luka 24:11) Na lyo line, abatumwa na basambi balilekele ukutwishika ilyo bamwene Yesu pa miku iingi ninshi alibuushiwa. Na kuba, pa nshita imo, abantu ukucila pali 500 balimwene Yesu uwabuushiwe.—1 Abena Korinti 15:6.
Nangu ca kuti abasambi ba kwa Yesu baali no kubekata e lyo no kubepaya nga balanda ukuti Yesu alibuushiwe, tabaletiina kabili balelanda na ku bantu balya bene abaipeye Yesu. (Imilimo 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Bushe abasambi ba kwa Yesu nga balishipile ukulalanda ukuti alibuushiwe nga ca kuti tabashininkishe? Na kuba, ifi Abena Kristu bashininkisha ukuti Yesu alibuushiwe, fyalilenga baba abashipa.
Amabuuku ya Mbila Nsuma yalilanda pa fintu ifingalenga twashininkisha ukuti ca cine Yesu alifwile kabili alibuushiwe. Kanshi nga mulebelenga aya amabuuku mukashininkisha ukuti ifyo yalanda fya cine. Nga mwashininkisha, mukeshiba ne calengele afwe no kubuushiwa. Icipande cikonkelepo calalondolola ico Yesu afwilile no kubuushiwa.
a Tacitus, uwafyelwe muli ba 55 C.E., alembele ukuti “Kristu, ukwafuma ishiwi lya kuti [Abena Kristu], balimucushishe sana kuli Ponti Pilato, ilyo Tiberi aleteka.” Bambi abalembelepo pali Yesu abaliko mu nshita sha batumwa ni Suetonius na kalemba wa lyashi lya kale Josephus, e lyo umbi ni Pliny uwali umukalamba wa musumba wa Bitunia, uwaliko mu myaka ya ba 100.