ICIPANDE CA KUSAMBILILAMO 5
“Umutwe wa Mwaume Onse ni Kristu”
“Umutwe wa mwaume onse ni Kristu.”—1 KOR. 11:3.
ULWIMBO 12 Yehova, Lesa Mukulu
IFYO TWALASAMBILILAa
1. Finshi nalimo fingalenga umwaume afilwa ukutungulula bwino umukashi wakwe na bana?
BUSHE mumona ukutila ishiwi lya kuti “bumutwe” lyalola mwi? Abaume bamo balaleka intambi ne fyo bakula, fyalenga bafilwa ukutungulula bwino abakashi na bana. Umfweni ifyo nkashi Yanita uwikala ku Europe alandile, atile: “Uko njikala abantu abengi bamona ukuti abanakashi tabacindama nge fyo abaume bacindama, kabili bafwile ukulabamona nga basha.” Munyinefwe Luke uwikala ku America na o atile: “Abafyashi abaume bamo basambilisha abana babo abaume ukuti ifyo abanakashi balanda tafyacindama, kabili abaume tabafwile ukulakutika ku fyo abanakashi balanda.” Nomba ifi balanda te fyo Yehova afwaya ukuti abaume balebomfya amaka yabo aya kutungulula. (Linganyeniko Marko 7:13.) Finshi fingafwa umwaume ukulatungulula bwino ulupwa lwakwe?
2. Cinshi umutwe wa lupwa alingile ukwishiba, kabili mulandu nshi?
2 Pa kuti umwaume abe umutwe wa lupwa umusuma, intanshi afwile ukwishiba ifyo Yehova afwaya ena alecita. Na kabili alingile ukwishiba ico Yehova apeelela abantu bamo amaka ya kutungulula, e lyo ne fyo engapashanya ifyo Yehova na Yesu babomfya amaka yabo aya kutungulula. Mulandu nshi cacindamina umwaume ukwishiba ifi? Ni co Yehova alipeela imitwe ya ndupwa amaka ya kutungulula, kabili abenekela ukulabomfya bwino aya amaka.—Luka 12:48b.
BUSHE BUMUTWE NI CINSHI?
3. Finshi twingasambilila pali bumutwe ku fyo Baibolo ilanda pali 1 Abena Korinti 11:3?
3 Belengeni 1 Abena Korinti 11:3. Ili ilembo lilondolola ifyo Yehova ateyanya ifintu mu lupwa lwakwe ulwa ku muulu na pano isonde. Apo e mutwe wa ulu ulupwa, e wakwata amaka yonse aya kutungulula. Bumutwe ubo abikako bwalilenga apeelako bamo amaka ya kutungulula, lelo bakalubulula kuli ena pa fyo babomfya amaka abapeela. (Rom. 14:10; Efes. 3:14, 15) Yehova alipeela Yesu amaka ya kutungulula icilonganino, lelo alabika amano ku fyo Yesu atutungulula. (1 Kor. 15:27) Na kabili Yehova alipeela abalume amaka ya kutungulula abakashi babo na bana, lelo bakalubulula kuli Yehova na Yesu pa fyo batungulula ulupwa lwabo.—1 Pet. 3:7.
4. Maka nshi Yehova na Yesu bakwata?
4 Apo Yehova e Mutwe wa lupwa lwakwe ulwa ku muulu na pano isonde, alikwata amaka ya kupangila abana bakwe amafunde no kushininkisha ukuti baleyakonka. (Esa. 33:22) Kabili Yesu umutwe wa cilonganino ca Bwina Kristu na o alikwata amaka ya kupanga amafunde no kushininkisha ukuti Abena Kristu baleyakonka.—Gal. 6:2; Kol. 1:18-20.
5. Maka nshi Umwina Kristu umutwe wa lupwa akwata, kabili ni mwi yalingile ukupelela?
5 Nga filya fine caba kuli Yehova na Yesu, umutwe wa lupwa Umwina Kristu alikwata amaka ya kupingula ifikumine ulupwa lwakwe. (Rom. 7:2; Efes. 6:4) Na lyo line, amaka yakwe yalikwata umwa kupelela. Ku ca kumwenako, ilyo alepangila ulupwa lwakwe amafunde, alingile ukukonka amashinte ya mafunde ayaba mu Cebo ca kwa Lesa. (Amapi. 3:5, 6) Kabili umutwe wa lupwa takwata insambu sha kupangila abashaba mu lupwa lwakwe amafunde. (Rom. 14:4) Na kabili nga ca kuti abana bakwe bakula kabili batendeka ukuikalila, tatwalilila ukubapangila amafunde nelyo ukuba umutwe wabo.—Mat. 19:5.
CINSHI YEHOVA ABIKILEKO BUMUTWE?
6. Cinshi Yehova abikilako bumutwe?
6 Icalenga Yehova abikeko bumutwe ni co alitemwa ulupwa lwakwe. Bumutwe bupe ubo apeela ulupwa lwakwe. Bumutwe bulalenga mu lupwa lwa kwa Yehova mwaba umutende kabili umwabula icimfulunganya. (1 Kor. 14:33, 40) Nga ca kuti takwali ukulaishiba uulingile ukulatungulula, ulupwa lwa kwa Yehova nga talwaba ulwaikatana kabili nga talwaba ne nsansa. Ku ca kumwenako, nga takuba ukwishiba uulingile ukupingula ifya kucita, e lyo no uulingile ukushininkisha ukuti ifyo bapingula fyabombelwapo.
7. Ukulingana na Abena Efese 5:25, 28, bushe Yehova alefwaya ukuti abaume balecusha abanakashi?
7 Nga ca kuti bumutwe ubo Lesa abikako busuma, cinshi abanakashi abengi muno nshiku bamwena ukuti abalume babo balabatitikisha kabili balabacusha? Ni co abaume abengi balasuula amafunde ya kwa Yehova ayo aba mu lupwa bafwile ukulakonka, lelo basalapo ukulakonka intambi. Na kabili kuti balacusha abakashi babo pa kuti fye baisekeshe. Ku ca kumwenako, umulume kuti alacusha umukashi wakwe pa kuti alemucindikisha, nelyo pa kufwaya ukuilanga ukuti “mwaume wine wine.” Nalimo kuti alatontonkanya ukutila te kuti apatikishe umukashi wakwe ukumutemwa, lelo kuti alenga alamutiina. Kabili nalimo kuti abomfya icintiinya nge nshila ya kutungulwilamo umukashi wakwe.b Ukutontonkanya kwa musango uyu kwalibipa, pantu kulalenga abanakashi ukukanacindikwa ukulingana ne fyo balingile ukucindikwa, kabili ifi bacita fyalipusaninina fye ne fyo Yehova afwaya.—Belengeni Abena Efese 5:25, 28.
FINSHI UMWAUME AFWILE UKUCITA PA KUTI ABE UMUTWE WA LUPWA UMUSUMA?
8. Bushe umwaume kuti aba shani umutwe wa lupwa umusuma?
8 Umwaume kuti aba umutwe wa lupwa umusuma nga ca kuti alepashanya ifyo Yehova na Yesu babomfya amaka yabo aya kutungulula. Tontonkanyeni pa mibele ibili iyo Yehova na Yesu bakwata, kabili mumone ifyo umutwe wa lupwa engalanga iyi imibele ilyo aletungulula umukashi wakwe na bana.
9. Bushe Yehova alanga shani ukuti ali-icefya?
9 Ukuicefya. Yehova e wakwatisha amano. Na lyo line, alakutika na ku fyo ababomfi bakwe baletontonkanya. (Ukute. 18:23, 24, 32) Alasuminisha na bo atungulula ukulanda ifyo baletontonkanya ilyo ashilacita ifintu fimo. (1 Isha. 22:19-22) Yehova alipwililika, nomba tenekela ifwe ukuba abapwililika pali ino nshita. Lelo alafwa fwe babomfi bakwe abashapwililika ukutunguluka. (Amalu. 113:6, 7) Na kuba Baibolo ilondolola Yehova ukuti ni “kaafwa.” (Amalu. 27:9; Heb. 13:6) Imfumu Davidi yalandile ukuti icalengele ibombe imilimo iikalamba iyo yabombele, ni co Yehova ali-icefya kabili aleafwa Imfumu Davidi.—2 Sam. 22:36.
10. Bushe Yesu alangile shani ukuti ali uwaicefya?
10 Natulande pa ca kumwenako ca kwa Yesu. Nangu ca kuti ali ni Shikulu wa basambi bakwe, alibasambile amakasa. Mulandu nshi umo uo Yehova alengeele ili ilyashi ukulembwa mu Baibolo? Ukwabula no kutwishika ni co alefwaya bonse balesambililako, ukubikako fye ne mitwe ya ndupwa. Yesu umwine atile: “Namulanga ifya kucita, ukuti ifyo nacita kuli imwe, e fyo na imwe mulecita.” (Yoh. 13:12-17) Nangu ca kuti Yesu alikwete sana amaka ya kutungulula, tale-enekela ukuti abantu balemubombela. Lelo alebombela bambi.—Mat. 20:28.
Umutwe wa lupwa kuti alanga ukuti ali-icefya kabili alitemwa ulupwa lwakwe nga alebombako imilimo ya pa ng’anda kabili nga aleafwa ulupwa lwakwe ukuba ulwakosa mu fya kwa Lesa (Moneni paragrafu 11 na 13)
11. Finshi umutwe wa lupwa engasambilila pa kuicefya kuli Yehova na Yesu?
11 Ifyo tulesambililako. Umutwe wa lupwa kuti alanga ukuti ali-icefya mu nshila ishalekanalekana. Ku ca kumwenako, tenekela umwina mwakwe na bana ukuba abapwililika. Alakutika ku fyo aba mu lupwa lwakwe baletontonkanya nangu ca kuti nafipusana ne fyo ena aletontonkanya. Ba Marley abekala ku America balandile ukuti: “Limo ifyo ine na balume bandi tutontonkanya pa fintu filaba ifyapusana. Lelo nalishiba ukuti nalicindama ku bena mwandi kabili balincindika, pantu ilyo bashilapingula ifya kucita balanjipusha ifyo ndetontonkanyapo, kabili pa kupingula ifya kucita balatontonkanya na pa fyo nacilanda.” Na kabili, umulume uwaicefya alaitemenwa ukubombako imilimo ya pa ng’anda nangu ca kuti uko ekala iyo imilimo baimona ukuti banakashi fye e bafwile ukuibomba. Kwena taca-anguka ukucita ifi. Mulandu nshi? Bankashi Rachel batile: “Ine ku mwesu nga ca kuti umulume aleafwa umukashi wakwe ukusamfya imbale nelyo ukupyanga mu ng’anda, abena mupalamano bakwe na balupwa kuti balatwishika nga ca kuti ‘mwaume wine wine.’ Kuti balatontonkanya ukutila balimwingilila.” Nga ca kuti ifi e fyo abantu abengi ku ncende mwikala bamona, muleibukisha ukuti Yesu asambile amaka ya basambi bakwe nangu ca kuti abantu baishibe ukutila abasha e balingile ukubomba uyu mulimo. Umutwe wa lupwa umusuma tafwaya abantu balemumona ukuti wa maka sana nelyo alicindama sana, lelo afwaya ukuti umwina mwakwe na bana baleba ne nsansa. Ukulunda pa kuicefya, mibele nshi na imbi iyacindama iyo umutwe wa lupwa umusuma alingile ukukwata?
12. Bushe ukutemwa kwalenga Yehova na Yesu bacita finshi?
12 Ukutemwa. Ukutemwa e kulenga Yehova alecita fyonse ifyo acita. (1 Yoh. 4:7, 8) Ifi atupeela Icebo cakwe ne cilonganino cakwe filanga ukuti alitutemwa kabili alafwaya ukuti twaba ifibusa fyakwe. Ifi Yehova atweba ukuti alitutemwa filalenga tuleumfwa ukuti alatusakamana. Inga ifyo tukabila mu mikalile? Yehova ‘alatupeela ifintu fyonse ifyo tuipakisha.’ (1 Tim. 6:17) Nga twalufyanya alatulungika, lelo taleka ukututemwa. Apo alitutemwa, Yehova alipekenye icilubula pa kuti atulubule. Yesu na o alitutemwa icine cine ica kuti alipeele no bumi bwakwe pa mulandu wesu. (Yoh. 3:16; 15:13) Takuli nangu cimo icingalenga Yehova na Yesu baleka ukutemwa ababa ne cishinka kuli bena.—Yoh. 13:1; Rom. 8:35, 38, 39.
13. Mulandu nshi cacindamina ukuti umutwe wa lupwa alelanga ukuti alitemwa ulupwa lwakwe? (Moneni na kabokoshi kaleti “Finshi Umwaume Uupile Nomba Line Engacita pa Kuti Umukashi Alemucindika?”)
13 Ifyo tulesambililako. Ukutemwa e kulingile ukulalenga umutwe wa lupwa ukulacita fyonse ifyo acita. Mulandu nshi ukucita ifi kwacindamina? Umutumwa Yohane alandile ukuti: “Uushatemwa munyina [nelyo ulupwa], uo amona, te kuti atemwe Lesa, uo ashamona.” (1 Yoh. 4:11, 20) Mu kulungatika umwaume uwatemwa ulupwa lwakwe kabili uufwaya ukupashanya Yehova na Yesu, alingile ukulapekanishisha ulupwa lwakwe ifyo lukabila mu fya kwa Lesa, alingile ukulenga aba mu lupwa lwakwe baleumfwa ukuti balicingililwa, e lyo no kulabapekanishisha ifyo bakabila mu mikalile. (1 Tim. 5:8) Afwile ukulasambilisha abana bakwe no kulabasalapula. Afwile ukutwalilila ukusambilila ifya kupingula bwino pa fintu, pa kuti alepingula ifingalenga Yehova acindikwa kabili ifingawamina ulupwa lwakwe. Lekeni tusambilile ifyo umutwe wa lupwa engacita ifi twalandapo e lyo ne fyo engalapashanya Yehova na Yesu.
IFYO UMUTWE WA LUPWA AFWILE UKUCITA
14. Bushe umutwe wa lupwa kuti aafwa shani ulupwa lwakwe pa kuti babe ifibusa fya kwa Yehova?
14 Ukupekanishisha ulupwa lwakwe ifyo lukabila mu fya kwa Lesa. Yesu alilangile ukuti alepashanya Wishi, pantu alefwaya ukwafwa abasambi bakwe pa kuti batwalilile ukuba ne citetekelo icakosa. (Mat. 5:3, 6; Marko 6:34)Ifi fine e fyo cifwile ukuba na ku mutwe wa lupwa. Afwile ukwishiba ukuti icacindama sana kwafwa ulupwa lwakwe ukupalama sana kuli Yehova. (Amala. 6:6-9) Pa kucita ifi afwile ukushininkisha ukuti ena no lupwa lwakwe balebelenga no kusambilila Icebo ca kwa Lesa, balesangwa mu kulongana, balebila imbila nsuma, kabili baletwalilila ukukosha bucibusa bwabo na Yehova.
15. Finshi umutwe wa lupwa engacita pa kulenga aba mu lupwa lwakwe baleumfwa ukuti balicingililwa?
15 Ukulenga aba mu lupwa lwakwe baleumfwa ukuti balicingililwa. Yehova aebele Yesu ukuti alimutemwa ninshi pali na bantu. (Mat. 3:17) Ilingi line ifyo Yesu alelanda ne fyo alecita fyalelenga abasambi bakwe baishiba ukuti alibatemwa. Abasambi bakwe nabo balimwebele ukuti balimutemwa. (Yoh. 15:9, 12, 13; 21:16) Umutwe wa lupwa kuti acita ifingalenga umwina mwakwe na bana bamona ukuti alibatemwa, pamo nga ukulasambilila nabo Baibolo. Afwile no kulabeba ukuti alibatemwa kabili balicindama kuli ena. Na kabili alingile ukulabatasha na lintu pali abantu bambi.—Amapi. 31:28, 29.
Pa kuti umutwe wa lupwa alesekesha Yehova, afwile ukulafwaila ulupwa lwakwe ifyo lukabila mu mikalile (Moneni paragrafu 16)
16. Finshi fimbi ifyo umutwe wa lupwa afwile ukulacita, kabili finshi ifyo ashilingile ukucita?
16 Ukupekanishisha ulupwa lwakwe ifyo lukabila mu mikalile. Yehova alepeela abena Israele ifyo balekabila na lintu alebasalapula nga bakaana ukumumfwila. (Amala. 2:7; 29:5) Na muno nshiku mwine alatupeela ifyo tukabila. (Mat. 6:31-33; 7:11) Yesu na o alepeela abalemukonka ifya kulya. (Mat. 14:17-20) Kabili alebondapa no kubondapa. (Mat. 4:24) Pa kuti umutwe wa lupwa alesekesha Yehova, afwile ukulapekanishisha aba mu lupwa lwakwe ifyo bakabila mu mikalile. Na lyo line, kwaliba ifyo ashilingile ukucita. Tafwile ukulabika fye amano ku ncito, ica kuti alafilwa no kulasakamana bwino ulupwa lwakwe mu fya kwa Lesa no kulenga balaumfwa ukuti balicingililwa.
17. Bushe Yehova na Yesu batusambilisha shani kabili batusalapula shani?
17 Ukusambilisha. Yehova alatusambilisha no kutusalapula pa kuti ifintu filetuwamina. (Heb. 12:7-9) Nga filya fine Yehova acita, Yesu na o alasambilisha abo atungulula kabili alaba no kutemwa ilyo alebasambilisha. (Yoh. 15:14, 15) Tapita mu mbali ilyo alebasalapula, lelo alaba ne cikuuku. (Mat. 20:24-28) Alishiba ukuti tatwapwililika kabili inshita ishingi tulalufyanya.—Mat. 26:41.
18. Finshi umutwe wa lupwa umusuma afwile ukulaibukisha?
18 Umutwe wa lupwa uupashanya Yehova na Yesu alebukisha ukuti umwina mwakwe na bana tabapwililika. Taba ne “cipyu” ku mwina mwakwe nelyo ku bana. (Kol. 3:19) Lelo alakonka ishinte lyaba pa Abena Galatia 6:1, kabili alesha ukubalungika “no mutima uwafuuka” pantu alishiba ukuti na o wine tapwililika. Nga filya fine Yesu alecita, umutwe wa lupwa alebukisha ukuti inshila iisuma iya kusambilishishamo aba mu lupwa lwakwe kulabalilapo ukucita ifyo alefwaya balecita.—1 Pet. 2:21.
19-20. Bushe umutwe wa lupwa kuti apashanya shani Yehova na Yesu ilyo alepingula pa fintu ifikumine ulupwa lwakwe?
19 Ukulapingula ifingawamina ulupwa lwakwe. Yehova apingula ifintu ifingawamina bambi. Ku ca kumwenako, icalengele abumbe ifya mweo te kufwaya ukuisekesha, lelo ni co alefwaya ukuti tuleba ne nsansa. Takwali uwamupatikishe ukutuma Umwana wakwe ukuti ese afwe pa mulandu wa membu shesu. Icalengele acite ifi ni co alefwaya ukutwafwa. Yesu na o alesalapo ukucita ifyalewamina bambi. (Rom. 15:3) Ku ca kumwenako, ilyo anakile sana asalilepo ukusambilisha abantu ukucila ukuya mu kutuusha.—Marko 6:31-34.
20 Umutwe wa lupwa umusuma alishiba ukuti icintu cimo ico afwile ukucita icisha-anguka, kupingula bwino ifya kucita ifikumine ulupwa lwakwe. Kabili alishiba ukuti ukucita ifi kwalicindama sana. Alesha ukukanapingula pa fintu ukwabula ukutontonkanyapo sana nelyo ukupingula pa fintu ukulingana fye ne fyo aleumfwa pali iyo inshita. Lelo alaleka Yehova amusambilisha ifya kupingula bwino pa fintu.c (Amapi. 2:6, 7) Nga ca kuti umutwe wa lupwa acita ifi, takaletontonkanya fye pa fingamuwamina, lelo akulatontonkanya na pa fingawamina bambi.—Fil. 2:4.
21. Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?
21 Yehova alipeela imitwe ya ndupwa umulimo uusha-anguka, kabili abenekela ukubomba bwino uyu mulimo. Nga ca kuti umulume ale-esha ukupashanya Yehova na Yesu, akaba umutwe wa lupwa umusuma. Kabili umukashi na o nga alecita ifyo alingile ukucita, icupo cabo cikaba ica nsansa. Bushe umukashi afwile ukulamona shani amaka umulume wakwe akwata aya kutungulula ngo mutwe wa lupwa? Kabili mafya nshi nalimo engakwata? Tukasuka aya amepusho mu cipande cikonkelepo.
ULWIMBO 16 Lumbeni Jah pa Mwana Wakwe Uwasubwa
a Umwaume nga aupa alaba umutwe wa lupwa. Muli cino cipande, twalalanda umo calola ukuba umutwe, ico Yehova abikilako bumutwe, ne fyo abaume bengasambilila kuli Yehova na Yesu. Mu cipande cikonkelepo, tukasambilila ifyo abalume na bakashi bengasambilila kuli Yesu e lyo na ku fya kumwenako fya bantu bamo abalembwa mu Baibolo. Lyena mu cipande calenga butatu muli ino magazini, tukasambilila pa fyo abaume balingile ukubomfya amaka ya kutungulula mu cilonganino.
b Inshita shimo ifiba mu mafilimu, mu fyangalo e lyo na mu fitabo fimo, filanga ukuti caliba fye bwino umwaume ukulacusha umukashi wakwe e lyo no kumupuma. Kanshi abantu abengi kuti balatontonkanya ukuti caliba fye bwino umwaume ukulacusha umukashi.
c Nga mulefwaya ukwishibilapo na fimbi ifingamwafwa ukulapingula bwino pa fintu, moneni icipande citila “Lekeni Ifyo Mulepingula Ukucita Filelanga Ukuti Mulacindika Lesa,” icaba mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa April 15, 2011, amabu. 13-17.