ABACAICE BEPUSHA UKUTI
Kuti Nacita Shani pa Kuti Nilatontonkanya pa Fyabipa Ifingacitika?
Bushe umona ukuti waba shani?
Bushe utontonkanya sana pa fisuma ifingacitika?
“Ndesha ukuba ne nsansa no kukanafulwa bwangu. Mfwaya ukulamwentula no kulaba ne nsansa cila bushiku.”—E fyalandile Valerie.
Bushe utontonkanya sana pa fyabipa ifingacitika?
“Lyonse nga kwaba ifisuma ifyacitika, ntontonkanya ukuti fya bufi.”—E fyalandile Rebecca.
Bushe umona ifintu ukulingana ne fyo fili?
“Nga ca kuti lyonse nde-enekela fye ifisuma ukucitika, kuti nalaumfwa sana ububi ifyabipa nga fyacitika, kabili nga ca kuti lyonse ndetontonkanya fye ukuti ifyabipa kuti fyacitika ninshi nshakulaba ne nsansa. Ukumona ifintu ukulingana ne fyo fili kulangafwa ukukanalaenekela fye ifisuma fyeka fyeka nelyo ukulatontonkanya fye pa fyabipa ifingacitika.”—E fyalandile Anna.
Mulandu nshi cacindamina ukwishiba ifyo waba?
Baibolo atila “uwasansamuka umutima lyonse aba nga uuli no mutebeto.” (Amapinda 15:15) Ukwabula no kutwishika, abantu abashitontonkanya lyonse pa fyabipa ifingacitika lelo abatontonkanya ifisuma balaba ne sansa mu bumi bwabo, kabili ilingi line balapanga ne fibusa. Na kuba nga ca kuti umuntu lyonse aleba fye uwa bulanda kabili nga atontonkanya fye pa fyabipa ifingacitika, abantu abengi te kuti batemwe ukuba pamo nankwe.
Lelo nangu tautontonkanya pa fyabipa ifingacitika, kwaliba amafya ayo wingakwata mu bumi bobe. Ku ca kumwenako:
Mu malyashi ya pa milabasa nalimo kuti waumfwa balanda pa nkondo, pa kusansa kwa fipondo, nelyo pa fyabipa fimbi.
Nalimo kuti mwakwata amafya mu lupwa.
Ukwabula no kutwishika kwaliba umo ushicita bwino.
Nalimo cibusa obe kuti alanda nelyo ukucita ifingakukalifya.
Mu cifulo ca kusuulako fye kuli aya amafya yonse nelyo ukwikalila fye ukulayatontonkanyapo inshita yonse, ufwile ukwishiba ukuti ifya musango uyu kuti fyacitika. Ukwishiba ukuti ifya musango uyu kuti fyacitika kukakwafwa ukukanalatontonkanya fye pa fyabipa ifingacitika, lelo ukalamona ifintu ukulingana ne fyo fili kabili ici cikalenga wilafuupuka sana.
Nga filya fine wingenekela ukuti akasuba kalabalika, kuti waenekela no kuti ifintu fikawama ku ntanshi kabili ici kuti calenga wilasakamikwa
Ifyo wingacita
Ufwile ukwishiba ukuti tawapwililika kanshi inshita shimo kuti walufyanya.
Baibolo atila: “Pano caalo tapaaba neelyo uumo uuwamya lyonsefye, tapaaba neelyo umo uushitala alufyanyapo neelyo liimo.” (Lukala Milandu 7:20, Bible wa Mushilo) Ifi ulufyanya inshita shimo cilangililo ca kuti uli muntunse, tacipilibula ukutila te kuti ucite ifisuma nelyo ukuti tapaba ifyo waishiba.
Ifyo wingacita pa kuti ulemona ifintu ukulingana ne fyo fili: Ule-esha ukucitako bwino mu fyo ushicita bwino, lelo uleibukisha ukuti tawapwililika. Umulumendo wacaice Caleb alandile ukuti: “Ndesha na maka ukukanabika sana amono ku fyo ndufyenye pa kuti nifuupuka. Lelo ndasambililako ku fyo ndufyenye pa kuti umuku ukakonkapo nikalufyanya.”
Wilailinganya ku bantu bambi.
Baibolo ilanda ukuti: “Twiba na matutumuko, twilasonsombana, twilafimbilana.” (Abena Galatia 5:26) Nga ca kuti uletamba ifikope pa Intaneti ifya bantu abaciba uko bashakwitile pamo nga ku mutebeto, kuti walaumfwa sana ububi. Kuti calenga walamona kwati ifibusa fyobe tabakutemwa kabili te fibusa fya cine.
Ifyo wingacita pa kuti ulemona ifintu ukulingana ne fyo fili: Ufwile ukwishiba ukuti te konse fye uko abantu baleangala uko bengakwita. Na kuba ifikope ifyo abantu babika pa Intaneti tafilanga fyonse pa muntu, kanshi kuti fya kubepa. Uwacaice Alexis atile: “Ilingi line ifikope ifyo abantu babika pa Intaneti ni filya ifilanga fye utushita utusuma uto bakwete. Lelo tabalangisha fyonse ifyacitike nelyo ifibacitikila cila bushiku.”
Uleba uwa mutende—maka maka mu lupwa lwenu.
Baibolo itila: “Mule-esha na maka yenu yonse ukuba aba mutende”. (Abena Roma 12:18) Nangu ca kuti tawakwata amaka ya kulesha nelyo kwalula ifyo abantu bambi bacita, walikwata amaka ya kwalula ifyo ucita. Kuti wasalapo ukuba uwa mutende nga ulefwaya.
Ifyo wingacita pa kuti ulemona ifintu ukulingana ne fyo fili: Uleesha na maka ukukanacita ifingalenga amafya mu lupwa lwenu yafulilako, lelo ulecita ifilanga ukuti uli wa mutende nga filya fine ufwile ukucita na ku fibusa fyobe. Uwacaice uwe shina lya kuti Melinda alandile ukuti: “Apo ifwe bonse tatwapwililika, inshita shimo kuti twalanda nelyo ukucita ifingakalifya abanensu. Kanshi tulingile ukusalapo nampo nga kuba aba mutende nelyo iyo.”
Ufwile ukusambilila ukulatasha.
Baibolo ilanda ukuti: “Muletootela.” (Abena Kolose 3:15) Nga ca kuti uletasha ninshi ukalabika sana amano ku fisuma ificitika mu bumi bobe ukucila ukubika sana amano ku fintu ifyo ushatemwa.
Ifyo wingacita pa kuti ulemona ifintu ukulingana ne fyo fili: Ulingile ukwishiba amafya ukwete, lelo taulingile ukulaba ku fisuma ificitika mu bumbi bobe. Umukashana wacaice uwe shina lya Rebecca atile: “Cila bushiku ndalemba ifisuma ificitika mu bumi bwandi. Mfwaya ukulayibukishako ukutila nangu ca kuti ninkwata amafya, lyonse kulaba ne fisuma ifingi ificitika.”
Ufwile ukutontonkanya na pa fibusa wakwata.
Baibolo ilanda ukuti: “Ukwampana pamo na babi kulonaula imibele isuma.” (1 Abena Korinti 15:33) Nga ca kuti abantu ulesangwa nabo baliba ne mibele e lyo ne milandile yabipa mu kupita kwa nshita ukatendeka ukubapashanya.
Ifyo wingacita pa kuti ulemona ifintu ukulingana ne fyo fili: Inshita shimo abanobe kuti baba na mafya ayakalamba kabili nalimo kuti balaumfwa ububi ica kuti basakamikwa no kusakamikwa. Ufwile ukwesha na maka ukubafwa lelo taulingile ukuleka amafya yabo yakusakamika ukucila mu cipimo. Umukashana umo uwe shina lya kuti Michelle atile: “Taufwile ukulaba fye pamo na bantu abatontonkanya fye pa fyabipa ifingacitika.”
Ulebelenga ifingalenga walatontonkanya pa fisuma
Twikala mu nshita iyo Baibolo ita ukuti “inshita ishayafya nga nshi.” (2 Timote 3:1) Bushe cilakukosela ukulatontonkanya pa fisuma pa mulandu na mafya ukufula mu calo? Ninshi belenga Icipande citila “Cinshi Amafya Yafulila ifi mu Calo?”