ABALOSHI abaice na bakalamba na balya abanwa umulopa wa banabo, baba pa fya kumwenako fimo ifya bantu ababomfya amaka ya mipashi yabipa, kabili ifi fine e filesangwa sana mu mabuuku, mu mafilimu na mu fyangalo fya pa kompyuta. Cinshi calenga abantu batemwe aya malyashi?

Ba Claude Fischer, abasambilila sana imikalile ya bantu, balembele ukuti: “Abantu abacetekela mu maka ya mipashi yabipa nabafula sana mu America ukucila kale.” Na kabili batile, “Mu America mwaliba abacaice abengi ukucila abakalamba abayapo mu kubukisha, abacetekela ukuti ifiwa e ko fyaba e lyo na basumina ukuti kwaliba amayanda umwaba ifiwa.”

Te ca kupapusha ukwishiba ukuti amalyashi ayalanda pa mipashi yabipa nayafula sana. Ba Michael Calia balembele mu nyunshipepala ya The Wall Street Journal ukuti: “Icalenga amalyashi ayalanda pa fibanda ukufula sana, malyashi ya kale ayalelanda pa fipuuku, abasangukila mu finama e lyo na bantu abanwa umulopa wa banabo.”

Lipoti imo yalandile ukuti, “mupepi na hafu ya bantu mwi sonde lyonse balicetekela mu fiwa. Mu fyalo fimo, amalyashi ayalanda pa fiwa yaliseeka sana.” Ukufwailikisha kumo uko ba Christopher Bader na ba Carson Mencken abasambilila sana imikalile ya bantu bafwailikishe mu America batile, “Abena America abengi balicetekelapo mu musango umo uwa maka yafibanda.”

Bushe caliba fye bwino ukulaumfwana ne mipashi yabipa no kulabomfya amaka ya mipashi yabipa ukucita ifinjelengwe?

ABANTU abengi balatwishika amalyashi ayalanda pa fisungusho na pa mipashi yabipa, pantu bamona kwati aya malyashi ya bufi kabili yafuma fye mu mafilimu, lelo ifi te fyo Baibolo ilanda. Baibolo taipita na mu mbali pa kutusoka pa mipashi yabipa. Ku ca kumwenako, pa Amalango 18:10-13 patila: “Ekasangwa muli imwe onse . . . uubuka imbuko, uucita ifinjelengwe nelyo onse uusobela ifya ku ntanshi nelyo ing’anga, nelyo uulowa nelyo uwipusha ku umfwana ne mipashi nelyo ku waishibisha ifya kusobela nelyo onse uwipusha ku bafwa.” Cinshi Baibolo ikanisha ukucita ifi? Ni co: “Onse uucita ifi fintu wa bunani kuli Yehova . . . Mukaleba ababula akabi kuli Yehova Lesa wenu.”

Cinshi Baibolo yakaanisha imisango iili yonse iya kupupa imipashi?

IFYO IMIPASHI YABIPA YAISHILEBAKO

Baibolo itweba ukuti kale sana ilyo Lesa ashilapanga isonde, abumbile bamalaika abengi. (Yobo 38:4, 7; Ukusokolola 5:11) Lesa alipeele bamalaika amano ya kuisalila ifya kucita, nampo nga kucita ifisuma nelyo ifibi. Bamo pali aba bamalaika balipondokele Lesa, kabili balifumine ku muulu no kuleta ifimfulunganya pe sonde. Ne cacitike ca kuti, pe sonde “pafulile ubunkalwe.”—Ukutendeka 6:2-5, 11; Yuda 6.

Baibolo ilanda ukuti balya bamalaika ababifi balalenga abantu abengi balacita ifyabipa. (Ukusokolola 12:9) Apo fwe bantu tulafwaisha ukwishiba ifikacitika ku ntanshi, aba bamalaika babipa balalenga abantu balebomfya inshila shabipa pa kuti fye beshibe ifikacitika ku ntanshi.—1 Samwele 28:5, 7; 1 Timote 4:1.

Kwena, fimo ifyo imipashi yabipa icita, fimoneka kwati fyaliba fye bwino. (2 Abena Korinti 11:14) Na lyo line, aba bamalaika babipa balalenga abantu belaishiba icine pali Lesa.—2 Abena Korinti 4:4.

Baibolo ilanda ukuti ukumfwana ne mipashi yabipa kwalibipa. Ici e calengele “abalecita ifinjelengwe” abalefwaya ukuba abasambi ba kwa Yesu ilyo basambilile icine “balonganike amabuuku yabo no kuyoca,” nangu ca kuti aya amabuuku yali ya mutengo sana.—Imilimo 19:19.

Na muno nshiku mwine, abantu abengi balileka ukucita ifintu nelyo ukulesesha icitendwe mu fintu ifingalenga baleumfwana ne mipashi yabipa. Ku ca kumwenako, ilyo ba Mariaa baali ne myaka 12, balitendeke ukulaishiba ifikacitika ku ntanshi. Balebomfya amakardi pa kweba abo balesambilila nabo ifikabacitikila, kabili apo ifyo balelanda fyalecitika, balitendeke ukusambililapo na fimbi pa fya mipashi.

Ba Maria balemona kwati ni Lesa walengele baleishiba ifya ku ntanshi pa kuti baleyafwa abantu. Balandile ukuti: “Nangu nalecita ifi, kwali icintu icalempapusha. Nalebelengela fye abantu bambi amakardi, lelo nalefilwa ukuibelengela nangu ca kuti nalefwaya sana ukwishiba ifikancitikila.”

Apo balifililwe ukwishiba icalengele, ba Maria balipepele kuli Lesa kabili ilyo papitile inshita, Inte sha kwa Yehova shalibatandalile kabili balitendeke ukusambilila Baibolo. Ba Nte balibomfeshe Baibolo pa kusambilisha ba Maria ukuti te Lesa walelenga balesobela ifya ku ntanshi. Ba Maria balisambilile no kuti, bonse abafwaya ukuba ifibusa fya kwa Lesa balingile ukupoosa fyonse ifyo bengalaumfwaninamo ne mipashi yabipa. (1 Abena Korinti 10:21) Finshi ba Maria bacitile ilyo baishibe ifi? Ba Maria balipoosele ifitabo na fyonse ifyo balebomfya pa kumfwana ne mipashi yabipa. Pali ino inshita balebako abantu bambi icine ico basambilila muli Baibolo.

Ilyo ba Michael baali abaice, balitemenwe sana ukubelenga ifitabo umuba ifya fibanda. Balandile ukuti: “Nalitendeke ukulaumfwa filya fine abantu ba mu fitabo abo nalemona ukuti natulingana nabo imyaka baleumfwa.” Panono panono ba Michael balitendeke ukutemwa ukubelenga ifitabo ifilanda pa finjelengwe na pa fyo abantu bacita pa kupepa Satana. Balandile ukuti, “Nalefwaisha ukwishiba ifingi pa mipashi yabipa, e ico nalebelenga sana ifitabo no kutamba amafilimu ayalanda pali ili lyashi.”

Na lyo line, ifyo ba Michael basambilile muli Baibolo fyalengele batendeke ukulasala bwino ifyo balebelenga. Balandile ukuti: “Nalilembele fyonse ifyo nalebomfya pa kumfwana ne fibanda kabili nalifyonawile. Nalisambilileko isambililo ilyacindama. Baibolo pali 1 Abena Korinti 10:31, itila: ‘Citeni fyonse ku kucindika Lesa.’ Kanshi pali ino nshita nga pali ifyo ndefwaya ukubelenga ndayipusha ukuti, ‘Bushe ifi ndefwaya ukubelenga muli ifyo Lesa apata?’ Nga e mo fili, nshifibelenga.”

Baibolo bailondolola ukutila ni nyali. E citabo icitwafwa ukwishiba icine pa kupupa imipashi. (Amalumbo 119:105) Baibolo ilatwafwa no kwishiba ukuti nomba line mu calo tamwakabe imipashi yabipa. Icalo cikawama sana ilyo ifi fikacitika. Ku ca kumwenako, pa Amalumbo 37:10, 11 Baibolo itila: “Pashala fye panono no mubifi takabepo; Awe ukalolekesha apo aali, no kusanga talipo. Lelo abafuuka e bakekala mu calo, Kabili bakasekelela nga nshi pantu umutende ukafula.”