-
Bushe Abena Kristu Bonse ba Cine?Ulupungu—2012 | March 1
-
-
Bushe Abena Kristu Bonse ba Cine?
BUSHE Abena Kristu baba banga mu calo? Icitabo ca Atlas of Global Christianity catile, mu 2010 Abena Kristu mu calo conse bafikile mupepi na 2.3 bilioni. Lelo icitabo cimo cine calandile no kutila, aba Bena Kristu baba mu mipepele yalekanalekana ukucila 41,000, ne fyo basuminamo ne mibele bamona ukuti e yo Abena Kristu bafwile ukulakonka nayo yalipusana. Ifi imipepele ya batila Bena Kristu yafulisha, calenga abantu ukufulunganishiwa nelyo ukusuula ifya mapepo. Nalimo balatontonkanyapo ukuti, ‘Bushe Abena Kristu bonse ba cine?’
Natulande pali ili lyashi ukubomfya ici cilangililo. Pa kuti umuntu engile mu calo cimbi, alingile ukweba uubomba pa mupaka icalo afumineko. Na kabili alingile ukumulanga icitupa icilelanga ukuti ifyo alelanda fya cine, pamo nga icitupa basuminishishapo umuntu ukwingila mu calo cimbi. Ifi fine e fyo cifwile ukuba na ku Mwina Kristu wa cine, talingile ukulalanda fye ukuti alitetekela Kristu. Kufwile kwaba ifintu na fimbi ifya kumwishibilako. Finshi ifyo fine?
Amashiwi ya kuti “Umwina Kristu” batendeke ukuyabomfya pa numa ya mwaka wa 44 C.E. Luka uwalembeleko Baibolo atile: “Ni mu Antioke e mo abasambi pa kutungululwa na Lesa babalilepo ukwitwa Abena Kristu.” (Imilimo 11:26) Aba baleita ukuti Abena Kristu ni balya bali abasambi ba kwa Kristu. Cinshi cilenga umuntu ukuba umusambi wa kwa Yesu Kristu? Icitabo ca The New International Dictionary of New Testament Theology calondolola ukuti: “Ukuba umusambi wa kwa Yesu cipilibula ukuipeelesha umupwilapo . . . no kulamukonka ubumi bonse.” Kanshi Umwina Kristu wa cine ni uyo uukonka fyonse ifyo Yesu uwatendeke ubuKristu asambilishe.
Bushe muno nshiku umwaba abantu abengi abatila Bena Kristu kuti mwaba abakonka fyonse ifyo Yesu asambilishe? Cinshi Yesu alandile ukuti e ca kwishibilako Abena Kristu ba cine? Tulemulomba ukubelenga ifipande fikonkelepo pa kuti mumfwe ifyo Baibolo ya-asuka ifi fipusho. Twalalanda pa fintu fisano ifyo Yesu alandile ukuti e fyo twingeshibilako abasambi bakwe aba cine. Twalalanda na pa fyo Abena Kristu ba kubalilapo balangile ukuti bali basambi ba cine aba kwa Yesu. E lyo na kabili twalamona abalinga ukuba Abena Kristu ba cine.
-
-
‘Ikalilileni mu fyo Nsosa’Ulupungu—2012 | March 1
-
-
‘Ikalilileni mu fyo Nsosa’
“Nga mwaikalilila mu fyo nsosa, ninshi ca cine muli basambi bandi, kabili mukeshiba icine, ne cine cikamulenga ukuba abantungwa.”—YOHANE 8:31, 32.
Umo Yesu Aloseshe: Ifyo Yesu ‘asosele’ filosha ku fyo alesambilisha ifyafumine ku muulu. Atile: “Tata umwine uwantumine alimpeela ifunde lya fyo mfwile ukulanda no kusosa.” (Yohane 12:49) Ilyo Yesu alepepa kuli Wishi wa ku muulu, Yehova Lesa, atile: “Icebo cenu e cine.” Ilingi line aleambula amalembo pa kulanga ukuti ifyo alesambilisha fyalefuma mu Cebo ca kwa Lesa. (Yohane 17:17; Mateo 4:4, 7, 10) Kanshi Abena Kristu ba cine ‘bekalilila mu fyo asosa,’ e kutila balisumina ukuti Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, “e cine.” Balisumina no kuti e mufwile ukufuma ifyo basuminamo kabili e ifwile ukulabatungulula.
Ifyo Abena Kristu ba Kubalilapo Balemona Icebo ca kwa Lesa: Umutumwa Paulo, Umwina Kristu uwalembele amabuuku ayengi aya mu Baibolo na o alicindike sana Icebo ca kwa Lesa kwati fye ni Yesu. Alembele ukuti: “Amalembo yonse aya mushilo yafuma kuli Lesa kabili ya mulimo.” (2 Timote 3:16) Abaume abo basontele ukulasambilisha Abena Kristu banabo baalingile ‘ukulakonka sana icebo ca kwa Lesa ica cishinka.’ (Tito 1:7, 9) Abena Kristu ba kubalilapo babebele ukukaana “amano ya buntunse no bucenjeshi ukulingana ne ntambi sha bantu, ukulingana ne fintu fya fye ifya muli ici calo kabili te kulingana na Kristu.”—Abena Kolose 2:8.
Ni Bani Bakonka ifi Yesu Alandile? Icitabo ca mu Vatican ica Dogmatic Constitution on Divine Revelation, ica mu 1965 ico ba-ambula na mu katabo ka Catechism of the Catholic Church, catila: “Te mu Malembo fye ya Mushilo mweka umo icalici [lya Katolika] lyafumya fyonse ifyo bakonka. Fyonse fibili, intambi she calici na Malembo ya mushilo fyalicindama.” Mu cipande cimo icali muli magazini ya Maclean mwalyambwilwe amashiwi ya kwa shimapepo wa ku Toronto, ku Canada, uwaipwishe ukuti: “Mulandu nshi twingalakonkela fye ifyalembelwe kale sana imyaka 2,000 iyapita? Na ifwe bene twalishiba ifintu ifisuma ifyo tufwaya ukulakonka, nomba ifyo Yesu asambilishe na Malembo filatutitikisha.”
Icitabo ca New Catholic Encyclopedia calandile pa Nte sha kwa Yehova ukuti: “Balicindika sana Baibolo kabili e mufuma fyonse ifyo basuminamo ne fyo bakonka mu mikalile yabo.” Ilyo Nte umo mu Canada atendeke ukuilondolola, uo aleilondololako amwebele ukuti, “ninkwishiba ukuti uli Nte, ne co nakwishibilako, ni yo ine Baibolo ukwete.” Pa kulanda aya mashiwi alesonta na kuli Baibolo.
-
-
“Tabali ba Muli Ici Calo”Ulupungu—2012 | March 1
-
-
“Tabali ba Muli Ici Calo”
“Aba muli ici calo nababapata, ico tabali ba muli ici calo.”—YOHANE 17:14.
Umo Yesu Aloseshe: Apo Yesu tali wa muli ici calo, taleitumpa mu fikansa fya calo nelyo mu kukansana kwa mu bwikashi. Yesu alondolwele ukuti: “Ubufumu bwandi abuba bwa pano calo, ababomfi bandi nga balwa ukuti nipeelwa ku baYuda. Lelo ubufumu bwandi te bwa pano calo iyo.” (Yohane 18:36) Kabili aebele abasambi bakwe ukutaluka ku misango, imilandile ne mibele iyo Icebo ca kwa Lesa cakaanya.—Mateo 20:25-27.
Ifyo Abena Kristu ba Kubalilapo Balemona Ukuba Ulubali lwa Calo: Jonathan Dymond, uulemba pa fya mapepo alembele pa Bena Kristu ba kubalilapo ukuti, “balekaana ukulwako [inkondo]; tabaletiina ifili fyonse ifyo baali no kubacita, nampo nga kubaseebanya, ukubakaka, nangu fye ukubepaya.” Basalilepo ukubacusha ukucila ukuitumpa mu fikansa fya calo. Imibele yabo iisuma nayo yabalengele ukukanaba aba pano calo. Abena Kristu babebele ukuti: “Apo nomba tamulebakonka na kabili muli iyi mibele yabipa iya kuilekelesha, abashaishiba Lesa balapapa kabili balamusaalula.” (1 Petro 4:4) Kalemba wa lyashi lya kale, Will Durant alembele pa Bena Kristu ukuti: “Bali ne mibele iisuma sana ica kutila, abasenshi abatemenwe sana ukwangala balibapatile.”
Ni Bani Bakonka ifi Yesu Alandile? Icitabo ca New Catholic Encyclopedia calandile pa Bena Kristu abashi-itumpa mu fya calo ukuti: “Ukukaana ukubomfya ifyanso kwalibipa.” Icipande cali mu lupapulo lumo (Reformed Press) calandile pali lipoti ya kabungwe kalolekesha pa nsambu sha bantu mu Africa ukuti, ilyo kwali ukwipayana kwa mitundu mu Rwanda mu 1994, aba mu macalici yonse baleipayana “ukufumyako fye Inte sha kwa Yehova.”
Ilyo Kafundisha wa ku sekondari alelanda pa fyo abaNazi balecululusha abantu, atile, “takwali ibumba ilili lyonse nelyo akabungwe ka bekala calo akailishenye pa bufi, ubukalushi, na pa mfwa sha bantu.” Pa numa ya kufwailisha pali ili lyashi mu United States Holocaust Memorial Museum, uyu kafundisha aishilelemba ukuti: “Nomba nasanga icishinka.” Aishilesanga ukuti Inte sha kwa Yehova balikeene ukuibimba mu fya calo te mulandu ne fyo babacushishe.
Inga imibele ya Bena Kristu yaba shani? Magazini ya U.S. Catholic yatile: “Imisepela iingi mu Katolika ilakaana fimo ifyo babasambilisha mu calici pamo nga ukutaluka ku bulalelale, no kulaikala no muntu ilyo mushilaupana nankwe.” Ya-ambwile amashiwi ayo shimapepo asosele ukuti: “Abantu abengi abo naishiba bantu ba kuti ilyo baleisa mu kuupana, ninshi ni kale batendeka ukwikala pamo.” Icitabo ca The New Encyclopaedia Britannica calanda pa Nte sha kwa Yehova ukuti, “bapampamina pa kuba ne mibele isuma.”
-
-
“Muletemwana”Ulupungu—2012 | March 1
-
-
“Muletemwana”
“Ndemupeela ifunde ilipya, ilya kuti muletemwana; ifyo namutemenwe, e fyo na imwe muletemwana. Nga muletemwana, e lyo bonse bakeshiba ukuti muli basambi bandi.”—YOHANE 13:34, 35.
Umo Yesu Aloseshe: Kristu aebele abasambi bakwe ukulatemwana nga filya fine na o abatemenwe. Bushe Yesu abatemenwe shani? Alitemenwe abantu bonse nangu ca kutila abengi pali ilya nshita balipatile imitundu imo na banakashi. (Yohane 4:7-10) Ukutemwa abantu kwalengele Yesu ukuipeelesha ukulabomfya inshita yakwe na maka ku kwafwa bambi ica kuti limo taletuusha no kutuusha. (Marko 6:30-34) Na pa kulekelesha, Kristu alilangile ukutemwa kwakwe ukukalamba. Atile: “Nine kacema musuma; kacema umusuma atuulila impaanga umweo wakwe.”—Yohane 10:11.
Ifyo Abena Kristu ba Kubalilapo Balemona ili Ifunde: Mu nshita ya batumwa, Abena Kristu baleitana ukuti “munyinefwe” nelyo “nkashi.” (Filemone 1, 2) Abantu ukufuma mu nko shonse balebapokelela mu cilonganino ca Bena Kristu, pantu basumine ukuti “Lesa taba na kapaatulula ka kuti uyu muYuda, uyu muGriki, pantu kwaba fye Shikulu umo kuli bonse.” (Abena Roma 10:11, 12) Pa numa ya Pentekoste mu 33 C.E., abasambi abali mu Yerusalemu “bashitishe impanga ne fipe bakwete no kwakanya bonse indalama basangilemo, ukulingana ne fyo onse alekabila.” Mulandu nshi bacitile ifi? Ni pa kuti abasambi ababatishiwe fye batwalilile ukwikala mu Yerusalemu no kuti “balebika amano ku fyalesambilisha abatumwa.” (Imilimo 2:41-45) Cinshi calengele ukuti bacite ifi? Ilyo pali tapalapita imyaka 200 ukutula apo abatumwa bapwilile ukufwa, Tertullian ayambwile amashiwi ayo abantu balelanda pa Bena Kristu ukuti: “Balitemwana nga nshi . . . baliipeelesha no kufwila Abena Kristu banabo.”
Ni Bani Bakonka ifi Yesu Alandile? Icitabo ca The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (1837) calandile ukuti pa myaka iingi, abatila Bena Kristu “balicita ifintu ifingi ifya bunkalwe ku bantu bapepa nabo ukucila ne fyo abashasumina mu buKristu bacita kuli bena.” Ifyo bafwailishe mu America mu myaka ya nomba line filanga ukuti abengi abatila balapepa Lesa, maka maka abatila Bena Kristu baliba na kapaatulula ka nkanda. Abaya ku macalici tabapoosa amano ku bo bapepa nabo ababa mu fyalo fimbi kabili tabamona ukuti balingile ukubafwa nga bakwata amafya.
Mu 2004 ilyo umusumba wa Florida waponenwe ne fikuuku fya mwela 4 ifyakonkene mu myeshi ibili, umukalamba wa kabungwe ka Florida’s Emergency Operations Committee aile mu kumona nga ca kutila abantu balebomfya bwino ifya kulya ne fintu fimbi ifyo babakumbuswike. Alandile ukuti takwali ibumba nangu limo ilyalebomfya bwino ifyo babakumbuswike nge Nte sha kwa Yehova, kabili atile ali no kubapeela na fimbi ifyo balekabila. Mu 1997, ba Nte ababa mwi bumba lya kukumbusuka bamunyinabo batwele umuti, ifya kulya, ne fya kufwala ku Democratic Republic of Congo ifya kwafwilisha bamunyinabo na bantu bambi abali mu bwafya. Ba Nte ba ku Bulaya na bo balisangwile indalama ukufika ku madola 1 milioni aya ku America.
-
-
“Nalenga Beshibe Ishina Lyenu”Ulupungu—2012 | March 1
-
-
“Nalenga Beshibe Ishina Lyenu”
“Nalenga ishina lyenu ukwishibikwa ku bantu abo mwampeele ukufuma mu ba muli ici calo. . . . Nalenga beshibe ishina lyenu kabili nkalenga likeshibikwe.”—YOHANE 17:6, 26.
Umo Yesu Aloseshe: Yesu alilengele abantu ukwishiba ishina lya kwa Lesa pantu alelilandapo ilyo aleshimikila. Ilyo Yesu alebelenga Amalembo, nge fyo alecita lyonse, afwile alelumbula ishina lya kwa Lesa. (Luka 4:16-21) Asambilishe abasambi bakwe ukulapepa ukuti: “Mwe Shifwe, ishina lyenu libe ilya mushilo.”—Luka 11:2.
Ifyo Abena Kristu ba Kubalilapo Balemona Ishina lya kwa Lesa: Umutumwa Petro aebele abakalamba ba mu Yerusalemu ukuti Lesa abuulile mu nko “abantu abe shina lyakwe.” (Imilimo 15:14) Abatumwa na bantu bambi baleshimikila ukuti “onse uwalilila kwi shina lya kwa Yehova akapusuka.” (Imilimo 2:21; Abena Roma 10:13) Na kabili balebomfya ishina lya kwa Lesa mu Malembo ya ciGriki ayo balelemba. Mu mafunde ya baYuda ayo baleita ati The Tosefta ayo bapwile ukulemba mu ma 300 C.E., balanda pa fyalembwa ifyo abapatile Abena Kristu baocele, ukutila: “Amabuuku ya baleshimikila na mabuuku ya ba minim [abo batila bali Bena Kristu abaYuda] baliyocele. Yonse fye baliyocele, . . . baocelele kumo ne shina lya kwa Lesa ilyalembelwemo.”
Ni Bani Bakonka ifi Yesu Alandile? Amashiwi ya ntendekelo aya muli Baibolo ya Revised Standard Version, iyo ba National Council of the Churches of Christ mu America basuminisha ukusabankanya, yatila: “Ukubomfya ishina lya kwa Lesa uwaba fye eka, ilya kumulekanya kuli balesa bambi kwati nalimo kwaba balesa abengi, kwapwile mu nshita ya baYuda ilyo ubuKristu bushilaisa kabili Abena Kristu tabalingile ukulabomfya ili shina mu macalici yabo.” E ico pe shina lya kwa Lesa bapyanikishepo ilumbo lya kuti, “SHIKULU.” Mu myaka ya nomba line, icalici lya Katolika lyaebele bashikofu babo ukuti: “Ishina lya kwa Lesa ilyalembwa mu filembo fine, YHWHa talifwile ukubomfiwa nelyo ukulumbulwa mu mapepo nelyo mu nyimbo.”
Ni bani muno nshiku ababomfya ishina lya kwa Lesa no kulenga bambi ukulishiba? Ilyo Sergey uwa ku Kyrgyzstan ali ne myaka nalimo 15, atambile filimu umo balandile ukuti ishina lya kwa Lesa ni Yehova. Palipitile nalimo imyaka 10 ukwabula ukumfwapo ili ishina na kabili. Pa numa, ilyo Sergey akuukile ku United States, ba Nte babili balimutandalile pa ng’anda yakwe kabili bamulangile ishina lya kwa Lesa muli Baibolo. Sergey alitemenwe nga nshi pa kusanga abantu ababomfya ishina lya kuti Yehova. Icintu cimo icisuma ca kutila mu citabo icilondolola amashiwi ica Webster’s Third New International Dictionary cilondolola ishina “Yehova Lesa,” ukuti “lesa uwaishibikwa, uwacila balesa bonse kabili e o fye Inte sha kwa Yehova bapepa.”
[Futunoti]
a Mu Cibemba, ishina lya kwa Lesa balipilibula ukuti “Yehova.”
-
-
“Imbila Nsuma Iyi iya Bufumu Ikabilwa”Ulupungu—2012 | March 1
-
-
“Imbila Nsuma Iyi iya Bufumu Ikabilwa”
“Imbila nsuma iyi iya bufumu ikabilwa ku bantu bonse aba pe sonde ku kuba ubunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.”—MATEO 24:14.
Umo Yesu Aloseshe: Luka, uwalembeleko amabuuku ya Mbila Nsuma atile, Yesu “alepita mu misumba na mu mishi, aleshimikila no kubila imbila nsuma ya bufumu bwa kwa Lesa.” (Luka 8:1) Yesu umwine atile: “Ndi no kubila imbila nsuma iya bufumu bwa kwa Lesa, pantu e co natumiinwe.” (Luka 4:43) Atumine abasambi bakwe ukuya mu kushimikila imbila nsuma mu misumba na mu mishi kabili pa numa abebele ukuti: “Mukaba inte shandi . . . [ukufika] na ku mpela ya pano isonde.”—Imilimo 1:8; Luka 10:1.
Ifyo Abena Kristu ba Kubalilapo Balemona Ukushimikila: Abasambi ba kwa Yesu tabaikete na ku cani ukucita ifyo Yesu abebele. “Balesambilisha no kubila imbila nsuma pali Kristu Yesu ukwabula ukuleka cila bushiku mwi tempele na ku ng’anda ne ng’anda.” (Imilimo 5:42) Takwali ibumba lyaibela ilyaleshimikila imbila nsuma, bonse fye baleshimikila. Neander, kalemba we lyashi lya kale alandile ukuti “Celsus, umulwani wa Bena Kristu uwaliko mu ma 100 C.E. atile, abalepike nsalu, abalepanga insapato, abalepanga ifya kufwala ku mpapa sha nama, abashasambilila na bantu yaweyawe, bonse baleshimikila imbila nsuma.” Jean Bernardi, alembele mu citabo cakwe icitila The Early Centuries of the Church ukuti: “[Abena Kristu] baleya mu kushimikila konse kabili baleshimikila ku bantu bonse, mu misebo, mu misumba, mu fifulo fya cintubwingi e lyo na mu mayanda. Baleshimikila nampo abantu babapokelela nelyo iyo. . . . Baleshimikila ukufika na ku mpela ye sonde.”
Ni Bani Bakonka ifi Yesu Alandile? Shimapepo wa ku Anglican, David Watson alembele ati: “Ifi amacalici yashabikako amano ku kushimikila no kusambilisha, e calenga abantu ukukanatemwa ifya kwa Lesa muno nshiku.” Mu citabo citila Why Are the Catholics Leaving? José Luis Pérez Guadalupe alembele pali ba Evangelical, ba Adventist, na pa macalici yambi ukuti “tabashimikila ku ng’anda ne ng’anda.” Lelo alandile pa Nte sha kwa Yehova ukuti: “Lyonse fye balashimikila ku ng’anda ne ng’anda.”
Icintu cimo icisuma kabili icicitika cintu Jonathan Turley alandile icalembwa mu citabo ca Cato Supreme Court Review, 2001-2002, ukuti: “Nga mwalanda pa Nte sha kwa Yehova, ilyo line fye abantu abengi batontonkanya pa bantu abashimikila pa mayanda yesu pa nshita mushilebenekela. Icikalamba ico Inte sha kwa Yehova bashimikilila ku ng’anda ne ng’anda te kufwaya fye ukwalula abantu ukuti balepepa nabo lelo mulandu wa kuti ukushimikila kwalicindama mu kupepa kwabo.”
[Akabokoshi pe bula 9]
Bushe Abena Kristu ba Cine ni Bani?
Pali ifi twalanshanya muli ifi fipande ukubomfya Amalembo, kuti mwatila Abena Kristu ba cine ni bani? Nangu ca kutila kwaliba imipepele iingi nga nshi iitila Bena Kristu, tamufwile ukulaba amashiwi Yesu aebele abasambi bakwe aya kuti: “Te onse uutila kuli ine, ‘Shikulu, Shikulu’ akengila mu bufumu bwa mu muulu, kano uucita ififwaya Tata uwaba mu muulu e ukengilamo.” (Mateo 7:21) Ukwishiba abacita ukufwaya kwa kwa Tata, e kutila Abena Kristu ba cine, no kulapepa nabo kuti kwalenga mukengile mu Bufumu bwa kwa Lesa no kuipakisha amapaalo ayengi. Nga mulefwaya ukwishibilapo na fimbi pa Bufumu bwa kwa Lesa na mapaalo bukaleta kuti mwaeba Inte sha kwa Yehova abamupeele ino magazini.—Luka 4:43.
-