Icalo ca South Africa e cakwata impendwa ikalamba iya bayambula ubu bulwele mwi sonde lyonse, catunganishiwa ukuti bafika ku mpendwa ya mamilioni 4.7. Muli ci calo utunya 5,000 cila mweshi tufyalwa na kashishi ka HIV. Ilyo Nelson Mandela, uwali kale Kateka wa South Africa alelanda ku balongene pa kukumana kumo ukwalenga 13, ukwalelanda pali AIDS ukwabelele mu Durban mu July 2000, atile: “Nacitutulumusha ukwishiba ukuti mu South Africa mweka umo pa bantu babili, e kutila hafu wa bacaice besu bali no kufwa kuli AIDS. Iciletiinya sana ca kuti uku kwambula konse uko ifipendo filelandapo, e lyo no kucula kwa bantu ukufumamo . . . nga kwalicilikilwe, kabili kuti kwacilikilwa.”

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 5]

UMUTI WA KUCINCINTILA AIDS UWA NEVIRAPINE NO BWAFYA BULI MU SOUTH AFRICA

Bushe nevirapine cinshi? Ukulingana na kalemba wa lyashi Nicole Itano, waba “muti ucilikila akashishi ka HIV ukusanduluka uyo ukulingana no kupima cimonwa kwati kuti wacefyanyako AIDS ukwambukila umwana [uli muli nyina].” Akampani ka miti aka ku Germany kaliitemenwe ukupeelako icalo ca South Africa uyu muti ukwabula ukulipilisha pa myaka ili no kukonkapo isano. Lelo ilyo calefika mu August 2001, ubuteko bwali tabulasumina ukupokelela uyu muti. Bwafya nshi bulipo?

Icalo ca South Africa cakwata ababa na HIV amamilioni 4.7, e cacila ifyalo fyonse pano isonde. Ulupapulo lwa ku London ulwa The Economist lwashimike mu February 2002 ukuti kateka wa ku South Africa Thabo Mbeki “alatwishika ico bonse basumina ukuti HIV e ilenga ubulwele bwa AIDS” kabili “alatwishika ulwa mutengo wa iyi miti ya kucincintila AIDS, alatwishika nga yaliba fye bwino kabili nampo nga ilakabilwa. Taibinda, lelo badokota ba mu South Africa tababakoselesha ukubomfya iyi miti.” Mulandu nshi ici cisakamikile sana abantu? Pantu amakana ya bana mu South Africa cila mwaka bafyalwa na kashishi ka HIV kabili amapesenti 25 aya banakashi bali pa bukulu balikwata aka kashishi.

Pa mulandu wa uku kupusana, umulandu watwelwe ku filye ukuti bapatikishe ubuteko ukulapeela uyu muti wa nevirapine. Icilye ca mu South Africa calandile ifyo calemone fintu mu April 2002. Ukulingana na Ravi Nessman, uwalembele mu nyunshipepala ya The Washington Post, icilye capingwile ukuti “ubuteko bufwile ukuleka uyu muti ulesangwa mu fipatala fingakumamo ukupeela abaukabila.” Ilintu ubuteko bwa South Africa bwalituma uyu muti ku fifulo 18 muli cilya calo uko baleeshaesha, casoswa ukuti uku kupingula kupya ukwa cilye kwalipeela isubilo ku banakashi ba muli cilya calo abali pa bukulu abakwata HIV.