Ukunwa Ubwalwa Ubwalinga

Kwaba amafya na yambi ayesa pa mubili. Mu 2004 icipande muli magazini yitwa Nature catile “no bwalwa fye ubunono bulalenga abantu ukucenwa kabili kuti bwaleta na malwele yambi mupepi na 60.” Nomba ninshi cipimo nshi ica bwalwa icingalinga ukunwa? Muno nshiku abantu abengi pano isonde ponse balanwako ubwalwa limo limo. Pa kuti ubwalwa bwileta amalwele, uulenwa afwile ukulinga. Nomba bushe cipimo nshi icalinga? Abengi bamona kwati icipimo ca bwalwa banwa calilinga, nakalimo batontonkanya no kuti kulila fye tabakolelwe, nelyo tabafilwa ukwikala ukwabula ukunwa, ninshi ubwafya tapali. Na lyo line, casangwa ukuti ku Bulaya umwaume umo pali bane alanwa ubwalwa ubwa kuti bwamuletela na mafya apo pene.

Abengi abafwailisha pa bwalwa batila, ku banakashi ubwalwa bwalinga, libotolo limo pa bushiku bumo, e lyo abaume amabotolo yabili. Abalolekesha pa bumi bwa bantu ku France na ku Britain batila abaume “kuti banwa” na mabotolo yatatu pa bushiku bumo, e lyo abanakashi yabili. Ba U.S. National Institute on Alcohol Abuse, abalanda pa bwalwa, bena batile “abali ne myaka 65 no kucilapo bafwile ukunwa fye ibotolo limo pa bushiku.”c Lelo ifyo tuba nga twanwa ubwalwa filapusanapusana. Bamo nangu banwa fye ubwalwa ubunono balakolwa sana. Ici ca cine, pantu lipoti yalandile pa bwalwa iyaleitwa ati 10th Special Report to the U.S. Congress on Alcohol and Health itila “aba kungumana imitima na ba mwenso sana, bena nangu banwa fye ubwalwa ubunono, cilabipa.” Imyaka umuntu ali na yo, ubulwele alwala, ne ciimo, e fyo umuntu afwile ukutontonkanyapo ilyo alefwaya ukunwa ubwalwa.—Moneni umukululo uleti “Ukucefyako Amafya.”

[Akabokoshi pe bula 8]

UKUCEFYAKO AMAFYA

Icipani citwa Department of Mental Health and Substance Dependence of the World Health Organization capeele ifi fipimo fya bwalwa ukuti e fishileta sana amafya. Tabaletila te kuti kube ubwafya nangu bumo. Ifyo abantu baba nga banwa ubwalwa filapusanapusana.

◼ Te kwesha ukucila pa mabotolo yabili pa bushiku bumoe

◼ Pa nshiku shibili mu mulungu, mwiesha nangu panono ukunwa

Ilyo mushifwile ukunwa ubwalwa nangu fye ubunono:

◼ Nga muleensha motoka nelyo mulebomfya mashini

◼ Nga muli pa bukulu nelyo nga muleonsha

◼ Pa nshita mulenwa umuti wa ku cipatala

◼ Nga namulwala

◼ Nga mulafilwa ukunwa ubwalwa ubunono fye

[Amafutunoti]

[Abatusuminishe]

Ukwafumine ifyebo: Brief Intervention for Hazardous and Harmful Drinking