Mu 1982 basangile ubwato ubwabundile ku kupwa kwa myaka ya ba1300 B.C.E. Ubu bwato babusangile mupepi no lulamba lwa ku kapinda ka ku kulyo aka Turkey. Balyabwile ifipe fyalekanalekana ifya mutengo pamo nga ifipimfya fya mukuba ifyo baleti fyafumine ku Kupro, amber (ifimoneka kwati mabwe ya mutengo ifyakashikila), imitondo ya ku Kanaani, ulukula ulwakosa sana, ameno ya nsofu, ifibekobeko fya golde na silfere ifya ku Kanaani, ifipasho abena Egupti balemona ukuti fya mushilo ne fintu fimbi ifyafumine ku Egupti. Ilyo balolekeshe ibumba bapangile inongo shali muli ubu bwato, bamo batile ubu bwato nalimo bwafumine ku Kupro.

Amato ya Basulu

Ifyo aya mato ya kale yalemoneka fyalishibikwa pa mulandu wa fyo abantu balebumba ifyo basanga mu nshiishi apali kale umusumba wa Amathus mu Kupro. Ifi fyabumbwa filatwafwa ukwishiba bwino ifyo amato ya ku Kupro yalemoneka kabili fimo bafibika mu fiyanda umo basungila ifintu fya kale.

Ifyo balebumba filanga ukutila amato ya kale sana tabaleyabomfya ku bulwi. Mu mato ayanono ilingi line mwaleba abakooba 20. Aya mato yalesenda ifipe na bantu abaleya apepi abaleikala mu lulamba lwa ku Kupro. Pliny Mukalamba alandile ukuti abena Kupro bapangile ubwato ubunono ubo baleensha fye ku nkafi ubwalesenda ifipe fyalefina amakilogramu 90,000.

Lyena kwali amato ayakalamba ayo bashimakwebo balebomfya nga bulya basangile mupepi na ku lulamba lwa bemba ku Turkey. Yamo yalesenda ifipe fyalefina amakilogramu 450,000. Amato ayakalamba yamo yalekwata aba kwensha nalimo 50, uku lubali 25 no ku lubali na ko 25, e lyo yalelepa amamita 30 no mulongoti walelepa amamita 10.

Amato ya nkondo ayo abena Kupro babalilepo ukupanga yafwile yalemoneka nga yalya balenga pa cikope ico basangile ku Amathus. Pali ici cikope pali ubwato ubutali ubwakwete icisolo icaminama ubwalemoneka kwati bwato bwa nkondo ubwa bena Foinike. Ubu bwato bwalikwata ne cilomo ne nkwela shabulungana mupepi na ku cisolo e lyo na ku cilomo kwine.