Ifiinga Bashulile Apabelele Lakishi

Umusumba wa Lakishi wabelele lwa ku masamba ku kapinda ka ku kulyo aka Yerusalemu apali amakilomita 43. Ilyo baleshula ifya kushulashula pali ilya ncende mu 1930, basangile ifiinga ifingi, kabili pa fiinga 12 palembelwe amakalata ayo batila “yalicindama nga nshi . . . pantu yalondolola ifyo imitekele yaali mu Yuda na macushi yalecitikamo lintu Nebukadnesari [Imfumu ya bena Babiloni] ali mupepi no kusansa.”

Amakalata yacindama sana ni yalya Yoashi alelembeshanya na mushika uwakwete icifulo icinono pali ena, nalimo uyu ali ni mushika wa mu Lakishi. Amashiwi balebomfya mu makalata yabo yalipalana na mashiwi kasesema Yeremia abomfya uwaikeleko pa nshita imo ine na ba baume. Moneni ifyo ifyebo fyaba mu makalata yabili fyumfwana ne fyebo Baibolo yalandapo ukuti e fyalecitika pali ilya nshita.

Pali Yeremia 34:7, kasesema alandile pa nshita “ilyo umulalo wa mfumu ya ku Babele walelwa na Yerusalemu, na Lakishi, na Aseka; pantu iyi e yasheleko ku mishi ya kwa Yuda, imishi ya malinga.” Cimoneka kwati kalata imo iyo umushilika wali mu Lakishi alembele yalelanda pali ili line lyashi. Alembele ukuti: “Tulepembelela ukumona ifishibilo fya [mulilo] ifya musumba wa Lakishi . . . , pantu tatulemona Azeqah.” Abasoma abengi batila ici cilanga ukuti abena Babiloni balicimfishe umusumba wa Azeqah, nelyo Aseka, kabili kwashele fye ukucimfya umusumba wa Lakishi. Icacindama sana muli iyi kalata ca kuti balilandile pa “fishibilo fya mulilo.” Pali Yeremia 6:1 napo palanga ukuti kale abashilika balebomfya ifishibilo fya mulilo pa kucenjesha abanabo.

Cimoneka kwati ifyebo fyaba pali kalata imbi iyo bashulile apabelele Lakishi filomfwana ne fyasosele kasesema Yeremia na kasesema Esekiele pa fyo imfumu ya mu Yuda yalefwaya abena Egupti ukuyafwa pa kulwisha abena Babiloni. (Yeremia 37:5-8; 46:25, 26; Esekiele 17:15-17) Iyi kalata itila: “Nomba umubomfi wenu apokelela ifi fyebo fileti: Mushika mukalamba Konyahu umwana wa kwa Elnatani alolele ku kapinda ka ku kulyo pa kuti engile mu Egupti.” Abasoma batila ico ailile ku Egupti ni co alefwaya abena Egupti babafwe ukulwisha abena Babiloni.

Pa fiinga bashulile apabelele Lakishi paliba na mashina ayengi pamo nga Neria, Yasania, Gemaria, Elnatani, na Hoshaya, ayasangwa na mwi buuku lya kwa Yeremia. (Yeremia 32:12; 35:3; 36:10, 12; 42:1) Tatwaishiba nga ca kuti aya mashina yalosha ku bantu balya bene Yeremia alelandapo. Nomba apo kasesema Yeremia aliko pa nshita imo ine na bantu abalembele aya makalata, ifyo balandapo fyalipalana nga nshi.

[Icikope pe bula 14]

Kalata bashulile apabelele Lakishi apaba ishina lya kwa Lesa

[Abatusuminishe]

Photograph taken by courtesy of the British Museum