Ilyo ba Komyunisiti batuleseshe ukubomba umulimo wesu mu 1950, bakapokola abashalefwala amayunifomu abo baleita ati ba Stasi kabili abalecusha sana abantu, balimucushishe ica kuti asokolwele icifulo twalelonganinapo. Ico calengele ukuti bakapokola nomba bekate bamayo na bamunyinane bambi.

Ifyo Twalebomba Lintu Ubuteko Bwaleseshe Umulimo Wesu

Apo balituleseshe ukubomba umulimo wesu, twalepisha impapulo sha Baibolo mu bumfisolo ukushileta mu East Germany. Naleya mu kusenda impapulo ukufuma ku masamba ya musumba wa Berlin, uko balesuminisha ukusabankanya impapulo shesu kabili naleshipisha pa mupaka. Ilingi line nalepusuka kuli bakapokola, nomba mu November 1950, baIinjikete.

Ba Stasi bambikile mu kalyati ako baimbile pa nshi mu mushili akashakwete ne windo. Inshita ya kasuba balenkaanya ukusendama, e lyo ubushiku na bo balenjipusha fye amepusho, kabili limo balempuma no kumpuma. Nshatalile nandapo na balupwa lwandi ukufika mu March mu 1951 ilyo bamayo, Peter, na Jochen baishile mu kumfwako umulandu wandi mu cilye. Bampingwile ukukakwa imyaka 6 mu cifungo.

Ilyo papitile inshiku 6 pa numa ya kulubulula umulandu wandi, Peter, Jochen, na bamayo na bo bene balibekete. Ilyo ifi fyacitike, Nte munensu alibulile Hannelore umwaice wandi umwanakashi uwali ne myaka 11 no kutendeka ukumusunga, kabili bamayo mukalamba batendeke ukusunga Sabine, aali ne myaka 7. Ba Stasi abalebomba umulimo wa kulonda, balesunga bamayo na bamunyinane kwati fipondo ifyabipa nga nshi, ica kuti balibapokele ne ntambo sha pa nsapato shabo. Kabili nga balebalubulwisha tabalebasuminisha ukwikalako, baleiminina fye. Na bo bene babakakile cila muntu imyaka 6 mu cifungo.

Mu 1953, ine pamo na baNte bamo bamo abo twali na bo mu cifungo, batwebele ukuyapanga icibansa ca ndeke apa kufikilila indeke sha nkondo, nomba twalikeene ukubombako. Abakalamba abalelolekesha pa bafungwa balitukandile. Inshiku 21 batwisaliile mu muputule uwali fye weka ukushalepita na bantu, kabili tatwalebomba incito nangu imo, nangu kupokelela amakalata ayali yonse, e lyo utwa kulya, baletupeela fye utunono. Bankashi bamo balesunga umukate uunono uo balebapeela kabili mu bumfisolo baletuletelako. Ici calengele njishibane na Anni umo pali abo bankashi baletupeela ifya kulya, kabili twaishileupana ilyo batufumishe mu cifungo. Anni afumine mu 1956 e lyo ine nafumine mu 1957. Mukwai papitile fye umwaka umo ukutula apo twaupanine, umwana wesu uwa kubalilapo umwanakashi, Ruth, alifyelwe. Tapapitile ne nshita, Peter, na Jochen balyupile, na Hannelore na o alyupilwe.

Ilyo papitile fye imyaka itatu ukutula apo nafumiine mu cifungo, balinjikete na kabili. Kapokola umo uwa ba Stasi alyeseshe ukunsembeleka ukuti nkalelondolwela ba Stasi fyonse ifyalecita baNte. Atile: “Moneni ba Brüggemeier, konkeni fye ifyo tulemweba. Mwalishiba ifyo cumfwika ukuba mu cifungo, tatulefwaya ukuti mukacule na kabili nga filya mwaculile pa kabala ntanshi. Kuti mwatwalilila ukuba Inte ya kwa Yehova, kabili kuti mwatwalilila ukulasambilila, no kulashimikila abantu ifyaba muli Baibolo apo mulefwaila. Lelo ifwe tulefwaya fye ukuti muletwebako ifilecitika. Tontonkanyeni pa bakashi benu na pa mwana wenu umunono sana.” Aya mashiwi ya kulekelesha yalinengele ukukalipa nga nshi. Lelo nalishibe ukuti nangu bampoosa mu cifungo, Yehova ali no kusakamana ulupwa lwandi bwino sana ukucila ne fyo nali no kulusakamana ne mwine, awe na cine alilusakamene!

Abakalamba ba buteko balyeseshe ukupatikisha Anni ukulabomba akasuba konse cila bushiku pa kuti abantu bambi e bo balesakamana Ruth mu kati ka mulungu. Anni alikeene kabili alebomba fye inshita ya bushiku pa kuti akasuba alesakamana Ruth. Bamunyinefwe abo twalelongana na bo baletusakamana icine cine kabili balepeela umwina mwandi ifintu ifingi ica kuti na o alepeelako na bambi. Awe mukwai, e fyo bankakile mu cifungo imyaka na imbi 6.

Ifyo Imikalile Yali Lintu Ubuteko Bwaleseshe Umulimo Wesu

Peter alondolola ifyo imikalile yali ku East Germany lintu ubuteko bwaleseshe umulimo wa Nte sha kwa Yehova imyaka iingi. Atila: “Twalelonganina mu mayanda kabili twaleba fye mu tumabumba tunono tunono, pa kulongana tatwalefikila bonse pamo, kabili no kufumapo twalefumapo fye umo umo. Ilyo twapwisha ukulongana twalepekanishisha libela ifikaba ukulongana kukakonkapo. Pa kulanshanya twalebomfya ifishibilo e lyo no kulembelana utupepala pa mulandu wa kuti twaletiina ba Stasi abo mu bumfisolo batemenwe ukukutika ifyo twalelanshanya.”

Hannelore alondolola ukuti: “Inshita shimo twalepokelela amatepu umo bakopa amalyashi ya pa kulongana kukalamba. Ici, calelenga ukulongana kwesu lyonse ukulawama nga nshi. Fwe baali mu kalibumba akanono, nga twalongana, twalekutika fye ku malyashi ya kufunda kwa mu Baibolo ukucila pa maawala yabili. Nangu ca kuti tatwalemona bakalanda, twalekutikisha programu yonse kabili twalelemba ne fishinka.”

Peter na o atile: “Bamunyinefwe abali mu fyalo fimbi balebombesha pa kuti fye batuletele impapulo sha Cebo ca kwa Lesa. Nakalimo imyaka 10 ilyo 1989 tailafika, ninshi ne cibumba icalekeenye icalo ca Germany pabili tacilawa mu 1989 mwine, bamunyinefwe balepanga utumabuuku utunono sana utwaibela. Bamo abaleleta impapulo sha Cebo ca kwa Lesa mu East Germany, tabaletiina ukuti bakabapoka imyotoka, indalama, nangu fye ukubekata. Bushiku bumo umulume no mukashi Inte sha kwa Yehova abo twalelolela inshita ya bushiku tabamoneke. Kanshi bakapokola babasangile ne mpapulo kabili balibapokele na motoka yabo. Te mulandu na mafya yonse twalepitamo, tatwabalile atutontonkanyapo ukuti tuleke pa kuti twikaleko umutende.”

Manfred, umwaice wandi uwatwalukiile mu 1950, alondolola icamulengele ukutendeka ukupepa na kabili e lyo no kutwalilila. Atila: “Ilyo bambikile mu kalyati imyeshi ya kupenda, naile ku West Germany kabili nalilekele no kupepa. Nabwelele ku East Germany mu 1954 kabili umwaka wakonkelepo nalyupile. Tapakokwele umukashi wandi atendeke ukusambilila icine ca mu Baibolo kabili abatishiwe mu 1957. Mu kuya kwa nshita, kampingu wandi atendeke ukuncusha, umukashi wandi na o alingafwile, kabili nalibwelele mu cilonganino.

“Bamunyinane abanjishibe ilyo nshilaleka ukupepa, balimpokelele ne citemwiko kwati tapali ne cabipa ico nacitile. Cilawama nga ca kuti abantu bakuposha ne nsansa, balemwentula kabili bakukumbatila. Nalitemwa sana ukuti naliba cibusa wa kwa Yehova na kabili e lyo na ba bwananyina.”

Ilyo ubuteko bwatuleseshe ukupepa no kushimikila, twaleteka imitima kuli uto twine twakwete. Ku ca kumwenako, takwali uwalefwaya ukufuma mwi bumba aalimo no kuya mwi bumba limbi apabula no mulandu wine wine, kabili takwali no waleilishanya ukuti uko twalelonganina kwali kutali sana, nelyo ukutila twalelongana ubushiku sana. Bonse fye twaleba ne nsansa ukulongana pamo, nangu ca kuti ifwe bamo twalelolela mpaka na 11 koloko ya bushiku pa kuti fye inshita batwebele iya kufuma apo twalelonganina ikumane.”

[Ifikope pe bula 15]

Akatabo akanono ako twalebomfya ilyo baleseshe umulimo; na kamashini ako ba “Stasi” baleumfwilako mu bumfisolo

[Abatusuminishe]

Forschungs- und Gedenkstätte NORMANNENSTRASSE