Bushe Tufwile Ukucetekela Baibolo Nelyo Iyo?

William Shakespeare kalemba umuNgeleshi atile: “Taufwile ukucetekela amapulanga yabola.” Na endi, nga mulefwaya ukwabuka umumana apaba ubulalo bwa fimuti, bushe teti mubalilepo ukumona nga ca kuti ifimuti fituntulu?

IFYO Shakespeare alandile fitwibukishako ifyo Imfumu Solomone iya mano iyaliko kale mu Israele yasosele, apapitile nomba nalimo imyaka 3,000. Yalembele ukutila: “Umupumbu alacetekela fyonse, abacenjela balatala bamona apo balenyanta.” (Amapinda 14:15, Baibolo wa Today’s English Version) Umupumbu e wingacetekela fyonse fye ifyo aumfwa, kabili nga alefwaya ukucite fintu fimo akonka ifyo ashishininkishe ne fyebo bamweba ifyabula na muntu filolele. Ukucetekela fye ifili fyonse kuti kwaletelela umuntu nga filya umuntu engaba mu busanso ilyo aleabuka pa bulalo bwa mapulanga yabola. Nalimo kuti mwaipusha amuti ‘Bushe kwaliba uko twingasanga ubutungulushi ubo twingacetekela kabili ubwingatwafwa?’

Abantu abengi mu calo conse balicetekela icitabo icalembelwe kale sana, ne ci citabo ni Baibolo wa Mushilo. Bakonka ifyo ici citabo cilanda. Ifyo bapingulapo, e lyo ne fyo bacita, fyumfwana ne fyo Baibolo ilanda. Bushe batini kuti mwatila ifyo aba bantu bacita caba kwati balenyanta pa mapulanga yabola? Pa kwasuka ico cipusho tufwile intanshi ukwasuka icipusho na cimbi iciletila, Bushe kwaliba imilandu yine yine iya kucetekela Baibolo? Ino Loleni! ilelanda pa milandu iingamwafwa ukucetekela Baibolo.

Ico twalembela ino Loleni! te kufwaya ukumupatikisha ukusumina amasambilisho ya mapepo yamo iyo. Lelo, ilembelwe ukulanda pa imilandu yine yine iyalenga abantu abengi nga nshi ukucetekela Baibolo. Pa numa ya kubelenga ifipande ifyalakonkapo, kuti mwapingulapo nampo nga kuti mwacetekela ifyo Baibolo ilanda nelyo iyo.

Mufwile ukubikako sana amano kuli ili lyashi, pantu lyalicindama nga nshi. Nga ca kutila mu Baibolo e mwaba ifyebo fine fine ifyo Kabumba atutungulwilamo, kanshi kuti cawama imwe no lupwa lwenu ne fibusa fyenu ukulasambilila Baibolo.

Ica kubalilapo fye, natulande pa fyalenga ukutila Baibolo ibe ibuuku ilyaibela. Na cine, abantu abengi balisumina ukuti Baibolo yaliibela.

Icitabo Icaibela

“Baibolo e citabo ico basabankanya sana ukutula fye na kale.”—E filanda icitabo ca The World Book Encyclopedia.

PAPITA imyaka ukucila pali 550 ukutula apo umwina Germany Johannes Gutenberg atendeke ukupulinta amabuuku pali mashini yaibela. Baibolo e citabo icacindama ico abalilepo ukupulinta pali mashini yakwe.a Ukufuma fye iyo nshita ifitabo ifingi nga nshi, ifilanda pa malyashi ayalekanalekana fyalipulintwa. Nomba nangu cibe ifyo, Baibolo e citabo icacindama sana pa fitabo fyonse ifyabako.

◼ Batunganya ukuti amaBaibolo ukucila pali 4.7 bilioni (ayatuntulu nelyo iciputulwa fye) yalipulintwa. Yalipulintwa imiku isano ukucila ne citabo icakonkapo ukusabankanishiwa ica Quotations From Chairman Mao.

◼ Ukucila pa maBaibolo 50 milioni ayatuntulu nelyo iciputulwa e yo nomba line basabankanye ku bantu mu mwaka umo. Magazini ya The New Yorker yatile “Baibolo e citabo ico abantu uno mwaka bashitile sana, kabili e co bashita sana imyaka yonse.”

◼ Baibolo yalipilibulwa yonse nelyo iciputulwa mu ndimi ukucila pali 2,400. Mupepi ne ndimi shonse isho abantu balanda mu calo conse mwaliba iciputulwa ca Baibolo.

◼ Ilyo Comfucius umwina China uwakwatishe amano, na Siddhārtha Gautama uwatendeke ubuBudda bafyelwe, ninshi abalembele Baibolo mupepi na hafu balipwa kale ukulemba.

◼ Abengi abaishiba sana ifyakulenga, ifyakushika inyimbo e lyo no kulemba ifitabo ifisuma nga nshi, balibomfyako fimo ifyo Baibolo yalandapo.

◼ Nangu ca kuti bakateka balekaanya abantu ukuti besabankanya Baibolo, abamapepo nabo baleoca amaBaibolo, e lyo kwali na balelengulula ifyabamo, lelo na nomba eko yaba. Ukutula na kale takwaba icitabo ico basansa sana nga Baibolo, lelo calitwalilila ukubako.

Ifyo twalanda muli cino cipande fishinka sana, bushe tamulesumina ifyo? Lelo te ifi fyeka ifingalenga tucetekele Baibolo. Mu fipande fikonkelepo twalalanda pa filenga abantu abengi sana ukukanatwishika ifyo Baibolo ilanda.

[Futunoti]

[Ifikope pe bula 15]

Mashini ya kupulintilako iya kwa Gutenberg e lyo ne buula limo ilya muli Baibolo apulintile

[Abatusuminishe]

Press: Courtesy American Bible Society; page: © Image Asset Management/age fotostock

Bushe Kuti Mwacetekela Ifyo Baibolo Ifunda?

Ilyo umuntu umo alefwaya ukumushitisha motoka uwabombapo kale, nelyo ilyo uwa mapolitiki alemulaya ukumucitila ifisuma ilyo kuli ukusala aba kwiminina mu buteko, limbi kuti mwaipusha amuti, ‘Bushe kuti nacetekela ifyo uyu muntu alenjeba?’ Te kuti mufwaye ukonaula indalama nelyo inshita pa fipe ifishacindama na mashiwi ayashacindama sana.

LIMBI na imwe kuti mwaipusha ukuti: ‘Bushe mu Baibolo mwaliba ifyacindama ifyo ni ngasambililamo? Nga ca kuti ndebelenga no kusambilila ilyo buuku, bushe kuti nanonkelamo? Kuti twasanga ifyasuko mu cikomo caba mu Baibolo mwine icitila: “Amano yaleminina nelyo ukuwa ku fifumamo.” (Mateo 11:19, ukulingana na Baibolo ya Philips) Ifyo abantu baluka nga baumfwila ukufunda kumo ukwaba mu Baibolo, nelyo “amano” yabamo, kuti fyalenga twailuka ubusuma bwaba mu fyo ifunda. Katumfwe nomba ku fyo abasambilila Baibolo balailandila abene ifyo banonkelamo. Amashiwi yabo yalamwafwa ukupingulapo nga ca kuti kuti mwatendeka ukubelenga Baibolo no kusambilila ili buuku lyaibela.

Balisangile Ifyasuko pa Mfwa ne Cicitika Umuntu nga Afwa

Napapita inshita apo banyina ba baKaren bafwilile. BaKaren bekala mu United States, ukufuma fye ku bwaice baishibe ukuti abantu bonse abasuma nga bafwa baya ku muulu. Ifyo balebasambilisha ku calici tafyabasansamwishe. Baletontonkanya ukuti: ‘Ifi bamayo bali ku muulu, bushe bamoneka shani? Bushe nga nayako nkabasanga shani? Nga nafwa, bushe ine nkaba kumbi?’

BaKaren batendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Basambilile ukuti abafwa tababa ku muulu, lelo baba fye kwati balala utulo utwine twine. Lukala Milandu 9:5 itila: “Bantu abashaishiba kantu nangu kamo.” Nomba bushe bakamonana na banyina na kabili?

Amashiwi ayabasansamwishe sana ni aya ayatila: “Mwisunguka pali ici, pantu inshita ileisa ilyo bonse ababa mu nshiishi bakebukishiwa kabili bakomfwe shiwi [lya kwa Kristu] no kufumamo.” (Yohane 5:28, 29) BaKaren basambilile ukutila Lesa umwine wa Baibolo, ukupitila mu Mwana wakwe akalenga abafwa ukuba abomi na kabili pano pene pe sonde. Batile, “Ifyo Baibolo isambilisha pa mfwa na pa kubuuka ifyaliba ifyaumfwika.”

Kupepa Nshi Ukwa Cine?

BaAngela aba ku Romania ilyo bali ne myaka 14, shimapepo uwa kwi calici lya Pentekositi alibapepele pa kuti bapokelele umupashi wa mushilo, kabili batendeke ukulandila mu ndimi. Lelo abafyashi babo balishibe ukuti ifyo balesambilila ku Pentekositi te fyo Baibolo isambilisha. Ulupwa lonse lwalekele ukuya kuli ilyo calici kabili batendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova.

Pa kubalilapo baAngela tabatemenwe, lelo tapakokwele batendeke ukumona ubupusano bwali pa fyo balebasambilisha kwi calici baleyako kale ne fyo balesambilila mu Baibolo. Ku ca kumwenako fye, babelengele Yohane 17:3 apatila: “Awe ubu e bumi bwa muyayaya, ukuti baleishiba imwe, mwe Lesa wa cine mweka, no yo mwatumine, Yesu Kristu.” BaAngela basambilile ukuti pa kuti Lesa abatemwe bafwile intanshi ukumwishiba. Baipwishe ukuti, “Kuti napokelela shani umupashi wa mushilo muli ulya musango waibela nangu ca kuti nshaishibe icintu nangu cimo pali ena?” BaAngela batila, “Ndatasha Yehova pa kungafwa ukusanga ukupepa kwa cine mu Cebo cakwe icaputwamo.”

Ukufunda Ukwalula Abantu

BaGabriel aba ku India batila, “Nalekalipa nga nshi. Nga nakalipa, nalepunda, nalepoosa ifintu no kucena abantu nelyo ukulanda amashiwi ya kubakalifya. Ukusambilila Baibolo kwalengele ndeke ukukalipa sana. Nangu ifintu fyabipa shani, ino nshita ndatekanya.”

Amalembo baGabriel babelengele pali na Amapinda 16:32, apatila: “Awama uukokolo kukalipa ukucile mpalume, no uteko mutima awama ukucilo wacililo musumba.” BaDhiraj nabo balilekele ukukalipa sana kabili batila: “Ilembo limo line lyalengele njishibe ukuti ukufulwa bwangu kwalibipa lelo ukuteka umutima e kusuma.”

BaPhilip aba ku South Africa bali ni bamukukulu. Balecita ulubuli, baleiba, ne milandile yabo tayali bwino. Balibakakilepo. Lelo te mulandu ne fyo baPhilip bali, balefwaisha ukwishiba Lesa. Ilyo batendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, balefwaisha ukubombela Lesa kabili bapingwilepo ukuleka ifyo balecita. Balilekele imisango yonse iyabipa no kuleka ukwangala nabanabo abo balecita nabo ulukaakala. Malembo nshi babelengele ayalengele ukuti baluke?

BaNte babalangile amashiwi ya kwa Yesu ayaba pali Yohane 6:44. Yatila: “Takuli uwingesa kuli ine kano Tata uwantumine, amukula.” BaPhilip batila, “Yehova alimwene ubusuma muli ine kabili antungulwile ku bantu bakwe, abatemwana.” Na kabili baPhilip batontonkenye sana pa malyashi ya mu Baibolo ayalanga ifyo Yehova abelela uluse incitatubi abakamamo na menshi. BaPhilip batila, “Aya malyashi yalengele ndemona ukuti Yehova alalangulukilako abantunse abashapwililika abalapila.”—2 Samwele 12:1-14; Amalumbo 51.

Wade umulumendo umwina Australia alenwa sana ubwalwa no kubomfya imiti ikola, e lyo kabili aleteya ifyangalo fya kushitikapo indalama kabili aleenda na banakashi abengi. Lelo, takwete insansa. Bushiku bumo akumene na baNte kabili alisumine ukulasambilila Baibolo pa ng’anda. Fintu nshi Wade asambilile?

Wade atila, “Nalitemenwe ifyo Yesu aleikala na bantu bambi. Ali ne cikuuku ku bantu bonse, alebalangulukilako, kabili alibatemenwe, atemenwe kumo fye na baice. Ifyo nalesambilila fyalengele ndefwaisha ukuba nga wena. Baibolo yansambilishe ukubo mwaume wine wine kabili yansambilishe ifyo ningalula imibele yandi.” Nomba bushe aletontonkanyapo shani pa fibi ifyo alecita kale? Wade akonkanyapo ukusosa ukuti: “Baibolo yansambilishe ukuti nga nalapila ku membu shandi no kwalula imyendele yandi, Lesa akanjelela. Na kuba, ici kuti calenga naikala muli Paradise pe sonde umuyayaya. Nomba ndolela fye inshita ya ku ntanshi iisuma.” (Mateo 5:5) Wade alekele ukucita ifyabipa kabili ino nshita apepa Yehova na kampingu iyasanguluka.

Abalandile aya mashiwi mwabelenga bantu abalefwaya ukuwamya imibele yabo. Babalile babelenga mu Baibolo ukumona nga ca kuti ifyo isambilisha kuti fyabafwa ukupwisha amafya no kwasuka amepusho yabo. Ifyo banonkelamo fyalenga basumine ukuti, kuti bacetekela ukufunda ukusangwa mu Baibolo. Na imwe kuti mwanonkelamo.

Amashiwi yaputwamo aya kale sana yatila: “Alishuko muntu uusanga amano, no muntu uumono mucetekanya; pantu ukusanduluka kwa yako kwawamo kucilo kwa silfere, ne cibwesha ca yako cawamo kucila golde; yene yalyumo mutengo ukucila bakorali, ifibekelwa fyonse tafingapalako; mwabo kutantalila kwa nshiku mu kwa kulyo kwa yako, na mu kwa kuso kwa yako mwabo bucindami no bukata; inshila sha yako ni nshila sha kusekelela, na bakumba ba yako bonse mutende; yene muti wa mweo ku baikatako, na bakonenako balishuka.”—Amapinda 3:13-18.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 18]

IFYO BAIBOLO YA-AFWILE UMUNTU UO BAKAKILE

BaBill bali ne nsansa sana mu cupo cabo. Lelo ilyo bashilapwa umwaka umo mu cupo cabo, balibekete no kubakaka pa mulandu bacitile kale ilyo bashilaupa.

Ilyo babakakile fye balyumfwile ububi, lelo ilyo papitile inshita baBill basukile babelesha ukuba mu cifungo, kabili basalilepo ukulabomfya bwino inshita bali no kuba mulya. Batila, “Naleikala pa busanshi bwandi ndebelenga no kusambilila Baibolo.” Kabili balekonka ifyo balesambilila mu Baibolo. Na kabili batila, “Nali ne cikuuku ku bafungwa banandi no kuseka fye na bonse, kabili balemona ukuti nshalefwaya ukucita ifyabipa ifyo balecita. Limo baletila: ‘BaBill bafwaya ukubomfya inshita yabo umo balefwaila, bafwaya fye ukusambilila pali Lesa na Baibolo. Tabafwaya ukupusana no muntu umbi.’

“Pa mulandu ne fyo banjishibe, abafungwa bambi tabalefwaya ukumbikamo mu fyo balepusana kabili tabalefwaya ukunsanshamo mu fintu fimbi ifyabipa ifyo balecita. Abaletulonda balimwene ukuti nshalebacusha. Basukile balampeela imilimo neka, ilingi line nshalebombela pamo na bafungwa banandi. Ukukonka ifyo Baibolo isambilisha kwalincingilile.”

BaBill balesangwa ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova ukwaleba mu cifungo mwine kabili baleshimikila abafungwa banabo pa fyo balesambilila. Babatishiwe ilyo bali bacili mu cifungo no kuba Inte ya kwa Yehova. BaBill balandile pa fyabacitikile kale ukutila: “Nalyonawile imyaka yandi 50, kabili nalefwaya ukuwamya imibele yandi. Nalishininkisha ukuti ukukonka ifyo Baibolo isambilisha e kwingalula fye umufungwa. Na kabili Inte sha kwa Yehova e bo wingasambilila nabo bwino Baibolo. E basambilisha fye icine icaba mu Baibolo. Takuli no wingatwishika.”

Nomba apo baBill bafumina mu cifungo balalongana ne Nte sha kwa Yehova mu United States. Bena pamo na bakashi babo balasambilila Icebo ca kwa Lesa no kukonka ifyo cisambilisha. Balishiba ukuti amashiwi yaba pali Esaya 48;17, 18 ya cine, yatila: “Ine ndi Yehova Lesa obe, uukusambilisho kuti ucenjele, uukwensha mu nshila iyo ufwile ukuyamo. Iye, nga wapeepeka ku mafunde yandi! lyene umutende obe nga waba ngo mumana, no bulungami bobe nga mabimbi ya bemba.”

[Icikope pe bula 16]

BaKaren, aba ku U.S.A.

[Icikope pe bula 16]

BaAngela, aba ku Romania

[Icikope pe bula 17]

BaGabriel, aba ku India

[Icikope pe bula 17]

BaDhiraj, aba ku India

[Icikope pe bula 17]

BaPhilip aba ku South Africa, no lupwa lwabo

[Icikope pe bula 17]

Wade, uwa ku Australia