Kapilibula Washipa

Te mulandu no kukanya kwabipisha ukwaliko e lyo no kufwaisha ukwishiba Baibolo, kwaimine umuntu walumbuka uwabombeshe ukupilibula Baibolo mu ciGriki ca muno nshiku. Uyu muntu washipa ali ni Neofitos Vamvas, uwaishibe sana indimi kabili uwalumbwike pa mulandu wa kusoma Baibolo. Abengi bamwishibe ukuti na o ali ni “Kasambilisha wa Nko.”

Vamvas alisumine ukuti icalici lya Orthodox e lyalengele abantu ukuba abambuulu. Alishininwe sana ukuti pa kuti abantu bafume mu bumbuulu bwa ku mupashi, Baibolo yalekabila ukupilibulwa mu ciGriki calelandwa pali ilya nshita. Mu 1831, abasoma bambi balimwafwileko kabili atendeke ukupilibula Baibolo mu ciGriki balesambilisha ku masukulu. Apwile ukupilibula Baibolo mu 1850. Apo icalici lya Greek Orthodox talyamutungilile, abombele pamo na kabungwe ka British and Foreign Bible Society (BFBS) pa kupulinta no kusabankanya Baibolo apilibwile. Icalici lyatile ni “Protestanti,” kabili tapakokwele batendeke ukumukankamba.

Baibolo Vamvas apilibwile yalingene sana na Baibolo wa King James Version kabili uwakwete ne filubo fyaba muli ulya Baibolo pa mulandu wa kukanaishiba sana Baibolo ne ciGriki pali ilya nshita. Na lyo line, pa myaka iingi e Baibolo yalingene sana na Baibolo yalembwa mu ciGriki ca nomba iyo abantu bakwata. Icacindama ca kuti, ishina lya kwa Lesa lilasangwamo imiku ine, mu filembo “Ieová.”—Ukutendeka 22:14; Ukufuma 6:3; 17:15; Abapingushi 6:24.

Bushe abantu bayumfwile shani pa lwa iyi Baibolo pamo na yambi ayali ayayanguka ukuumfwa? Balitemenwe nga nshi! Ilyo ubwato umwali uwa mu kabungwe ka BFBS uwaleshitisha amaBaibolo bwafikile pa cishi cimo, “kuli wene kwaile amato umwali abaice abengi abalefwaya [amaBaibolo], ica kuti . . . aebele umukalamba wa baleensha ubwato ukuti bafumepo” epali asha amaBaibolo yonse pa cifulo cimo! Lelo, bakakaanya balicitilepo cimo mu kwangufyanya.

Bashimapepo ba mu Orthodox basokele abantu ukuti belashita aya maBaibolo. Ku ca kumwenako mu musumba wa Athens, balipokele amaBaibolo. Mu 1833, shikofu wa ku Orthodox uwa ku Krete aocele amaBaibolo ya “Cipingo Cipya” ayo asangile pa ciyanda ca bashimbe baume aba fya mapepo. Shimapepo umo alifishile Baibolo umo, kabili abantu baleikala mu mishi ya mupepi bafishile amaBaibolo yabo mpaka abakalamba ba fya mapepo bafumine pa cishi.

Ilyo papitile imyaka, aba mu Cilye Cashila mu Calici lya Greek Orthodox babindile uyu Baibolo wapilibwilwe na Vamvas pa cishi ca Corfu. Bakenye ukushitisha wene, kabili na maBaibolo yalipo baliyocele. Pa fishi fya Chios, Síros, na Mykonos, ubunkalwe bwa bashimapepo ba kulya bwalengele baleoca amaBaibolo. Lelo kwali no kuba ukukaanya ukupilibula Baibolo na kabili ku ntanshi.

Pali ino nshita, Inte sha kwa Yehova balitungulula umulimo wa kusambilisha Baibolo mu Greece, nge fyo bacita mu fyalo fimbi. Ukutula 1905, balibomfya Baibolo yapilibwile Vamvas ku kwafwa abantu abengi nga nshi abalanda iciGriki ukwishiba icine ca mu Baibolo.