-
Ukulanda Icishinka pa Kusefya KwalumbukaLoleni!—2001 | October
-
-
Ukusefya kwa Halloween bakwita no kuti Icungulo ca Batakatifu nelyo icungulo ca Nshiku Nkulu ya Batakatifu. Ili shina lileumfwikamo Ubwina Kristu, kwena lilafisa ukwafuma uku kusefya ukushapalako na kuli bumushilo. Na kuba, abasoma batila ukusefya kwa Halloween kwatendeke kale sana ninshi no buKristu tabulabako, ilyo abena Celt baileikala ku Britain na ku Ireland. Ukubomfya umweshi, abena Celt bayakenye umwaka mu fiputulwa fibili, imyeshi ya mpepo iya mfifi ne myeshi ya lusuba iya lubuuto. Ilyo umweshi wabulungana mupepi na pa November 1, abena Celt balesefya ukusefya baleita ati Samhain, e kutila “Ukupwa kwa Lusuba.”a
Uku kusefya kwalebako pa kutendeka kwa mwaka upya uwa bena Celt, kwaleba pa mpela ya lusuba, lilya bapwa ukulobolola kabili imikuni ya fitekwa na yo baibwesha ukufuma mu mpanga no kuitwala mu macinka. Abena Celt basumine ukuti lilya akasuba katendeka ukuwa bwangu, kuti cawama ukulumyako amaka ya kako pa kucitako ukusefya kumo no kupeela malambo. Pa kulanga ukuti umwaka naupwa, baleshimya umulilo onse, no kutendeka umwaka upya pa kukosha ifyonto fya mulilo washila uo abantu bonse baaleya mu kulaapulako. Filya fimbilimbili fya mulilo, ifyaleba nga filya fiba ku Britain pa bushiku bwa Guy Fawkes Night, abene baalemona kwati kuti fyatiinya ifibanda.
Basumine ukuti pa kusefya kwa Samhain, icifimbo caba pa kati ka bantunse ne calo ca bafwa calefimbulwa, lyena imipashi ne fibanda fyatendeke ukwendauka mwi sonde. Baletila imyeo ya bafwa ninshi yabwela ku mayanda kabili balepekanya ifya kulya ne fya kunwa fya beni babo abashimoneka pa kuti basekelelwe, nakaana nga te ifyo kuti baleta imipamba pa lupwa. Kanshi pa kusefya kwa Halloween, ilyo abaice shino nshiku bafwala nge fibanda nelyo nge ndoshi no kupita mu mayanda balelomba ifya bupe no kutiinya abantu, tabeshiba fye ukuti balecita fye filya fine fyalecitika pa kusefya kwa kale ukwa Samhain. Mu citabo cakwe ica Halloween—History and Traditions (Ilyashi lya Kale Ilya Kusefya ne Myata ya Halloween), Jean Markale atile: “Ilyo abaice bapokelela ifya bupe, bacita ico bashaishiba, e kuti ukutwala pa ntanshi amano ya kuti abantu kuti baumfwana ne mipashi. E mulandu wine twingalandila ukuti ukusefya Halloween . . . musango umo uwa kupepa.”
Apo pali ilya nshita abantu basumine ukuti ubwikashi bwa mipashi ne fibanda ninshi bwaisa lwa mupepi, balemona kwati ninshi nomba cayanguka ku muntu ukufika ku calo ca mipashi. Kanshi ukusefya kwa Samhain kwali ni nshita yaibela kabili iisuma iya kusokololwa kwa nkama sha fikacitika ku ntanshi. Amaapele ne nseke she luba lya hazel, fyonse fibili fyalemonwa ukuti fifuma ku miti ya mushilo, kabili fyalebomfiwa ku kubuka ifyupo, ukulwala ne mfwa. Ku ca kumwenako, amaapele ayakwete ifishibilo baleyapoosa mu menshi. Umuntu nga ayabula iapele ku kanwa, umulumendo nelyo umukashana kuti aishiba uo bakopana nankwe. Na lelo line ukupupa imipashi kwa uyu musango kulabapo pa kusefya kwa Halloween pantu kwaliba ubwangalo bwa kwabula amaapele ku kanwa.
Pa kusefya kwa Samhain, kwaleba sana bucakolwa bwa ciwowo no kuilekelesha. Markale atila: “Kwaleba ukusuula nelyo fye ukulabako ku mwata wa kuba ne misango isuma. Pali uku kusefya, ico bakaanya e co balesuminisha, ico basuminisha e co balekaanya.” Na lelo line ifi fine e fibako pa kusefya kwa Halloween, na kuba cifwile e calenga no kuti uku kusefya kulumbuke sana. Ukulanda pali uku kwine kusefya, icitabo ca The Encyclopedia of Religion cilondolola ukusefya kwa Halloween ukwa nomba ukuti “ni nshita ilyo abakalamba na bo bene bacita kwati balabako ku myata yabo no kucita ifya cisekeseke nga bana banono. E co, umusango wa bena Celt uwa cila mwaka uwa kucita kwati nabalaba imisango isuma pa bushiku bwa uku kusefya no kuilekelesha walitwalilile ukufika na muli ba 1900.”
-
-
Ukulanda Icishinka pa Kusefya KwalumbukaLoleni!—2001 | October
-
-
a Samhain nalimo te filya abengi batila lishina lya kwa lesa wa mfwa uwa bena Celt, lifwile ukuba lishina lya kusefya. Jean Markale, umwina France uwasoma ifya bena Celt, atile nalimo lesa wa lubuuto uwe shina lya Lug e o balecindika pa kusefya kwa Samhain.
-