Ukupakaswa pa Mulandu wa Bulungami

“Ba nsansa abapakaswa pa mulandu wa bulungami.”—MATEO 5:10.

1. Mulandu nshi Yesu aiminine ku cinso ca kwa Ponti Pilato, kabili cinshi Yesu asosele?

“ICI e co nafyalilwe, kabili ici e co naishile pano calo, ukuti nshimike icine ubunte.” (Yohane 18:37) Ilyo Yesu alandile ayo mashiwi, ali pa ntanshi ya kwa Ponti Pilato, Kateka wa ciRoma uwa Yudea. Yesu aiminine ku cinso ca kwa uyu kateka te pa mulandu wa kuisalila nelyo pa mulandu wa kulaalikwa kuli Pilato. Lelo, ali kulya pa mulandu wa kuti bashimapepo ba ciYuda balimubepeshe ukuti ni ncitatubi iilingile ukwipaiwa.—Yohane 18:29-31.

2. Cinshi Yesu acitile, kabili cinshi cafumine mu fyo acitile?

² Yesu alishibe bwino bwino ukuti Pilato alikwete amaka ya kumukakula nelyo aya kumwipaya. (Yohane 19:10) Lelo ici tacamuleseshe ukulanda mu kupama kuli Pilato pa lwa Bufumu. Nangu ca kuti ubumi bwa kwa Yesu bwali mu busanso, abomfeshe iyi nshita ku kucito bunte kuli kateka wakulisha uwa cilya citungu. Te mulandu no bunte ashimike, Yesu apingwililwe ukufwa imfwa yabipisha iya kufwila icisumino pa cimuti.—Mateo 27:24-26; Marko 15:15; Luka 23:24, 25; Yohane 19:13-16.

Bushe ni Nte Nelyo wa Kufwila Icisumino?

3. Bushe ishiwi lya ciGriki ilya (marʹtys) lyalepilibula nshi mu nshita Baibolo yalelembwa, lelo cinshi ili shiwi lipilibula ndakai?

³ Abantu bamo baliipekanya ukufwila ifisumino fyabo, kabili abantu abengi ilelo bamona abantu ba musango yu nga bankosa mitwe. Abantu abaipekanya ukufwila ifyo basuminamo, maka maka pa mulandu wa fya mipepele, ilingi bamonwa ngo tupondo nelyo nga bengaleta ubusanso pa bwikashi. Ishiwi lya ciGriki ilya (marʹtys) ilyo mu nshita Baibolo yalelembwa lyalepilibula “inte,” e kuti umuntu uushimika ubunte, napamo mu cilye, pa lwa cine asuminamo, ku ntanshi lyaishilekwata ubupilibulo na bumbi ubwa kuti: “Uupeela umweo wakwe pa mulandu wa kushimiko bunte,” nelyo ukushimiko bunte pa kupeela umweo wakwe.

4. Ni mu nshila nshi maka maka ili shiwi lya ciGriki ilya (marʹtys) libomfiwa kuli Yesu?

⁴ Ili shiwi lya ciGriki ilya (marʹtys) lilabomfiwa kuli Yesu mu kuti ali ni Nte. Nga fintu aebele Pilato, aishile ku ‘kushimike cine ubunte.’ Ubunte bwakwe bwalengele abantu ukwankulako mu nshila shalekanalekana. Abantu yaweyawe bamo balikoseleshiwe ku fyo baumfwile no kumona, kabili batetekele Yesu. (Yohane 2:23; 8:30) Abantu abengi pamo na bashimapepo nabo balyankwileko—lelo bayankwileko bubi bubi. Yesu aebele balupwa bakwe abashali abasumina ati: “Icalo te kuti cimupate, lelo nine capata, pantu ine ndacishimiko bunte ukuti imilimo ya ciko ya bubifi.” (Yohane 7:7) Pa kushimika icine ubunte, Yesu alipatilwe ku ntungulushi sha nko, ne ci calengele ukuti epaiwe. Cine cine ali ni “nte (marʹtys) ya cishinka kabili iya cine.”—Ukusokolola 3:14.

“Mukapatwa”

5. Mu kutendeka kwa butumikishi bwakwe, cinshi Yesu asosele pa lwa kupakaswa?

⁵ Yesu alipakeswe icabipisha kabili asokele kabela abakonshi bakwe ukuti na bo bali no kupakaswa. Mu kutendeka kwa butumikishi bwakwe, Yesu aebele abalekutika ku Lyashi lyakwe ilya pa Lupili ati: “Ba nsansa abapakaswa pa mulandu wa bulungami, pantu ubufumu bwa mu muulu bwabo. Muli aba nsansa ilyo abantu bamupontela no kumupakasa no kumubepesha umusango onse wa bubifi pa mulandu wandi. Sekeleleni no kwanga, pantu icilambu cenu cikalamba mu muulu.”—Mateo 5:10-12.

6. Cinshi Yesu asokele abatumwa 12 ilyo alebatuma?

⁶ Pa numa, ilyo aletuma abatumwa bakwe 12, Yesu abebele ati: “Cenjeleni ku bantu; pantu bakamutwala ku filye, kabili bakamufopaula mu masunagoge yabo. Na kuba, mukatwalwa pa ntanshi ya bakateeka ne shamfumu pa mulandu wa ine, ku kuba ubunte kuli bene na ku bena fyalo.” Lelo abali no kupakasa abasambi te bashimapepo beka iyo. Yesu asosele no kuti: “Munyina akapeela munyina ku kwipaiwa, na wishi akapeela umwana, na bana bakemina abafyashi no kubepaisha. Kabili mukapatwa ku bantu bonse pa mulandu we shina lyandi; lelo uwashipikisha ukufika na ku mpela, wene e ukapusuka.” (Mateo 10:17, 18, 21, 22) Ifyacitikile Abena Kristu ba kubalilapo bushinino bwa kuti aya mashiwi ya cine.

Ilyashi pa Washipikishe ne Cishinka

7. Cinshi calengele Stefani ukufwila icisumino?

⁷ Ilyo fye Yesu afwile, Stefani abele Umwina Kristu wa kubalilapo ukufwa pa mulandu wa kushimika icine ubunte. ‘Aiswilemo ukusenamina na maka, kabili alecita ifipesha amano fikalamba ne fishibilo mu bantu.’ Abalwani bakwe aba mipepele “tabali na maka ya kwansha amano no mupashi alelandilamo.” (Imilimo 6:8, 10) Pa mulandu wa kalumwa, batwele Stefani ku Sanhedrini, icilye cikalamba ica baYuda, uko bamupeele imilandu ya bufi kabili uko apeele ubunte bwa maka. Lelo, kuli pele pele, abalwani ba kwa Stefani baipeye iyi nte ya cishinka.—Imilimo 7:59, 60.

8. Bushe abasambi mu Yerusalemu bacitile shani pa kupakasa ukwaishile pali bene pa numa ya mfwa ya kwa Stefani?

⁸ Pa numa ya mfwa ya kwa Stefani, “kwaimine ukupakasa kukalamba pa cilonganino icali mu Yerusalemu; bonse basalanganiwe mu fitungu fyonse fya Yudea na Samaria, kano fye abatumwa.” (Imilimo 8:1) Bushe ukupakasa kwalileseshe Abena Kristu ukucitilo bunte? Iyo, ilyashi litweba ati “abasalanganiwe baleya balebila imbila nsuma ya cebo.” (Imilimo 8:4) Bafwile baleyumfwa filya umutumwa Petro aleyumfwa ilyo asosele ati: “Tufwile ukunakila Lesa nga kateeka ukucila ukunakila abantu.” (Imilimo 5:29) Te mulandu no kupakaswa, balya basambi ba cishinka kabili abashipa batwalilile ukushimika icine ubunte, nangu ca kuti balishibe ati ukucite ci kwali no kulundapo amafya.—Imilimo 11:19-21.

9. Kupakasa nshi kwatwalilile ukwisa pa bakonshi ba kwa Yesu?

⁹ Cine cine, amafya tayacepeleko. Ica kubalilapo, tusambilila ukuti Sauli—uwasuminishe no kumona uko Stefani alepoolwa amabwe—uwali “acili aletusaila icintiinya no kupanga ukwipaya abasambi ba kwa Shikulu, aile kuli shimapepo mukalamba no kumulomba bakalata ba kutwala ku masunagoge ku Damaseke, pa kuti bonse aba Nshila, abaume na banakashi, abo engasanga akabalete nabakakwa ku Yerusalemu.” (Imilimo 9:1, 2) Lyene mupepi na 44 C.E., “imfumu Herode yabikilepo iminwe ku kucusha bamo aba mu cilonganino. Yaipeye Yakobo munyina Yohane ku lupanga.”—Imilimo 12:1, 2.

10. Malyashi nshi pa lwa kupakaswa tusanga mu mabuuku ya Imilimo na Ukusokolola?

¹⁰ Ifipandwa fimbi ifye buuku lya Imilimo fyakwata ilyashi pa bantu ba busumino nga Paulo abashipikishe amesho, ukukakwa, no kupakaswa. Ilyo Paulo ashilaba umutumwa, alepakasa Abena Kristu kabili cimoneka kwati afwilile icisumino ilyo aipaiwe kuli Nero Kateka wa ciRoma mupepi na 65 C.E. (2 Abena Korinti 11:23-27; 2 Timote 4:6-8) Mu kulekelesha, mwi buuku lya Ukusokolola, ilyalembelwe ku mpela ya mwanda wa myaka uwa kubalilapo, umutumwa Yohane uwali mukoloci alikakilwe pa cishi ca Patmo “pa mulandu wa kulanda pali Lesa no kushimika ubunte bwa kwa Yesu.” Ukusokolola kulanda na pali “Antipa, inte yandi, iya cishinka, uwaipaiwe” mu Pergamo.—Ukusokolola 1:9; 2:13.

11. Bushe ico Abena Kristu ba kubalilapo basalile ukucita cashininkishe shani amashiwi ya kwa Yesu pa lwa kupakaswa?

¹¹ Ifi fyonse fyalangile ukuti amashiwi Yesu aebele abasambi bakwe aya kuti: “Nga bapakese ine, bakapakasa na imwe,” ya cine. (Yohane 15:20) Abena Kristu ba kubalilapo aba cishinka bali abaipekanya ukulolenkana no bwesho bwakulisha, e kuti imfwa—ukupitila mu kulungulushiwa, ukupooswa mu fiswango, nelyo ukwipaiwa mu nshila imbi—pa kuti babombe umulimo Shikulu Yesu Kristu abapeele ilyo atile: “Mukaba inte shandi mu Yerusalemu na mu Yudea monse na mu Samaria, no kufika ku mpela ya pano isonde.”—Imilimo 1:8.

12. Mulandu nshi tatwingasosela ukuti Abena Kristu ni ku kale fye balepakaswa?

¹² Nga ca kuti uuli onse aletontonkanya ukuti abakonshi ba kwa Yesu ni ku kale fye balebacusha, ninshi naluba sana. Paulo, uwashipikishe amafya ayengi nga fintu tumwene, alembele ati: “Bonse abafwaisha ukwikala umwabela ukuipeelesha kuli bukapepa muli Kristu Yesu bakapakaswa.” (2 Timote 3:12) Pa lwa kupakaswa, Petro atile: “Na kuba, ni kuli iyi mibele mwaitilweko, pantu na Kristu aculiile imwe, pa kumushila ica kumwenako ukuti mukonke bwino bwino mu ntampulo shakwe.” (1 Petro 2:21) Ukufika na kuli shino “nshiku sha kulekelesha” isha buno bwikashi, abantu ba kwa Yehova balipatwa kabili balabacusha. (2 Timote 3:1) Mwi sonde lyonse, Inte sha kwa Yehova abekala mu fyalo umwaba bakateka bakaluka no mwaba demokrasi balipakaswapo, ngo muntu umo umo nelyo nge bumba.

Mulandu Nshi Bapatilwa no Kupakaswa?

13. Ababomfi ba kwa Yehova aba mu nshiku shesu bafwile ukwibukisha cinshi pa lwa kupakaswa?

¹³ Nangu ca kuti fwe bengi ilelo twalikwatako ubuntungwa bwa kushimikila no kulongana capamo mu mutende, tufwile ukumfwila ifyo Baibolo itucinkulako ukuti “imibele ya pano calo ileyaluka.” (1 Abena Korinti 7:31) Ifintu kuti fyaaluka bwangu ica kuti, nga tatuipekenye kuti twaipununa bwangu mu matontonkanyo, mu nkuntu, na lwa ku mubili. Lyene cinshi twingacita ku kuicingilila? Icingatwafwa sana ukuicingilila kulaibukisha umulandu Abena Kristu batemwa umutende kabili abakonka amafunde bapatilwa no mulandu bapakashilwa.

14. Cinshi Petro alandile ukuti e mulandu Abena Kristu balepakashilwa?

¹⁴ Umutumwa Petro alandile pali ili lyashi muli kalata wakwe uwa kubalilapo, uo alembele mupepi na 62-64 C.E., ilyo Abena Kristu mu Buteko bonse ubwa ciRoma baleeshiwa no kupakaswa. Atile: “Mwe batemwikwa, mwipapa umulilo uulepya muli imwe, icilecitika ku kumwesha, kwati cintu iceni icamuponena.” Pa kulondolola ico alelandapo, Petro akonkenyepo ukusosa ati: “Umo uwa muli imwe ecula nga kepaya nelyo umupuupu nelyo incitatubi nelyo uwa mulomo. Lelo nga acula pa kuba Umwina Kristu, eba na nsoni, lelo mwi shina ili e mo alecindikila Lesa.” Petro atile umulandu baleculila te wa kuba incitatubi, lelo ni pa mulandu wa kuba Abena Kristu. Nga ca kuti baleenda mu “mibele iya kutotobela kumo kwine ukwa kuipoosaika” nga bantu bambi, nga balibapokelele. Lelo icishinka cali ca kuti, baliculile pa mulandu wa kuti balefwaya ukufishapo umulimo wabo uwa kuba abakonshi ba kwa Kristu. E fyo caba na ku Bena Kristu ba cine ilelo.—1 Petro 4:4, 12, 15, 16.

15. Bupusano nshi bwaba mu ficitikila Inte sha kwa Yehova ilelo?

¹⁵ Mu fyalo ifingi, Inte sha kwa Yehova balabatasha pa kwikatana kwabo no kumfwana balanga pa mabungano na lintu balekuula, balabatasha pa bufumacumi bwabo no kupikintika, pa myendele yabo iisuma ne mikalile ya lupwa, na pa fyo bamoneka aba busaka kabili na pa mibele yabo iisuma.a Na lyo line, pa nshita cino cipande calelembwa ninshi umulimo wabo walibindwa mu fyalo 28, kabili baNte abengi balapakaswa pa mulandu wa citetekelo cabo. Mulandu nshi kwabela ubu bupusano? Kabili mulandu nshi Yehova alekela ica musango yu ukucitika?

16. Mulandu nshi uukalamba uo Lesa alekela abantu bakwe ukupakaswa?

¹⁶ Ica kubalilapo, tufwile ukwibukisha amashiwi ya pa Amapinda 27:11 ayatila: “We mwana wandi, ube uwa mano, ulenge umutima wandi ukusamwa, ukuti njasuke ku ulenseebanya.” Yalanda pa mulandu wa kale na kale uwa bumulopwe bwa mu kubumbwa konse. Te mulandu no bushinino bushaifulila ubwapeelwa na bonse ababa na bumpomfu kuli Yehova, Satana taleka ukuseebanya Yehova nga fintu acitile mu nshiku sha muntu umulungami Yobo. (Yobo 1:9-11; 2:4, 5) Apo nomba Ubufumu bwa kwa Lesa bwalimikwa, kabili bwalikwata na bekashi ba cishinka na beminishi mwi sonde lyonse, ukwabula no kutwishika amatukuto ya kwa Satana aya kulekelesha aya kufwaya ukulanga ukuti ifyo aletunga fya cine nayaluminako. Bushe aba bakatwalilila aba busumino kuli Lesa te mulandu na mafya yengesa pali bene? Ici cipusho ico umubomfi umo umo uwa kwa Yehova afwile ukwasuka.—Ukusokolola 12:12, 17.

17. Yesu aloseshe mwi pa kusosa ati “cikesaba ubunte kuli imwe”?

¹⁷ Ilyo aleeba abasambi bakwe pa fyali no kucitika ku “mpela ya bwikashi,” Yesu alangile umulandu na umbi Yehova alekela ababomfi bakwe ukupakaswa. Abebele ati: “[Mukatwalwa] ku shamfumu na bakateeka pa mulandu we shina lyandi. Cikesaba ubunte kuli imwe.” (Mateo 24:3, 9; Luka 21:12, 13) Yesu umwine acitile ubunte kuli Herode na Ponti Pilato. Umutumwa Paulo na o ‘atwelwe ku shamfumu na bakateeka.’ Pa kutungululwa na Shikulu Yesu Kristu, Paulo ashimike ubunte kuli kateka wa maka sana uwa muli shilya nshiku ilyo atile: “Ndetwala umulandu kuli Kaisare!” (Imilimo 23:11; 25:8-12) Na lelo, ilingi amesho yalilenga ubunte busuma ukupeelwa ku balashi na ku cintubwingi.b

18, 19. (a) Ukushipikisha amesho kukatunonsha shani? (b) Fipusho nshi tuli no kulandapo mu cipande cikonkelepo?

¹⁸ Mu kulekelesha, ukushipikisha amesho na mafya kuti kwatunonsha ngo muntu umo umo. Mu nshila nshi? Umusambi Yakobo acinkwileko Abena Kristu banankwe ati: “Moneni ukuti ca kusekelela fye, mwe bamunyinane, ilyo mwaponenwa ne fya kwesha fyalekanalekana, pa kwishiba ukuti uku kweshiwa kwa citetekelo cenu kuleta ukushipikisha.” Cine cine, ukupakasa kuti kwalopolola icitetekeko cesu no kukosha ukushipikisha kwesu. E co, tatucishamo ukusakamikwa pa lwa kulolenkana no kupakaswa nelyo ukufwaya inshila shishili sha mu malembo isha kusengaukilamo nelyo ukupwishishamo kwene. Lelo, tumfwila ukukonkomesha kwa kwa Yakobo ukwa kuti: “Lekeni ukushipikisha kupwishe umulimo wa kuko, ukuti mube abafikapo kabili abatuntulu muli fyonse, abashabulwa kantu.”—Yakobo 1:2-4.

¹⁹ Nangu ca kuti Icebo ca kwa Lesa cilatwafwa ukumfwikisha umulandu ababomfi ba cishinka aba kwa Lesa bapakashilwa no mulandu Yehova alekela ici ukucitika, ico tacilenga ukupakaswa kwaba cintu cayanguka ukushipikisha. Cinshi cingatukosha ku kushipikisha ilyo tulepakaswa? Cinshi twingacita ilyo tulepakaswa? Tuli no kulanda pali ifi fintu fyacindama mu cipande cikonkelepo.

[Amafutunoti]

Ukushipikisha Ifya Kwesha Kuletela Yehova Ilumbo

“Nga mushipikisha ilyo mulecita icisuma no kucula, ici cena cintu icapokelelwa kuli Lesa.”—1 PETRO 2:20.

1. Apo Abena Kristu ba cine bayangwa ukwikala umwabela ukuipeela kwabo, cipusho nshi tufwile ukwipusha?

ABENA Kristu baipeela kuli Yehova kabili bafwaya ukucita ukufwaya kwakwe. Pa kwikala umwabela ukuipeela kwabo, balabombesha ukukonka intampulo sha kwa Yesu Kristu, uwaba Ca Kumwenako cabo, no kushimika icine ubunte. (Mateo 16:24; Yohane 18:37; 1 Petro 2:21) Lelo, Yesu na bambi aba cishinka bafwilile ubusumino bwabo. Bushe ici cilepilibula ukuti Abena Kristu bonse kuti baenekela ukufwila ubusumino bwabo?

2. Bushe Abena Kristu bamona shani amesho no kupakaswa?

² Fwe Bena Kristu, tukonkomeshiwa ukuba aba cishinka ukufika ne mfwa, tacilepilibula fye ukufwila ubusumino bwesu. (2 Timote 4:7; Ukusokolola 2:10) Ici cilepilibula ukuti nangu line twaliipekanya ukucula—kabili nga cakabilwa no kufwila ubusumino bwesu, tatufwaya ukuti ica musango yu cacitika. Tatubekelwa mu kucula kabili tatusaminwa mu kukalipwa nelyo ukusaalulwa. Lelo, apo tufwile ukwenekela amesho no kupakaswa, tufwile ukubebeta bwino bwino ifyo twingacita ilyo ifya musango yu fyatuponena.

Aba Cishinka Ilyo Baleeshiwa

3. Fya kumwenako nshi ifya mu Baibolo pa lwa kupakaswa mwingalandapo? (Moneni umukululo uleti “Ifyo Bacitile Ilyo Balepakaswa,” pe bula lyakonkapo.)

³ Mu Baibolo, tusangamo amalyashi ayengi ayalanga ifyo ababomfi ba kwa Lesa bacitile ku numa ilyo baponenwe na mafya yabikile ubumi bwabo mu kapoosa mweo. Ifyalekanalekana ifyo bacitile filanga ifyo Abena Kristu ilelo bengacita nga ca kuti na bo baponenwa na mafya yamo yene. Moneni amalyashi mu mukululo uleti “Ifyo Bacitile Ilyo Balepakaswa,” kabili moneni ifyo mwingasambililako.

4. Cinshi twingasosa pa fyo Yesu na babomfi bambi aba cishinka bacitile ilyo baleeshiwa?

⁴ Nangu ca kuti Yesu na babomfi ba cishinka bambi aba kwa Lesa bayankwile ku kupakaswa mu nshila shalekanalekana, ukulingana ne fyo imibele yali, cili icaumfwika ukuti tababikile ubumi bwabo mu kapoosa mweo ku mufulo. Ilyo baisangile mu mafya yakalamba, bali abashipa lelo abacenjela. (Mateo 10:16, 23) Ico balefwaya kulundulula umulimo wa kushimikila no kusungilila bumpomfu kuli Yehova. Ifyo bacitile mu mibele yalekanalekana fyaba fya kumwenako ku Bena Kristu abo ilelo baleeshiwa no kupakaswa.

5. Kupakasa nshi kwaimine mu Malawi muli ba1960, kabili baNte bacitile shani?

⁵ Mu nshiku shesu, ababomfi ba kwa Yehova ilingi balaponenwa na mafya yatapata no kupusulwa pa mulandu wa nkondo, ifibindo, no kupakaswa kwa mu kulungatika. Ku ca kumwenako, muli ba1960, Inte sha kwa Yehova mu Malawi bapakeswe icabipisha. Amayanda yabo aya Bufumu, amayanda ya kwikalamo, ifya kulya, na makwebo yabo—mupepi na fyonse bakwete—fyalyonawilwe. Balebapuma no kubacusha icabipisha. Bushe bamunyinefwe bacitile shani? Imintapendwa balibutwike ukufuma mu mishi yabo. Abengi baile mu kuuba mu mpanga, e lyo bambi babutukile ku calo ca mupepi ica Mozambique. Nangu ca kuti aba aba cishinka abengi balifwile, bambi basalilepo ukubutuka ukufuma mu calo umwali amafya, icali cintu icisuma ukucita mu mibele ya musango yu. Mu kucite fyo, bamunyinefwe bakonkele ifyacitile Yesu na Paulo.

6. Cinshi baNte ba ku Malawi bashalekeleshe te mulandu no kupakaswa icabipisha?

⁶ Nangu ca kuti bamunyinefwe aba ku Malawi balikuukile nelyo ukuyabelama, balefwayafwaya kabili bakonkele ubutungulushi bwa buLesa no kutwalilila ukubomba imilimo ya Bwina Kristu mu bumfisolo ukufika na papelele amaka yabo. Cinshi cafuminemo? Ilyo kushilaba ukubindwa mu 1967, bakasabankanya ba Bufumu bafikile 18,519. Nangu ca kuti ukubindwa kwali kuciliko kabili ninshi baNte abengi balibutukila ku Mozambique, ilyo umwaka wa 1972 walefika bakasabankanya bali 23,398. Pali avereji, babombele amaawala ukucila pali 16 mu butumikishi cila mweshi. Ukwabula no kutwishika, imicitile yabo yaletele ilumbo kuli Yehova, kabili Yehova apaalile aba bamunyinefwe ba cishinka muli ilya nshita ya mafya yabipisha.a

7, 8. Mulandu nshi bamo basalilapo ukukanakuuka, nangu ca kuti ukukaanya kuleleta amafya?

⁷ Lubali lumbi, mu fyalo umo ukukaanya kuleleta amafya, bamunyinefwe bamo balasalapo ukukanafuma muli ico calo, nangu ca kuti kuti bacite co. Ukufuma mu calo kuti kwapwisha amafya yamo, lelo kuti kwaleta amafya yambi. Ku ca kumwenako, bushe kuti batwalilila ukubishanya na ba bwananyina ba Bwina Kristu no kukanaba abatalushiwa lwa ku mupashi? Bushe kuti batwalilila ukulacita ifya ku mupashi ilyo baletulukusha ukusanga ubwikalo kumbi, napamo mu calo cakwata indalama, nelyo mu calo umwaba amashuko ayengi aya kukwata ifya ku mubili ifingi?—1 Timote 6:9.

⁸ Bambi basala ukukanakuuka pa mulandu wa kuti balyangwa bumupashi bwa bamunyina. Basalapo ukwikala no kulolenkana ne yo mibele pa kuti batwalilile ukushimikila mu calo cabo no kukoselesha bakapepa banabo. (Abena Filipi 1:14) Pa kusala ukucita ica musango yu, bamo balyafwa mu kulenga icilye ukupingula bwino pa milandu ikumine baNte mu calo cabo.b

9. Fintu nshi umuntu afwile ukubebeta ilyo alepingulapo ukwikala atemwa ukukuuka pa mulandu wa kupakaswa?

⁹ Umuntu afwile ukuisalila ukwikala atemwa ukukuuka. Kwena ilyo tulepingulapo ifya musango yu tulingile intanshi ukupepelapo ku kulomba ubutungulushi bwa kwa Yehova. Lelo, te mulandu ne fyo twingasala ukucita, tufwile ukwibukisha amashiwi ya mutumwa Paulo aya kuti: “Ifwe bonse umo umo pa lwesu tukalubulula kuli Lesa.” (Abena Roma 14:12) Nga fintu tumwene pa kubala, Yehova afwaya ukuti umo umo uwa babomfi bakwe atwalilila uwa cishinka mu mibele yonse. Ababomfi bakwe bamo ilelo baleeshiwa no kupakaswa; bambi ifi kuti fyabacitikila ku ntanshi. Bonse bakapakaswa, kabili takuli uufwile ukwenekela ukuti takapakaswe. (Yohane 15:19, 20) Pamo nga babomfi ba kwa Yehova abaipeela, tatwingasengauka umulandu wa mu kubumbwa konse uwa kushisha ishina lya kwa Yehova no kwebelwa kwa bumulopwe bwakwe.—Esekiele 38:23; Mateo 6:9, 10.

“Mwiba Ababwesesho Muntu Nangu umo Ububi pa Bubi”

10. Ca kumwenako nshi icacindama Yesu na batumwa batwimikile mu fya kucita ilyo kwaba amafya no kukaanya?

¹⁰ Icishinte cimbi icacindama ico twingasambilila ku fyo Yesu na batumwa bayankwile ku mafya kukanabwesesha ububi pa baletupakasa. Tapaba mu Baibolo apo tusanga imitubululo iili yonse iya kuti Yesu nelyo abakonshi bakwe baliiteyenye mwi bumba lya kuicingilila nelyo balebomfya ulukaakala mu kulwisha abalebapakasa. Lelo, umutumwa Paulo afundile Abena Kristu ati “mwiba ababwesesho muntu nangu umo ububi pa bubi.” Kabili atile: “Mwe batemwikwa, mwilalandula, lelo shiileni ubukali bwa kwa Lesa incende; pantu calembwa aciti: ‘Icilandushi candi; ine nkabweseshapo, e fyasosa Yehova.’” Kabili, “wileka ububi bukucimfye, lelo ulecimfisha ububi ku busuma.”—Abena Roma 12:17-21; Amalumbo 37:1-4; Amapinda 20:22.

11. Cinshi kalemba wa lyashi lya kale umo alanda pa mibele ya Bena Kristu ba kubalilapo ku Buteko?

¹¹ Abena Kristu ba kubalilapo bakonkele uku kufunda. Mu citabo cakwe ica The Early Church and the World, kalemba wa lyashi lya kale Cecil J. Cadoux alondolola imibele ya Bena Kristu ku Buteko mu nshita ya 30-70 C.E. Alemba ukuti: “Tatwakwata ubushinino bwa mu kulungatika ubwa kuti Abena Kristu baliko pali iyi nshita baeseshe ukuicingilila ku kupakaswa pa kubomfya ulukaakala. Icingakulapo pa fyo balecita kupeela bakateka wabo umulandu mu mashiwi yaluma nelyo ukubakalifya pa kubutuka. Lelo, Abena Kristu lyonse baleyankula ku kupakaswa pa kukaninina ukukonka amafunde ya buteko ayo basumine ukuti yalepinkana no kumfwila Kristu.”

12. Mulandu nshi cawamina ukushipikisha ubucushi ukucila ukubwesesha ububi pa bubi?

¹² Bushe iyi micitile iilemoneka kwati kunakila e yawama sana? Bushe tacingaba icayanguka ukulofya abengankulako muli iyo nshila? Bushe tacingawama ukuicingilila? Ku bantu, e fyo cingamoneka. Lelo, pamo nga babomfi ba kwa Yehova, twalicetekela ukuti ukukonka ubutungulushi bwa kwa Yehova muli fyonse e cawamisha. Twibukisha amashiwi ya kwa Petro aya kuti: “Nga mushipikisha ilyo mulecita icisuma no kucula, ici cena cintu icapokelelwa kuli Lesa.” (1 Petro 2:20) Tulacetekela ukuti Yehova naishiba bwino bwino ifilecitika kabili takaleke ifintu ukutwalilila ifyo fine. Bushe kuti twacetekela shani ico? Ku bantu bakwe abali bankole mu Babele, Yehova atile: “Uwakumya pali imwe, akumya pa mboni ya linso lya kwa Yehova.” (Sekaria 2:8) Takuli uwingaleka bamwikata pa mboni ya linso pa nshita iitali. Yehova akatulubula pa nshita iyene. Pali co, tatutwishika nangu panono.—2 Abena Tesalonika 1:5-8.

13. Mulandu nshi Yesu alekele abalwani bakwe ukumwikata?

¹³ Muli ci, kuti twapashanya ica kumwenako ca kwa Yesu. Ilyo alekele abalwani bakwe ukumwikata mwi bala lya Getsemane, te pa mulandu wa kuti alifililwe ukuicingilila. Na kuba, aebele abasambi bakwe ati: “Uleti te kuti nombe Tata ukuti ampeele nomba line amatulwe ayacila ikumi na yabili (12) aya bamalaika? E ico, bushe Amalembo kuti yafishiwapo shani ayatila cili no kube fi?” (Mateo 26:53, 54) Ukufishiwapo kwa kufwaya kwa kwa Yehova kwali e cacindamisha kuli Yesu, nangu ca kuti capilibwile ukuti ali no kucula. Alicetekele nga nshi amashiwi ya kusesema aya kwa kemba wa malumbo Davidi uwatile: “Tamwakashe umweo wandi ku Mbo; tamwakapeele umubile wenu ukumone Nindi.” (Amalumbo 16:10) Pa numa ya myaka iingi, umutumwa Paulo asosele pali Yesu ati: “Pa mulandu wa kusekelela ukwabikilwe pa ntanshi yakwe ashipikishe ku cimuti ca kucushiwilwapo, asuulile insoni, no kwikala ku kwa kulyo kwa cipuna ca bufumu ica kwa Lesa.”—AbaHebere 12:2.

Ubuseko bwa Kushisha Ishina lya kwa Yehova

14. Kusekelela nshi kwalengele Yesu ukushipikisha amesho yakwe yonse?

¹⁴ Kusekelela nshi kwalengele Yesu ukushipikisha ubwesho bwabipisha? Pa babomfi ba kwa Yehova bonse, Yesu, Umwana watemwikwa uwa kwa Lesa, eo Satana atontelepo sana. E co ukusungilila bumpomfu mu nshita ya mesho kwali no kuba e casuko cakulisha ku fyo Satana aleseebanya Yehova. (Amapinda 27:11) Bushe kuti mwaelenganya ukusekelela ne nsansa Yesu afwile akwete ilyo abuushiwe? Afwile alitemenwe icine cine ukwishiba ukuti nafishapo umulimo apeelwe ngo muntu wapwililika mu kwebelwa kwa bumulopwe bwa kwa Yehova no kushisha ishina Lyakwe! Ukulundapo, ukwikala “ku kwa kulyo kwa cipuna ca bufumu ica kwa Lesa” ukwabula no kutwishika kwaba kucindikwa icine cine kabili kwaletele insansa ishingi kuli Yesu.—Amalumbo 110:1, 2; 1 Timote 6:15, 16.

15, 16. BaNte mu Sachsenhausen bashipikishe ukupakaswa nshi ukwabipisha, kabili nani wabapeele amaka ya kucite co?

¹⁵ Na Bena Kristu balasekelela ukwafwako ukushisha ishina lya kwa Yehova pa kushipikisha amesho no kupakaswa, ukukonka ica kumwenako ca kwa Yesu. Ica kumwenako cimo icalinga ca baNte abaculile mu nkambi ya kucushiwilwamo iyabipisha iya ku Sachsenhausen no kupusuka ilyo bali pa bulendo bwakosa nga nshi umo abengi bafwile pa mpela ya Inkondo ya Calo iya Cibili. Pali ubu bulendo, imintapendwa ya bafungwa balifwile pa kukanacingililwa ku miceele yabipa, ku malwele, atemwa insala, kabili bambi baleipaiwa bubi bubi mu mbali ya musebo ku bashilika ba SS. BaNte, bonse abali 230, balipuswike pa kwikatana no kwafwana nangu ca kuti ukucite ci kwalebika ubumi bwabo mu kapoosa mweo.

¹⁶ Cinshi calengele aba baNte ukushipikisha ukupakaswa kwabipisha umusango yu? Ilyo bafikile fye ukwali umutelelwe, balangile ukusekelela ne fyo batashishe Yehova mu calembwa caleti “Ukusuminishanya kwa Nte sha kwa Yehova 230 ukufuma mu fyalo 6, abalongene mu mpanga mupepi na Schwerin mu Mecklenburg.” Muli kulya kusuminishanya batile: “Ukweshiwa icabipisha pa nshita ntali nakupita kabili abasungililwe, abali kwati basompolwa mwi lungu lya mulilo, tabalenunka no mulilo. (Moneni Daniele 3:27.) Lelo, bali no bukose na maka ukufuma kuli Yehova kabili balelolela amafunde yapya ukufuma ku Mfumu pa kuti balundulule imilimo ya bulesa.”c

17. Mesho ya musango nshi abantu ba kwa Lesa balelolenkana na yo lelo?

¹⁷ Ukupala balya baNte ba cishinka 230, na ifwe icitetekelo cesu kuti caeshiwa, nangu ca kuti tucili ‘tatulakaanya ukufika na ku mulopa.’ (AbaHebere 12:4) Lelo ubwesho kuti bwaishila mu misango yalekanalekana. Kuti kwaba kupumiwa ku bo musambilila na bo, nelyo ukusongwa na abantu bambi ukucita bucisenene nelyo ifintu fimbi ifyabipa. Kabili, ukupingulapo ukutaluka ku mulopa, ukuupila fye muli Shikulu, nelyo ukukusha abana mu citetekelo mu ng’anda umo umufyashi umo tasumina, inshita shimo kuti kwaleta amafya yabipisha na mesho.—Imilimo 15:29; 1 Abena Korinti 7:39; Abena Efese 6:4; 1 Petro 3:1, 2.

18. Cinshi citulenga ukucetekela ukuti kuti twashipikisha no bwesho bwabipisha nga nshi?

¹⁸ Lelo, te mulandu no bwesho bwingatuponena, twalishiba ukuti ico tuculila kutangisha Yehova no Bufumu bwakwe, kabili tumona ukucite co ukuti lishuko iline line kabili cintu cileta ubuseko. Tulakoshiwa ku mashiwi ya kwa Petro aya kukoselesha ayatila: “Nga mwapontelwa pe shina lya kwa Kristu, muli aba nsansa, pantu umupashi wa bukata, kabili umupashi wa kwa Lesa, waikala pali imwe.” (1 Petro 4:14) Ku maka ya mupashi wa kwa Yehova, twalikwata ubukose bwa kushipikisha na lintu tuli na mesho yabipisha nga nshi, ukucite fi fyonse ku kutwala ubukata ne lumbo kuli wene.—2 Abena Korinti 4:7; Abena Efese 3:16; Abena Filipi 4:13.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 15]

Ifyo Bacitile Ilyo Balepakaswa

• Ilyo abashilika ba kwa Herode bashilafika mu Betlehemu ku kwipaya abana baume abali ne myaka ibili na bashilakumanya iyi myaka, malaika atungulwile Yosefe na Maria ukusenda Yesu uwali akanya no kufulumukila ku Egupti.—Mateo 2:13-16.

• Imiku iingi mu butumikishi bwa kwa Yesu, abalwani bakwe balefwaya ukumwipaya pa mulandu wa bunte bwakwe ubwa maka. Lyonse Yesu alefulumuka.—Mateo 21:45, 46; Luka 4:28-30; Yohane 8:57-59.

• Ilyo abashilika na balashi baile kwi bala lya Getsemane ku kwikata Yesu, abebele imiku ibili ukuti: “Nine.” Aleseshe na bakonshi bakwe abalelwisha ukuti bemwikata kabili alekele ibumba ukumusenda.—Yohane 18:3-12.

• Mu Yerusalemu, Petro na bambi baliketwe, ukufopaulwa no kwebwa ukuti baleke ukulanda pali Yesu. Lelo, ilyo bakakwilwe ‘aba bena balifumine kabili cila bushiku mwi tempele na ku ng’anda ne ng’anda batwalilile ukwabulo kuleka ukusambilisha no kubila imbila nsuma pali Kristu, Yesu.’—Imilimo 5:40-42.

• Ilyo Sauli, uwaishileba umutumwa Paulo, aishibe ulwa mapange ya baYuda ba ku Damaseke aya kumwipaya, bamunyina bamubikile mu museke no kumupusha pa cipunda mu cibumba ubushiku, kabili alifyukile.—Imilimo 9:22-25.

• Ilyo papitile imyaka, Paulo asalile ukutwala umulandu kuli Kaisare, nangu ca kuti Kateka Feste ne Mfumu Agripa basangile ukuti uyu muntu “tacita icawamine mfwa atemwa ukukakwa.”—Imilimo 25:10-12, 24-27; 26:30-32.