Bushe Kuti Cacitika Ukuteka Umutima?

“Ukuteka umutima kulenga abapiina ukuba abakankala; ukukanateka umutima kulenga abakankala ukuba abapiina.”—E fyasosele ba Benjamin Franklin.

AYA mashiwi ya cine. Abengi balisanga ukuti indalama te kuti shilenge umuntu ukuteka umutima. Icalo cikoselesha abantu ukufwaya ifyuma ifingi, nelyo ukukumbwa imikalile ya bantu bambi, kanshi e mulandu wine cimonekela ukwafya ukuteka umutima ku fyo tukwete! Bushe cimo pali ifi fili pe samba fyalimulenga ukukanateka umutima?

• Abasabankanya amakwebo balamusembeleka ukuti nga mwashitilapo fye na fimbi e lyo mwalateka umutima.

• Ukucimfyanya pa ncito nelyo pa sukulu kulelenga muleyumfwa kwati nga tamulecitako ifilecita bambi ninshi tamwacindama.

• Abantu tabatasha pa fyo mubacitila.

• Abanenu balaitakisha pa fyo bakwata kabili ici cilenga ukuti mulekumbwa.

• Tamusanga ifyasuko ku fipusho fyacindama ifyo mwakwata pa mikalile.

Nga ca kuti ifya musango uyu filamucitikila, bushe kuti cacitika ukuteka umutima? Umutumwa Paulo alilandilepo pa fya “kuteka umutima.” Inshita imo, alekwata ifintu ifingi e lyo limo alekwata fye ifinono. Abanankwe balekumbwa imikalile yakwe lelo abantu bambi bena balemuseka. Nomba umwine atile: “Nalisambilila ukuteka umutima kuli fyo fine ifilipo.”—Abena Filipi 4:11, 12.

Abashaishiba ifya kuteka umutima bamona kwati te kuti cicitike, lelo ukulingana ne fyalandile Paulo, umuntu kuti asambilila ukuteka umutima. Tulefwaya nomba mutontonkanye pa fintu fisano ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa ifingalenga mwasambilila ifya kuteka umutima.

Icalenga 1

Temweni Abantu, Mwitemwa Indalama ne Fyuma

BAIBOLO ITILA: “Ukutemwa indalama e ntulo ya bubi bwa misango yonse.”—1 Timote 6:10.

UBWAFYA: Abasabankanya amakwebo balalenga twalafilwa ukuteka imitima ku fyo twakwata. Bafwaya twaba abasha pa kufwaya indalama isha kushitilamo ifintu ifipya, ifikalamba, kabili ifisuma. Calyanguka sana ukutemwa indalama no kulashimona kwati e shacindama sana mu bumi. Lelo Baibolo ilatusoka ukuti umuntu uwatemwa ifyuma takabale ateka umutima. Imfumu Solomone yalembele ati: “Uwatemwa silfere tatila yafula, no watemwa ifyuma tatila fyafula.”—Lukala Milandu 5:10.

IFYO MWINGACITA: Pashanyeni Yesu, kabili sambilileni ukutemwa abantu ukucila ukutemwa ifyuma. Yesu ali-itemenwe ukupeela fyonse ifyo akwete—ukubikapo fye no mweo wakwe—pa mulandu wa kuti atemenwe abantu. (Yohane 15:13) Atile: “Mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.” (Imilimo 20:35) Nga tulebomfya inshita yesu ne fyuma fyesu ukwafwa bambi, nabo bakacita cimo cine. Yesu atile: “Mulepeela, na imwe abantu bakulamupeela.” (Luka 6:38) Abafwaisha ukuba ne fyuma balailetelela amacushi ayengi. (1 Timote 6:9, 10) Nga twatemwa abantu nabo batutemwa e lyo tukateka umutima.

Kanshi kuti cawama mwaibebeta no kumona nga kuti mwa-angushako imikalile yenu. Bushe te kuti mwacefyako ifyuma mwakwata nelyo ifyo mulefwaya ukukwata? Nga mwacita ifi, mukasanga ukuti mwakwata amaka e lyo ne nshita iikalamba iya kucitamo ifintu ifyacindama sana, pamo nga ukwafwako abantu bambi e lyo no kubombela Lesa uwamupeele fyonse ifyo mwakwata.—Mateo 6:24; Imilimo 17:28.

[Icikope pe bula 4]

“Mulepeela, na imwe abantu bakulamupeela”

Icalenga 3

Muletasha

BAIBOLO ITILA: “Muli fyonse muletootela.”—1 Abena Tesalonika 5:18.

UBWAFYA: Apo twaikala na bantu bamatutumuko na bashitasha, iyi mibele kuti yatwambukila. (2 Timote 3:1, 2) Kabili, limbi kuti twapatikishiwa ukulundapo imilimo na imbi pa iingi iyo twakwata. Amafya kuti yatufulila sana nelyo limbi kuti twalapoosa fye amano ku fyo tufwaya ica kutila twafilwa no kulamona ukuti ifyo twakwata fyalicindama nelyo twalafilwa no kutasha bambi pa fyo batucitila.

IFYO MWINGACITA: Sangeni inshita ya kutontonkanya pa fisuma ifyo mwakwata. Ca cine, kuti mwakwata amafya ayengi nga nshi. Lelo tontonkanyeni pa fyo Imfumu Davidi yacitile. Inshita shimo yalepelelwa nga nshi pa mulandu wa mafya. Lelo yapepele kuli Lesa ati: “Ntontonkanya pa micitile yenu yonse; Nabika umutima wandi pa fyo iminwe yenu yacitile.” (Amalumbo 143:3-5) Te mulandu na mafya Davidi alepitamo, aletasha kabili alitwalilile ukuteka umutima.

Muletontonkanya pa fyo bambi bamwafwa, kabili mulebatasha. Yesu aletasha sana bambi. Ku ca kumwenako, ilyo cibusa wakwe Maria amwitiile amafuta pa mutwe na pa makasa, bamo baipwishe ati: “Mulandu nshi balaonawila ifi aya mafuta?”a Balya abalesuusha baleti nga caliweme ukushitisha yalya mafuta no kupeela indalama ku bapiina. Yesu abaswike ati: “Mulekeni umwine. Nga cinshi mulemusakamikila?” Kabili atile: “Abombele apapelele amaka yakwe.” (Marko 14:3-8; Yohane 12:3) Yesu tabikile amano ku fyo Maria ashacitile, lelo amutashishe pa fyo acitile.

Bamo besamukumona ukuti kanshi ulupwa lwabo, ifibusa, nelyo ifintu fimbi ifisuma ifyo bakwete fyalicindeme ilyo bashala fye. Nga tamulefwaya ica musango uyu ukumucitikila, kuti cawama ukulamona ifyo mwakwata pali nomba ukuti fyalicindama! Kanshi cikankaala nga nshi ukulamona ifyo mwakwata ukuti fyalicindama, napamo no kufilemba pa kutila mulefitontonkanyapo.

Apo “ica bupe conse icisuma” cifuma kuli Lesa, tufwile ukulamutasha ukupitila mwi pepo. (Yakobo 1:17) Ukucita ifi lyonse kukatwafwa ukuba no mutima wa kutasha kabili kukatwafwa no kuteka umutima.—Abena Filipi 4:6, 7.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 6]

Bushe mulatasha pa fyo bambi bamucitila?

Icalenga 4

Saleni Bwino Abengaba Ifibusa Fyenu

BAIBOLO ITILA: “Uule-enda na ba mano akaba uwa mano.”—Amapinda 13:20.

UBWAFYA: Abanensu kuti balenga twateka umutima nelyo ukutulenga ukukanauteka. Imibele yabo ne milandile yabo kuti yakuma ifyo tumona ifintu.—1 Abena Korinti 15:33.

Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa lyashi lya mu Baibolo ilya baume 12 abafumine mu kulengula icalo ca Kanaani. Abengi pali aba baume “bakonkenyepo ukweba abana ba kwa Israele ilyashi ilibi pa calo ico bailelengula.” Lelo, babili fye e balandile ifisuma pa calo ca Kanaani, kabili batile “calo icisuma nga nshi.” Ilyashi ilibi ilyaletele inengu 10 lyalengele abantu ukumfwa umwenso. Baibolo ishimika ukuti: “Ulukuta lonse lwasanswile ishiwi,” kabili itila, “abana ba kwa Israele bonse batendeke ukuilishanya.”—Impendwa 13:30–14:9.

Na muli shino nshiku, kwaliba abantu abengi “abailishanya, abailishanya pa mikalile yabo.” (Yuda 16) Calyafya ukuteka umutima nga tukwete abanensu abashateka umutima.

IFYO MWINGACITA: Pitulukeni mu malyashi mulanda na banenu. Bushe abanenu ilingi line balaitakisha pa fyo bakwata, nelyo bushe lyonse balailishanya pa fyo bashakwata? Nga imwe mwaba shani? Bushe mufwaya ukuti abanenu balemukumbwa, nelyo bushe mulabakoselesha ukuteka umutima ku fyo bakwata?

Tontonkanyeni pali Davidi, uwali no kuba imfumu, e lyo na pali Yonatani, umwana wa Mfumu Shauli. Davidi ali ni mbutushi kabili aleikala mu matololo. Imfumu Shauli yamwene kwati Davidi alefwaya ukuipoka ubufumu kabili e calengele ukuti ifwaye ukumwipaya. Nangu ca kuti Yonatani e wali no kupyana wishi pa bufumu, aishileba cibusa wa pa mutima uwa kwa Davidi. Yonatani ailwike ukuti ni Lesa e wasontele Davidi ukuti e wali no kuba imfumu ukukonka pali Shauli kabili alitungilile umunankwe ukwabula ukuti atendeke ukumulwisha.—1 Samwele 19:1, 2; 20:30-33; 23:14-18.

Na imwe bene mulakabila abanenu ba musango uyu, abateka umutima ku fyo bakwata kabili abafwaya ukuti ifintu filemwendela bwino. (Amapinda 17:17) Lelo pa kuti mukwate aba banenu, na imwe mulekabila ukuba ne yi yine mibele.—Abena Filipi 2:3, 4.

[Icikope pe bula 7]

Bushe abanenu balalenga mwateka umutima nelyo ukukanauteka?

Icalenga 5

Temweni Ukusambilila Ifya kwa Lesa

BAIBOLO ITILA: “Balipaalwa abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa.”—Mateo 5:3.

UBWAFYA: Kwaba ifilonganino fya mapepo ifingi nga nshi, kabili ifingi fisambilisha icebo ca kwa Lesa mu nshila shalekanalekana. Nomba kuti mwaishiba shani icilonganino icisambilisha icine kabili icikonka ifyo Lesa afwaya? Bakalemba bamo abalumbuka batila ukusumina muli Lesa no kulamubombela buwelewele, kabili kulaletelela. Magazini beta ati Maclean’s yalandile pa fyo mukanalesa umo uwalumbuka asosele, yatile: “Ici cisambilisho ca Bena Kristu ica kuti kwaliba icacila pali sayansi kabili ico tushingomfwikisha . . . cilenga ubumi twakwata ukukanacindama kabili cilenga tulecita sana ulukaakala.”

IFYO MWINGACITA: Bebeteni ubushininkisho ubulanga ukuti Lesa e ko aba. (Abena Roma 1:20; AbaHebere 3:4) Mwileka uuli onse amulenge ukukanasanga amasuko ku mepusho yacindama pamo nga aya: Cinshi twabelako? Bushe umuntu nga afwa alakonkanyapo ukuba no mweo? Mulandu nshi ubucushi bwafulila? Finshi Lesa afwaya ndecita? Ukusanga amasuko yene yene kuli aya mepusho kwalicindama pantu kuti kwalenga mwateka umutima.

Lelo, mwilakonka fye fyonse ifyo bambi bamweba ukwabula ukushininkisha. Icebo ca kwa Lesa cimikoselesha ukubomfya “amaka yenu aya kupelulula” pa kuti muishininkishishe ifyo Lesa afwaya. (Abena Roma 12:1, 2) Mukapaalwa nga muleibikilishako ukucita ifi. Nga mulepaatulako inshita ya kusambilila Baibolo kabili mulekonka ne fyo ifunda, tamwakaleba sana na mafya, tamwakalesakamikwa sana, kabili mukaba ne nsansa. Ubu, bulayo bwa cine. Abantu abengi nga nshi abapusanapusana inkulilo balisangamo ifisuma mu kusambilila icine pali Lesa na pa fyo afwaya. Ku ca kumwenako, belengeni amalyashi ayalelondolola ifyo bamo bamwenamo ayali pa mabula 18 ukufika ku 21 muli ino magazini.

Ilyo mulemona ubusuma bwaba mu kukonka ukufunda kwaba mu Baibolo, mukaba abakosa sana mu kupepa Lesa. Tulemukoselesha ukutendeka ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Nga mwacita ifyo, mukasanga ukuti amashiwi Paulo alembele ya cine, ayatila: “Bukapepa pamo no kuteka umutima bunonshi ubukalamba.”—1 Timote 6:6.

[Icikope pe bula 8]

Muishininkishishe ifyo Lesa afwaya

Icalenga 2

Mwilailinganya Kuli Bambi

BAIBOLO ITILA: “Umo na umo alange umulimo wakwe, e lyo akasansamuka pa mulimo wakwe, te kuilinganya ku muntu umbi iyo.”—Abena Galatia 6:4.

UBWAFYA: Ilingi line tulafwaya ukuilinganya kuli bambi, inshita shimo kuli balya abashakwata sana ifintu e lyo ilingi line kuli balya abakosa ukutucila, abakwata sana ifyuma, nelyo abaishiba ifingi. Ukuilinganya kwa musango uyu takwawama. Fwe bantu tumona kwati ifyo umuntu akwata nelyo ifyo engacita e filenga ukuti acindame. Ukulatontonkanya ifi kuti kwalenga twaba no mufimbila e lyo no kufwaya ukulacimfyanya.—Lukala Milandu 4:4.

IFYO MWINGACITA: Muleimona nga filya Lesa amumona. Lekeni ifyo amumona filemulenga ukuyumfwa ukuti mwalicindama. “Umuntunse amona fye ifimoneka ku menso; lelo Yehovaa ena, amona mu mutima.” (1 Samwele 16:7) Yehova tamulinganya kuli bambi pa kuti amone ifyo mwacindama lelo ifilenga ukuti amone ifyo mwacindama fintu amona mu mutima wenu, ifyo mutontonkanyapo, ifyo muyumfwa, e lyo na mapange yenu. (AbaHebere 4:12, 13) Yehova alishiba ukuti te fyonse mwingacita kabili afwaya na imwe mwishibe ukuti te fyonse mwingacita. Nga mwalailinganya kuli bambi pa kuti mumone ifyo mwacindama cikalenga fye ukuti mukaleitutumuna nelyo tamwakatale amuteka umutima. Kanshi kuti cawama mwaishiba ukuti te fyonse ifyo mwingacita bwino.—Amapinda 11:2.

Finshi maka maka mwingacita pa kuti Lesa alemumona abacindama? Lesa aebele kasesema Mika ukulemba ati: “We muntu, alikweba icisuma. Kabili cinshi cimbi Yehova alefwaya kuli iwe? Bushe te kuba no mulinganya, no kutemwa icikuuku, no kwenda bufuuke bufuuke na Lesa obe?” (Mika 6:8) Nga mwakonka uku kufunda, Lesa akamusakamana. (1 Petro 5:6, 7) Kanshi uyu e mulandu uukalamba tufwile ukutekela umutima.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 5]

Yehova amona ifyo twacindama ilyo amona ifili mu mutima wesu