Ukupingula pa Fintu Bwafya Tushingalekapo Fye

“TAKWABA icaafya, kabili icaumo mutengo ukucila pa kupingula pa fintu.” E fyasosele Napoleon Bonaparte pa nshita imo, kateka wa France uwa muli ba1800. Napamo kuti mwasuminisha fyonse fibili ifyo asosele pa kupingula pa fintu, pantu abantu ilingi line bafwaisha ukuitungulula. Pa nshita imo ine, balishiba ukuti ukupingula pa fintu calyafya nga nshi.

Nampo nga ukucite ci kwalyanguka nelyo kwalikosa, tatwingataluka ku kupingula pa fintu. Cila bushiku tulapingula pa fintu. Ilyo twashibuka fye ulucelo, tufwile ukusala ico twalafwala, ica kulya ca mwikulo, ne fyo twalabomba imilimo yalekanalekana iya ubo bushiku. Ifingi ifyo tusala tafyacindama sana. Ilingi line tatutontonkanyapo na sana. Te lingi tufufya utulo pa fyo tupingwile ukucita nampo nga fya mano nelyo iyo.

Lelo, ifyo tupingulapo fimo filatukuma nga nshi. Abacaice abengi mu calo pali leelo bafwile ukusala ifyo bakalacita mu mikalile. Limbi kuti bafwaya ukusala amasomo bengatemwa na po bengafika. Mu kuya kwa nshita abengi bakapingulapo ukuupa nelyo ukuupwa nelyo ukutwalilila abashimbe. Abalefwaya ukuupa nelyo ukuupwa bafwile ukuipusha ukuti: ‘Bushe ninkula uwa kutila naupa nelyo ukuupwa? Nani ndefwaya ukuupa nelyo ukuupwako, nelyo kuti baipusha icipusho icacindama ati, bushe nani ndekabila ukuupa nelyo ukuupwako?’ Ifyo tupingula pa wa kuupa nelyo uwa kuupwako filatukuma nga nshi ukucila conse cimbi ico twingapingula ukucita.

Mu fintu fyacindama sana, calicindama ukupingula ifya mano, pantu insansa ilingi line shishintilila pa kupingulapo mano mano. Abantu bamo kuti batontonkanya ukuti balifikapo ukuipingwila abene mu fintu fyapala ifi kabili limbi kuti bakaana ukwafwa nga kwaba abalefwaya ukubaafwa. Bushe ico ca mano? Natumone.

Bushe Kuti Mwapingula Shani Ifya Mano?

SOLOMONE, imfumu ya ku kale iya bena Israele, atile: “Uwa mano aumfwa no kulundako ukusambilila.” Inshita shimo fwe bengi tulapingulapo ukucite fya buwelewele, pa mulandu wa kukanaumfwila ukupanda mano kwa bambi.—Amapinda 1:5.

Aya mashiwi ya kwa Solomone yalembelwe mu Baibolo, pamo na mashiwi yambi mu “mapinda amakana yatatu (3,000)” ayo ashikile. (1 Ishamfumu 4:32) Bushe kuti twanonkelamo mu kwishiba no kumfwila ukufunda kwakwe ukwa mano? Ee. Ifyo alembele filatwafwa “ukwishiba amano no kusalapula, ku kwiluke nsoso sha mucetekanya, ku kupokelelo kusalapula kwa kushilimuka, ubulungami no bupingushi no kutambalala.” (Amapinda 1:2, 3) Natulanshanye pa fya kutungulula fyaba mu Baibolo fisano ifingatwafwa ukupingula ifya mano pa fintu.

Tontonkanyeni pa Fikatumbukamo Ifingatwalilila pa Nshita Ntali

Mu fyo tupingula pa milandu imo mutumbuka ifikalamba. E ico, esheni ukwishibila kabela ifikatumbukamo. Mwileka ubusuma bwa pa kashita bumulenge ukukanamona ububi bukafumamo ku ntanshi. Amapinda 22:3 yatusoka ukuti: “Uwacenjela amono bubi no kubelama; abapelwa amano bapitapo no kukandwa.”

Kuti ca-afwa nga mwalemba umutande wa fingesafumamo, ifya pa kashita ne fingatwalilila pa nshita ntali. Ubusuma bwa pa kashita ubwingafuma mu kusala umusango wa ncito imo limbi malipilo yasuma no kuipakisha incito. Lelo bushe icingafumamo ica pa nshita ntali kukanalunduluka pa ncito? Bushe iyo ncito kuti yakabila mwakuukila kumbi, ukutali ne fibusa fyenu nelyo ulupwa? Bushe limbi kuti yamulenga ukuba mu ncende yabipa nelyo ukukanasekelamo ica kuti mwafuupulwa? Pitulukeni mu busuma no bubi, na pa numa pinguleni ico mwalamona ukuba icicindeme pali fyonse.

Tekanyeni

Ukukwankwanya mu kupingula pa fintu kuti mwafuma ifyabipa. Amapinda 21:5 yatusoka ukuti: “Amapange ya wacincila yatwala ku kutuntumika; lelo onse uwasampauka alola ku kubulwa.” Ku ca kumwenako, abapungwe abali mu cintemwa bafwile ukutekanya pa kwingila mu cupo. Nga te ifyo kuti bapita mu fyalembele William Congreve, umuNgeleshi walelemba ifyangalo ku kutendeka kwa ba1700, ati: “Nga twabutukila ukuupa nelyo ukuupwa, limbi kuti twaisalapila.”

Lelo, ukutekanya te cimo no kulaalikisha iyo. Ifyo tupingulapo fimo fyalicindama nga nshi ica kuti ica mano fye umuntu engacita kubombelapo bwangu bwangu. Nga tuleshingashinga ukupingulapo limbi kuti catubipila nelyo ukubipila abantu bambi. Ukushingashinga ukupingula na ko kuti kwaba kupingulapo—ilingi line ukwa buwelewele.

Kutikeni ku Kufunda

Apo imibele taipalana, abantu babili te kuti balingane pa kupingula pa fintu ilyo baba na mafya yalemoneka ukulingana. Na lyo line, cisuma ukumfwa ku fyo bambi bapingwile ilyo bali na mafya ayapala ku yo tukwete. Bepusheni ifyo nomba batontonkanya pa co bapingwile ukucita. Ku ca kumwenako, pa kusala ubutukushi, ipusheni abaishiba bwino ubo butukushi bamwebe ifibi ne fisuma fyabamo. Busuma nshi basanga mu fyo basalile, kabili fipindami nshi nelyo ubusanso basangamo?

Batusoka ukuti: “Ukushaba kupanda amano amapange yafulunganiwa; lelo ukuli abapanda amano abengi amapange yaleminina.” (Amapinda 15:22) Kwena, ilyo tulefwaya ukupandwa amano no kusambilila ku fyacitikila bambi, tufwile ukwishiba ukuti kwi pele pele ni fwe tufwile ukuisalila kabili ni fwe tukashingamwa pali fyonse ifikafuma mu kusala twasala.—Abena Galatia 6:4, 5.

Muleumfwila Kampingu Wakanshiwa Bwino

Kampingu kuti atwafwa ukupingula bwino ifintu umwabela ifishinte fya kutendekelako ifyo tuisalila ukuti filetutungulula. Ku Bena Kristu, ici calola mu kuti balingile ukukansha kampingu wabo ukuti aleumfwana na matontonkanyo ya kwa Lesa. (Abena Roma 2:14, 15) Icebo ca kwa Lesa citweba ati: “Uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.” (Amapinda 3:6) Kwena, mu milandu imo abantu babili—abakansha kampingu bwino bwino—kuti bapingula ifyapusana.

Lelo, kampingu uwakanshiwa bwino takakonkelele ifi fyebo nga ca kuti umulandu ukumine ifintu ifyo Icebo ca kwa Lesa calesha. Ku ca kumwenako, kampingu ashakanshiwa ne fishinte fya Baibolo limbi kuti asuminisha umwaume ukwikala no mwanakashi pa ntanshi ya kuupana pa kuti bamone nga nabayana kuli umo no munankwe. Limbi kuti batontonkanya ukuti nabapingula bwino, ukumona ukuti, ici kuti cabafwa ukukanabutukila mu cupo cishingawama. Kampingu wabo limbi te kuti abasuushe. Lelo, umuntu onse uwacindamika ifyo Lesa amona ukukumana kwa mwaume no mwanakashi e lyo ne cupo takapingule ukucite cintu ca musango yo ica pa kashita fye kabili ica bucisenene.—1 Abena Korinti 6:18; 7:1, 2; AbaHebere 13:4.

Ifyo Ukupingula Kwenu Kukuma Bambi

Ilingi line, ifyo mupingula pa fintu kuti fyakuma bambi. E ico mwipingula ifya buwelewele ku mumbo—nelyo fye ifyatumpa—ifingabifya ukwampana kwenu ne fibusa na balupwa, nelyo no kucilisha, ukubifya ukwampana kwacindamisha na Lesa. Amapinda 10:1 yatila: “Umwana mwaume wa mano alenga wishi ukusamwa, lelo umwana mwaume umuwelewele bulanda kuli nyina.”

Kabili, mufwile ukwishiba ukuti inshita shimo cilakabilwa ukukanaumfwila ifibusa. Ku ca kumwenako, limbi kuti mwasalapo ukuleka ukusumina mu fya mipepele mwasuminemo kale ifyo nomba mwaishiba ukuti te fya mu Malembo. Limbi kuti mwafwaya ukwalula ubuntu bwenu apakalamba pa mulandu wa kufwaisha ukwikala umwabela ifishinte fya kwa Lesa ifyo nomba mwapokelela. Ifyo mwingapingula limbi te kuti fisekeshe ifibusa fyenu fimo nelyo balupwa, lelo ukupingula konse ukusekesha Lesa ninshi kwa mano.