Bushe ili Shiwi Lipilibula Cinshi?

Bushe umuntu uulesambilila ululimi lwenu alitala amwipushapo umo ishiwi limo lyalola? Nga balimwipushapo, ninshi mwalishiba ukuti limo cilafya ukwasuka. Mulandu nshi cafisha? Pantu ishiwi limo kuti lyapilibula ifintu ifingi. Nalimo mwaebele uwamwipushe ukuti alandepo amashiwi yamo, kabili mu fyo alelanda abikemo ne lyo line ishiwi. Kanshi kano mwaishiba ico alelandapo, e lyo mwingeshiba no mulolele ishiwi. Ku ca kumwenako, nalimo kuti amwipusha umwalola ishiwi lya kuti “inshimbi.” Ili ishiwi kuti lyapilibula ifintu fyalekanalekana ukulingana ne fyo mulelandapo. Kuti lyapilibula inshimbi ya kucishilako ifya kufwala nelyo inshimbi sha fyela isho babomfya mu makuule, e lyo ishiwi limo line kuti lyapilibula ne nshimbi bakomena ntalamisoka ku maboko. Kanshi ili ishiwi kuti balibomfya nga balelanda pa kuciisa ifya kufwala, pa fyela, na pa kwikata ntalamisoka. Nomba bushe umuntu nga amwipusha fye ati inshimbi cinshi, kuti mwamwasuka ati shani?

Icitabo cilondolola amashiwi nangu tutile dikishonari, kuti yamweba umwalola ishiwi mulefwaya. Amadikishonari yamo yalalanda ne nshila shalekanalekana isha kubomfeshamo ishiwi. Kanshi nga mwaishiba ilyashi balelandapo e lyo mwingeshiba bwino umulolele ishiwi. Natulangilile na kabili: Nga mwalishibako ifya kundapa amalwele yamo kabili mulefwaya ukwishiba icilengele ukuti muleumfwa ububi, kuti mwayamona mu citabo balondololamo amalwele yalekanalekana. Mu citabo kuti balondolola ukuti ilingi line nga muleumfwa ifyo, ninshi ni malaria mulwele, lelo kuti balondolola no kuti na malwele fye yambi kuti yalenga umuntu ukulaumfwa nge fyo muleumfwa. Mufwile mwaishiba ifingi pa kuti mwishibe bwino bwino ifyo mulwele. E fyo caba na ku mashiwi, ishiwi limo kuti lyapilibula ifintu fyalekanalekana ukulingana ne fyo balelandapo, nomba nga mwakonka ubupilibulo bumbi ubupusene ne fyo balelandapo, te kuti mwishibe umulolele ishiwi. Kanshi mufwile mwaishiba icilelandwapo pa kuti mwishibe bwino bwino.

Ifi fine e fyo caba na ku kusambilila amashiwi yaba mu Baibolo, pa kuti mwishibe umulolele ishiwi limo kano mwaishiba ico balelandapo. Ku ca kumwenako, mu Malembo ya kubalilapo, ishiwi lya kuti “umupashi,” lipilibula ifintu ifingi. Limo kuti lyapilibulwa ukuti “umwela.” (Ukufuma 10:13; Yohane 3:8) Limo na lyo kuti lyapilibula umupu wa mweo uwaba mu fya mweo fyonse, mu bantu na mu nama. (Ukutendeka 7:22; Amalumbo 104:29; Yakobo 2:26) Ifibumbwa fya mu muulu ifishimoneka na fyo bafita ukuti imipashi. (1 Ishamfumu 22:21, 22; Mateo 8:16) Amaka ya kwa Lesa ayo abomfya ku kucita ifintu na yo bayeta ati umupashi wa mushilo. (Ukutendeka 1:2; Mateo 12:28) Ishiwi limo line balalibomfya na pa kulanda pa fyo umutima wa muntu waba, imibele yakwe e lyo ne fyo abantu balekanalekana bacita.—Yoshua 2:11; Abena Galatia 6:18.

Nangu ca kutila dikishonari ya ciHebere nelyo iciGriki kuti yalanda pa bupilibulo bwalekanalekana ubwa ili ishiwi, pa kuti mwishibe bwino bwino umulolele ishiwi mulefwaya, kano mwaishiba ico ilyashi lilelandapo.b Kanshi nampo mulebelenga Baibolo mu ndimi yalembelwemo pa kubala nelyo mulebelenga iyo bapilibula mu lulimi lwenu, ubwafya bwena bumo bwine.