Ukukanalanshanya Bwino

Ilyo abaupana balelanshanya, finshi bashifwile ukucita pa kuti bakoshe icupo cabo? Abaupana bamo balikwata icibelesho ca kukanabika amano ku kumfwa umulolele ifyo umwina mwabo alelanda e lyo ne ca kukanalondolola bwino ifili ku mutima ilyo balelanshanya pa kuti umwina mwabo eshibe ico balefwaya. Mu nshita ya kuti balelanga ukuti balitemwana, balanshanya fye patali patali na lintu balefwayapo fimo. Ilingi line ukulanshanya ukufwile ukuba ukusuma kabili ukwingabafwa, kufumamo ukuumanina pa kantu fye akali konse nangu ca kutila tapali no mulandu wa kuumanina. Ilyo balelanshanya, umo nga tomfwikishe umulolele ifyacilanda umunankwe kabili afitwala mumbi, cilenga batendeka ukuumana; umo nga aeba umunankwe amashiwi ayabi, umunankwe na o pa kumulanga ukuti namusuula alaleka ukumusosha.

Ku ca bulanda, mu fyupo ifingi abalume atemwa abakashi balafilwa ukumona ifisuma ifyo abena mwabo bacita. Bambi na bo balamona ifisuma ifyo abena mwabo bacita nomba balafilwa ukubatasha. Kabili, apo muno nshiku abalume na bakashi bonse balaya ku ncito, abanakashi abengi cilabakalipa pantu nga babwela ku ng’anda e besa mu kubomba imilimo iingi beka ilyo ninshi na bo bacilabomba na ku ncito. E lyo kabili, abanakashi abengi abaupwa batila abalume babo tabababikako amano.

▸ Muleba no mucinshi ilyo mulelanshanya. “Umuntu uulanda ukwabula ukutontonkanya aba kwati lupanga ululasaula, lelo ululimi lwa ba mano lulaposha.” (Amapinda 12:18) Abasoma basanga ukuti ukulanshanya ukwingi kwisa mu kupwa filya fine kwacitendeka. Kanshi, ukulanshanya nga kwacitendeka mu mucinshi, ilingi line ninshi no kupwa kwalapwa mu mucinshi. Lelo, na imwe bene mwalishiba ifyo cikalipa nga ca kutila ilyo umutemwikwa wenu alelanda na imwe, alanda fimo ukwabula ukutontonkanya. Kanshi esheni na maka ukupepa ukuti mulebomfya amashiwi ya mucinshi kabili aya kutemwa ilyo mulelanshanya. (Abena Efese 4:31) BaHaruko,b banakulubantu abena Japan, abaikala mu cupo na balume pa myaka 44, balondolola ukutila: “Nangu ca kutila ine na balume bandi bonse tulamona ifilubo tucita, tulesha na maka ukulanshanya mu mucinshi kabili na mu fyo tucita mwine tulalanga ukuti cila muntu alatasha umunankwe pa mibele imo iisuma iyo akwata. Ici calitwafwa ukulenga icupo cesu ukuba bwino.”

▸ Muleba ne cikuuku ne nkumbu. “Mubelane icikuuku, mube aba mitima ya nkumbu.” (Abena Efese 4:32) Ilyo abaupana bapusana icine cine, nga ca kutila umo akalipa ilingi line umunankwe na o alakalipa. BaAnnette, aba ku Germany, abaikala na balume mu cupo ica nsansa pa myaka 34, basumina ukuti: “Calyafya ukwikala tondolo ilyo kuli ifilekucusha—kulaba ukulanda ifingakalifya umunobe, kabili ici cilenga fye ifintu ukucilapo ukubipa.” Lelo ukulaesha na maka ukuba ne cikuuku ne nkumbu, kuti kwamulenga ukuwamya icupo cenu pa kuti cibe ica mutende.

▸ Beni abaicefya. ‘Mwilakansana nelyo ukuibililika, lelo muleicefya pa kumona bambi ukuti balimucila.’ (Abena Filipi 2:3) Icilenga abaupana ukupusana mulandu wa kuti balaba ne cilumba icibalenga ukulapeelana imilandu pa filubo ificitike mu nshita ya kuti baicefye no kusanga inshila ya kulungikilamo ifilubene pa kuti ifintu fibawamine bonse babili. Ukuicefya kuti kwamwafwa ukukanaimona ukuti imwe tamulufyanya ilyo lyonse kwaba ukupusana.

▸ Mwilakalipa bwangu. “Wilakalipa bwangu.” (Lukala Milandu 7:9) Mwilatemwa ukusuusha ifyo abena mwenu baletontonkanya pali fimo kabili mwila-angufyanya ukuifumya mu mulandu nga ca kutila abena mwenu bailishanya pa fyo musosele nangu ifyo mucitile. Lelo, mulekutika no kusumina ifyo abena mwenu baleilishanyapo. Muletala mwatontonkanyapo bwino bwino ilyo mushilalanda pa fyo baleilishanya. Abaupana abengi besa mu kwishiba ninshi palipita imyaka iingi ukutila kanshi icacindama te kufwaya fye ukushinina umwina mobe ukutila e ulubile lelo kwikala mu cupo ca nsansa.

▸ Ishibeni ilyo mufwile ukwikala tondolo. “[Ba] uwayanguka ukumfwa, uukokola ukulanda, uukokola ukukalipa.” (Yakobo 1:19) Icishibilo cimo icacindama sana muli ubu bulendo bwa mampalanya icingamutungulula ku kukwata icupo ca nsansa, kwishiba ifya kulanshanya bwino. Nomba, apo tufwile ukulanshanya, cinshi kanshi Baibolo ilandila ukuti kwaliba “inshita ya kwikala tondolo”? (Lukala Milandu 3:7) Iyi nshita ya kwikala tondolo kuti mwaibomfya ku kukutikisha ifyo abena mwenu balelanda—iyi na yo ni nshila iisuma iya kulanshanishishamo iingamwafwa ukwishiba bwino ifyo abena mwenu baletontonkanya pali fimo ne cilengele ukuti batontonkanye muli iyo nshila.

▸ Muleba ne cililishi ilyo mulekutika. “Sekeleleni pamo na basekelela; lilileni pamo na balelila.” (Abena Roma 12:15) Icililishi na co cilakabilwa pa kuti ukulanshanya kube bwino pantu kuti camwafwa ukuti mwishibe ifyo abena mwenu baleumfwa lwa nkati. Kuti camulenga ukucindika abena mwenu ilyo balelondolola fimo kabili kuti camwafwa ukukanasuusha ifyo baletontonkanya ne fyo baleumfwa pali fimo. BaNella, banakulubantu aba ku Brazil, abaikala mu cupo na balume pa myaka 32, batila: “Ilyo tulelanda pa mafya tukwete, lyonse ndabika amano ku kukutikisha ifyo baManuel balelanda pa kuti njishibe ifyo baletontonkanya ne fyo baleumfwa pa ficitike.” Ilyo abena mwenu balelanda, iyi e “nshita ya kwikala tondolo” kabili e nshita ya kuba ne cililishi ilyo mulekutika.

▸ Muletootela lyonse. “Muletootela.” (Abena Kolose 3:15) Mu fyupo ifyakosa abalume na bakashi balatasha abena mwabo pali fyonse ifyo babacitila. Lelo, nangu ca kutila ukutasha kulaafwa abaupana ukulalanshanya bwino, abaupana bamo balalaba ukutasha abena mwabo pali tumo tumo uto babacitila mu mikalile ya cila bushiku. Bena bamona kwati umwina mwabo alishiba kale ukuti balimutemwa. Badokota, abe shina lya Ellen Wachtel, batile “Abaupana abengi abalafwaya ukulenga abena mwabo ukulaumfwa ukuti balitemwikwa kuti bacita ifyo, lelo ilingi line tabatontonkanya pa kucite fyo.”

Abanakashi ilingi line balafwaya abalume babalanga ukuti balibatemwa kabili balafwaya no kuti abalume balebatasha. Ala mwe balume kuti mwalenga icupo cenu ukuba ica mutende kabili kuti mwalenga na bakashi benu ukulaikala umutende. Na mwe bene fye kuti mwalaikala umutende nga ca kutila lyonse muletasha abakashi benu pa fisuma ifyo bacita na pa mibele yabo iisuma.

Ukutasha kwalicindama, mu mashiwi e lyo na mu micitile fye. Ala mwe balume ishibeni ukuti ukutomona fye abakashi benu, ukubakumbatila, no kubamwentwila, kuti kwacilapo ukubalanga ukuti mwalibatemwa ukucila na pa kubeba fye ati, “Nalikutemwa.” Ukucita ifyo kulenga abakashi benu bashininkisha ukuti balicindama kuli imwe no kutila mulabakabila. Kuti mwabatuminako foni nangu fye ukubalembelako utumashiwi tumo pali seo-foni utwa kubeba ati, “Nakufuluka” nelyo utwa kutila “Bushe ifintu file-enda shani ubushiku bwa lelo?” Nga ca kutila umuku mwalekelesheko ukweba abakashi benu aya mashiwi ni lintu mwaleishishanya, kuti cawama ukutendeka ukucite fyo na kabili. Muleishibilapo na tumbi uto abena mwenu bafwaya ukuti mulebacitila, utubafika pa mutima.

Ifi fine e fyo na nyina wa kwa Lemuele Imfumu ya kwa Israele wa pa kale alandile, ilyo atile; “Umulume wakwe amutasha, ‘Abanakashi abacita bwino bengi, nomba iwe wabacila bonse.’” (Amapinda 31:1, 28, 29, ukulingana na Tanakh—The Holy Scriptures) Bushe ni lilali mwalekelesheko ukutasha abakashi benu? Na imwe mwe bakashi, ni lilali mwalekelesheko ukutasha abalume benu?