‘Lungikeni Ukusose Cebo ca kwa Lesa’

“Uibikilisheko ukuipeela kuli Lesa ngo wasuminishiwa, umubomfi uushingaba na ca kukwatilapo insoni, uulungika bwino icebo ca cine.”—2 TIMOTE 2:15.

1, 2. (a) Mulandu nshi ababomfi bakabila ifisolobelo? (b) Mulimo nshi Abena Kristu bakwata, kabili balanga shani ukuti babala bafwaya Ubufumu?

ABABOMFI bakabila ifisolobelo pa kuti babombe umulimo wabo. Lelo tacipelela fye pa kukwata icisolobelo. Umubomfi akabila icisolobelo cilingile umulimo alebomba, kabili afwile ukucibomfya ifyo cilingile ukubomfiwa. Ku ca kumwenako nga mulepoopa icitele, tamufwile fye ukukwata inondo ne misomali. Mufwile ukwishiba ifya kupoopa umusomali pa kuti taongeme. Ukwesha ukupoopa umusomali mu mbao nga tawaishiba ifya kubomfya inondo, kuti cakosa nelyo fye ukukukalifya. Lelo nga twabomfya bwino ifisolobelo cilatwafwa ukubomba bwino imilimo.

² Apo tuli Bena Kristu twalikwata umulimo. Mulimo wacindamisha. Yesu Kristu akonkomeshe abakonshi bakwe ‘ukubala ukufwaya ubufumu.’ (Mateo 6:33) Bushe kuti twacita shani ico? Inshila imo kuba abapimpa mu mulimo wa kushimikila Ubufumu no wa kupanga abasambi. Inshila imbi kushimpa ubutumikishi bwesu pa Cebo ca kwa Lesa. Inshila ya butatu kuba ne myendele isuma. (Mateo 24:14; 28:19, 20; Imilimo 8:25; 1 Petro 2:12) Pa kuti tubombe bwino kabili tube ne nsansa muli uyu mulimo wa Bwina Kristu, tukabila ifisolobelo fyalinga no kwishiba ifya kufibomfya bwino. Pa lwa ici, umutumwa Paulo aimike ica kumwenako caibela ngo Mwina Kristu uwabombeshe mu mulimo, kabili akoseleshe abasumina banankwe ukumupashanya. (1 Abena Korinti 11:1; 15:10) E ico kanshi, cinshi twingasambilila kuli Paulo, umubomfi munensu?

Paulo—Kabilisha wa Bufumu Uwapimpa

3. Mulandu nshi twingasosela ukuti umutumwa Paulo ali mubomfi wa Bufumu uwapimpa?

³ Bushe Paulo ali mubomfi wa musango nshi? Ukwabula no kutwishika ali uwapimpa. Paulo alipilikite, ukusalanganya imbila nsuma mu ncende ya bemba wa Mediterranean. Ilyo alelanda pa mulandu abelele uwacincila mu kubila Ubufumu, uyu mutumwa watwalilile uwapimpa atile: “Pantu nga nabila imbila nsuma, te ca kutakishishapo kuli ine iyo, pantu e mulimo mfwile ukubomba. Iye, kalanda kuli ine nga nshibila mbila nsuma!” (1 Abena Korinti 9:16) Bushe Paulo abikile fye amano ku kuipususha umwine? Nakalya. Tali muntu waitemwa. Lelo, alefwaya bambi na bo ukumwenamo mu mbila nsuma. Alembele ati: “Ifintu fyonse ncitile mbila nsuma, ukuti mbe uwa kukumako kuli bambi.”—1 Abena Korinti 9:23.

4. Cisolobelo nshi bakabomba Abena Kristu bacindamika sana?

⁴ Umutumwa Paulo ali mubomfi wafuuka uwaishibe ukuti tali na kushintilila fye pa kulamuka kwakwe. Filya fine kabasa akabila inondo, Paulo na o alekabila icisolobelo cisuma ica kumwafwa ukufika abantu pa mutima ne cine ca kwa Lesa. Cisolobelo nshi alebomfya maka maka? Cebo ca kwa Lesa, Amalembo ya Mushilo. Na ifwe tubomfya Baibolo yonse nge cisolobelo cikalamba mu kupanga abasambi.

5. Pa kuba abatumikishi ababomba bwino, cinshi tufwile ukucita ukulunda pa kwambula amalembo?

⁵ Paulo alishibe ukuti ukulungika ukubomfya Icebo ca kwa Lesa kwalicila pa kwambula fye cene. Abomfeshe ‘ukunashanasha.’ (Imilimo 28:23) Mu nshila nshi? Paulo abomfeshe bwino Icebo ca kwa Lesa icalembwa ku kulenga abengi ukupokelela icine ca Bufumu. Apelulushenye na bene. Pa myeshi itatu mwi sunagoge ku Efese, Paulo “alelanda amalyashi no kunashanasha ulwa fya bufumu bwa kwa Lesa.” Ilyo “bamo batwalilile ukuitalamika no kukanasumina,” bambi balekutika. E co pa mulandu wa butumikishi bwa kwa Paulo mu Efese, “icebo ca kwa Yehova catwalilile ukukula no kucimfya.”—Imilimo 19:8, 9, 20.

6, 7. Bushe Paulo acindike shani ubutumikishi bwakwe, kabili kuti twacita shani ico?

⁶ Apo ali ni kabila wa Bufumu uwapimpa, Paulo ‘acindike bukapyunga bwakwe.’ (Abena Roma 11:13) Mu nshila nshi? Tabikile amano ku kuisansabika; kabili tali ne nsoni ukwishibikwa nga umo pali bakabomba banankwe aba kwa Lesa. Lelo, amwene ubutumikishi bwakwe nge cintu cacindama nga nshi. Paulo abomfeshe bwino Icebo ca kwa Lesa kabili mu kulamuka. Umulimo wakwe uwafuminemo ifisuma wacincishe bambi, ukubacincisha ukubombesha mu butumikishi bwabo. E co na muli iyi nshila, acindamike ubutumikishi bwakwe.

⁷ Filya cali kuli Paulo, kuti twacindamika umulimo wesu nga batumikishi pa kubomfya libili libili Icebo ca kwa Lesa kabili ukucibomfya bwino. Mu mbali shonse isha butumikishi bwesu bwa mwi bala, ubuyo bwesu bufwile bwaba kulanshanya na bantu icintu ca mu Malembo. Kuti twacita shani ici no kunashanasha? Natubebete inshila shacindama shitatu: (1) Landeni pa Cebo ca kwa Lesa mu mucinshi. (2) Mano mano londololeni ifyo Baibolo ilanda ne fyo yakosha icishinka tulelandapo. (3) Pelulushanyeni mu Malembo mu nshila ya kunashanasha.

8. Fisolobelo nshi ifya mulimo wa kushimikila Ubufumu twakwata lelo, kabili mwafibomfya shani?

⁸ Bakabila ba Bufumu aba nomba balikwata ifisolobelo ifyo Paulo ashakwete mu butumikishi bwakwe. Ifi fisanshamo ifitabo, bamagazini, babroshuwa, utupepala twa kusabankanishishapo fimo, amatrakiti, amatepu ya pa filimba na ya vidio. Mu kutendeka kwa myaka ya ba1900, bakardi ba kupeelelapo ubunte, ifilimba fya maseleti, bamotoka balekwata ifisoselo, no mulabasa wa pa redio fyalebomfiwa. Kwena, icisolobelo cesu icawamisha ni Baibolo, kabili tufwile ukubomfya bwino ici cisolobelo cacindama.

Ubutumikishi Bwesu Bulingile Ukushimpwa pa Cebo ca kwa Lesa

9, 10. Pa lwa kubomfya Icebo ca kwa Lesa, cinshi twingasambilila ku fyo Paulo afundile Timote?

⁹ Bushe kuti twabomfya shani Icebo ca kwa Lesa nge cisolobelo cisuma. Ni pa kumfwila aya mashiwi Paulo aebele kabomba munankwe Timote ati: “Uibikilisheko ukuipeela kuli Lesa ngo wasuminishiwa, umubomfi uushingaba na ca kukwatilapo insoni, uulungika bwino icebo ca cine.” (2 Timote 2:15) Calola mwi ‘ukulungika bwino icebo ca cine’?

¹⁰ Ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ati ‘ukulungika’ nga kulikonka fye lipilibula “ukuputula mu kololoka” nelyo “ukupansa inshila yaololoka.” Mu Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki, ilyo ishiwi lyabomfiwa fye ilyo Paulo alekonkomesha Timote. Ishiwi limo line kuti lyabomfiwa ku kulondolola ukulima umukolwa waololoka mwi bala. Kuti caba museebanya kuli shibulimi nga alima umukolwa uushaololoka. Pa kuba “umubomfi uushingaba na ca kukwatilapo insoni,” Timote acinkwilweko ukuti tali na kupaasuka ukufuma ku kufunda kwa cine ukwa mu Cebo ca kwa Lesa. Timote tali no kuleka ifyo alemona ifintu ukwalula isambilisho lyakwe. Ukushimikila kwakwe no kusambilisha fyali no kushimpwa fye pa Malembo. (2 Timote 4:2-4) Muli iyi nshila, abantu ba bufumacumi bali no kusambilishiwa ukulamona ifintu nge fyo Yehova amona, te kukwata amano ya pano nse iyo. (Abena Kolose 2:4, 8) E fyo caba na lelo.

Imyendele Yesu Ilingile Ukuba Iisuma

11, 12. Bushe imyendele yesu ikuma shani ukulungika Icebo ca kwa Lesa?

¹¹ Tatufwile fye ukulungika Icebo ca kwa Lesa pa kubila icine cabamo. Imyendele yesu ilingile ukumfwana na cene. “Tuli bakabomba banankwe aba kwa Lesa,” e co tatufwile ukuba bakabomba ba bumbimunda. (1 Abena Korinti 3:9) Icebo ca kwa Lesa cisosa ukuti: “Lelo iwe, we usambilisha umbi, bushe tauisambilisha we mwine? We ushimikila auti ‘Wilaiba,’ bushe uleba? We utila ‘Wilacita bucende,’ bushe ulacita ubucende? We ulengwa ubunani ku tulubi, bushe wiba ifya mu matempele?” (Abena Roma 2:21, 22) E co, pamo nga babomfi babombela pamo na Lesa aba muno nshiku, inshila imo iyo tulungikilamo Icebo ca kwa Lesa kuumfwila uku kukonkomesha kwa kuti: “Tetekela Yehova umutima obe onse, na ku kwiluka kobe we mwine wishintililako; uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.”—Amapinda 3:5, 6.

¹² Finshi twingenekela mu kulungika Icebo ca kwa Lesa? Natumone amaka Icebo calembwa ica kwa Lesa cingakwata pa bantu abafumacumi.

Icebo ca kwa Lesa Calikwata Amaka ya Kwalula

13. Bushe ukubomfya Icebo ca kwa Lesa kuti kwalenga umuntu ukuba shani?

¹³ Abantu nga bacetekela ubukombe bwa mu Cebo ca kwa Lesa, ubu bukombe bulalenga ba-alula nga nshi imikalile yabo. Paulo alimwene uko icebo ca kwa Lesa calebomba kabili alimwene ifyo caalwile abantu ababele Abena Kristu mu Tesalonika wa kale. E ico abebele ati: “Na ifwe [tulatasha] Lesa no kukanaleka, pantu ilyo mwapokelele icebo ca kwa Lesa, ico mwaumfwile kuli ifwe, tamwacipokelele nge cebo ca bantu, lelo, ifyo caba icine cine, icebo ca kwa Lesa, icilebombela na muli imwe mwe basumina.” (1 Abena Tesalonika 2:13) Kuli balya Abena Kristu—na kuba, ku bakonshi ba cine bonse aba kwa Kristu—amano ya bantunse ayacepa tayengalinganshiwa ku mano yapulamo aya kwa Lesa. (Esaya 55:9) Abena Tesalonika “[bapokelele] icebo mu bucushi ubwingi pamo no kusekelela kwa mupashi wa mushilo” kabili baishileba ifya kumwenako ku basumina bambi.—1 Abena Tesalonika 1:5-7.

14, 15. Bushe amaka ya bukombe bwa Cebo ca kwa Lesa yakula shani, kabili mulandu nshi?

¹⁴ Icebo ca kwa Lesa ca maka, nge fyaba Intulo ya ciko, Yehova. Cafuma kuli “Lesa uwa mweo,” uyo ku cebo cakwe ‘imyulu yacitilwe,’ kabili ico cebo lyonse ‘cilashuka muli co acitumina.’ (AbaHebere 3:12; Amalumbo 33:6; Esaya 55:11) Umuntu umo uwasoma ifya Baibolo atile: “Lesa taipaatula ku Cebo cakwe. Taipaatulula kuli cene kwati nalimo takumwako. . . . E co te cintu icafwa icishikuma abantu ilyo casoswa; pantu calikakililwa kuli Lesa wa mweo.”

¹⁵ Bushe amaka ya Cebo ca kwa Lesa yakula shani? Icebo ca kwa Lesa calikwata amaka nga nshi. E mulandu wine Paulo alembele ati: “Icebo ca kwa Lesa ca mweo kabili ca maka kabili calitwa ukucila ulupanga ulwatwila kubili kubili kabili cilapulinkanya na ku kulekanya umweo no mupashi, ne mfyufyu no bufyompo bwa shiko, kabili kuti calingulula amatontonkanyo na mapange ya mutima.”—AbaHebere 4:12.

16. Bushe Icebo ca kwa Lesa kuti caalula shani umuntu?

¹⁶ Ubukombe bwaba mu Cebo ca kwa Lesa icalembwa ‘bwalitwa ukucila ulupanga ulwatwila kubili kubili.’ E co, calikwata sana amaka ica kuti cacila na pa maka ya cisolobelo icili conse icapangwa na bantu. Icebo ca kwa Lesa cilapulinkanya lwa nkati kabili kuti caalula umuntu lwa nkati, ukumwalula mu fyo atontonkanya ne fyo atemwa, ukumulenga aba umubomfi wa bukapepa. Mwandini cisolobelo ca maka!

17. Londololeni amaka Icebo ca kwa Lesa cakwata aya kwalula abantu.

¹⁷ Icebo ca kwa Lesa cilasokolola ifyo umuntu aba lwa nkati ukulinganya ku fyo atontonkanya ukuti e fyo aba nelyo ifyo alanga bambi. (1 Samwele 16:7) No muntu umubifi inshita shimo kuti afisa ifyo aba pa kucita ifya nkumbu nelyo ukuipeelesha ku kupepa. Abantu ababifi balaifungushanya pa milandu yabipa. Abantu ba matutumuko babepekesha ukuba abaicefya ilyo balefwaisha ukulumbanishiwa ku bantu. Lelo, pa kusokolola ifyaba mu mutima, Icebo ca kwa Lesa kuti calenga umuntu uwaicefya ukufuula ubuntu bwa kale no “[kufwala] ubuntu bupya ubwalengelwe umwabela ukufwaya kwa kwa Lesa mu bulungami bwa cine na bucishinka.” (Abena Efese 4:22-24) Isambilisho lya Cebo ca kwa Lesa kuti lyaalula na bantu abashashipa baba Inte sha kwa Yehova ishashipa kabili bakabila ba Bufumu abapimpa.—Yeremia 1:6-9.

18, 19. Ukulingana na ya maparagrafu nelyo ukulingana ne cacitike kuli imwe mu mulimo wa mwi bala, langeni ifyo icine ca mu Malembo cingalula imibele ya muntu.

¹⁸ Amaka ya Cebo ca kwa Lesa aya kwalula yalanonsha abantu konse. Ku ca kumwenako, bakabila ba Bufumu aba ku Phnom Penh, ku Cambodia, baleshimikila mu citungu ca Kompong Cham imiku ibili pa mweshi. Pa numa ya kuumfwa bashimapepo bambi balepontela Inte sha kwa Yehova, namapepo wa kuli ilya ncende ateyenye ukukumana na baNte ilyo baisa kuli ici citungu na kabili. Abepwishe ifipusho ifingi pa lwa kusefya inshiku sha mwikalwe kabili alekutikisha ilyo balepelulushanya na wene mu Malembo. Lyene atile: “Nomba naishiba ukuti ifyo bashimapepo banandi balelanda pali imwe te fya cine! Baleti tamubomfya Baibolo, lelo luno lucelo ni Baibolo fye yeka mubomfeshe!”

¹⁹ Uyu mwanakashi atwalilile ukulanshanya pali Baibolo na baNte kabili talekele ifintiinya fya kuti bakamufumya pali bunamapepo ukumulesha. Aebeleko umunankwe ifyo balelanshanya mu Malembo, kabili na o atendeke ukusambilila Baibolo na baNte. Umunankwe atemenwe nga nshi ifyo alesambilila ica kuti inshita imo ilyo aali ku calici, atile, “Iseni musambilile Baibolo ne Nte sha kwa Yehova!” Pa numa fye ya ico, uyu uwali kale namapepo, na bambi batendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova.

20. Bushe icacitike ku mwanakashi umo ku Ghana cilanga shani amaka ya Cebo ca kwa Lesa?

²⁰ Kabili amaka ya Cebo ca kwa Lesa yalangililwa na ku fyacitike kuli Paulina, umwanakashi wa ku Ghana. Kabila wa Bufumu uwa nshita yonse alesambilila Baibolo nankwe mu citabo ca Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya.a Paulina aupilwe ku mpali kabili alimwene ukuti afwile ukuteuluka, lelo abalume bakwe na balupwa balimukeenye icabipisha ukucite co. Bashikulu wakwe, abali bapingushi ku cilye cikalamba kabili bashimapepo, baeseshe ukumulesha pa kunyonganya ilembo lya Mateo 19:4-6. Ifyo uyu mupingushi alelondolola fyaleumfwika kwati fya cishinka, lelo bwangu bwangu Paulina akutulwike ukuti ici capalana ne fyo Satana anyongenye Amalembo ilyo aleesha Yesu Kristu. (Mateo 4:5-7) Aibukishe amashiwi yaumfwika aya kwa Yesu pa cupo, ukuti Lesa alengele abantu umwaume no mwanakashi, te mwaume na banakashi, no kuti aba babili, te batatu, bali no kuba umubili umo. Akakatile ku fyo apingwilepo kabili asukile apeelwa insambu sha kufuma kuli cilya cupo ca mpali. Tapakokwele, abele kabila wa Bufumu wa nsansa kabili uwabatishiwa.

Twalilileni Ukulungika Icebo ca kwa Lesa

21, 22. (a) Cinshi tulefwaya ukupampaminapo nga bakabila ba Bufumu? (b) Cinshi tuli no kubebeta mu cipande cikonkelepo?

²¹ Icebo ca kwa Lesa icalembwa cine cine caba cisolobelo ca maka ica kubomfya mu kwafwa bambi ukwaluka mu mikalile yabo pa kuti bapalame kuli Yehova. (Yakobo 4:8) Filya fine ababomfi balamuka babomfya ifisolobelo pa kuti umulimo ubombwe bwino, na ifwe natupampamine pa kubomfya bwino Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, mu mulimo Lesa atupeela uwa kubila pa Bufumu.

²² Bushe kuti twabomfya shani Amalembo bwino mu mulimo wesu uwa kupanga abasambi? Inshila imo kulunduluka mu misambilishishe yesu iya kunashanasha. Natubebete icipande cikonkelepo, pantu cikwete imitubululo pa fya kusambilisha no kwafwa bambi ukupokelela ubukombe bwa Bufumu.

Afweni Bambi Ukupokelela Ubukombe bwa Bufumu

“Agripa aebele Paulo ati: ‘Mu nshita inono ulenashanasha ukuba Umwina Kristu.’”—IMILIMO 26:28.

1, 2. Mulandu nshi umutumwa Paulo aiminine ku cinso ca kwa Kateka Feste ne Mfumu Herode Agripa wa Cibili?

PA KAISAREA mu 58 C.E., Kateka wa ciRoma Porki Feste atandalilwe ne Mfumu Herode Agripa wa Cibili na nkashi yakwe Berenike. Pa kulaalikwa kuli Kateka Feste “baishile no kukangaasa kukalamba baingile mu muputule wa kuumfwilamo, capamo na bamushika bakalamba aba fita pamo pene na bashimucindikwa ba mu musumba.” Ilyo Feste apeele icipope, Paulo umutumwa wa Bwina Kristu aletelwe kuli bene. Mulandu nshi uyu mukonshi wa kwa Yesu Kristu aiminine ku cipuna ca bupingushi ica kwa Kateka Feste?—Imilimo 25:13-23.

² Ifyo Feste aebele abeni bakwe filaasuka ici cipusho. Atile: “Mwe mfumu Agripa na bantu bonse abali pano na ifwe, mulemona uyu muntu uo ibumba lyonse lya baYuda capamo lyanombele ku Yerusalemu na kuno kwine, lilebilikisha ukuti tafwile ukuba umumi kabili iyo. Lelo namwene ukuti tacitile icawamine mfwa. E co ilyo umwine alombele ukutwala umulandu ku Mukata, napingwile ukumutumako. Lelo nshikwete icishinka ca kulembela Shikulu pali wene. E ico namuleta kuli imwe bonse, maka maka kuli imwe, mwe Mfumu Agripa, pa kuti, nga kwaba ukulubulula umulandu, na ine napamo ningaba ne ca kulemba. Pantu ndemona kwati te ca mano ukutuma umufungwa no kukanalondolola bwino imilandu iyo apeelwe.”—Imilimo 25:24-27.

3. Mulandu nshi bashimapepo bapelele Paulo imilandu?

³ Amashiwi ya kwa Feste yalanga ukuti Paulo bamubepeshe ukuti ali no mulandu wa kukanaumfwila ubulashi—umulandu uo baleipailapo. (Imilimo 25:11) Lelo, Paulo ali wa kaele. Iyi milandu bamupeele yatulile kuli bashimapepo ba kalumwa aba mu Yerusalemu. Balekaanya umulimo wa kwa Paulo uwa kubila Ubufumu kabili balekalifiwa pa fyo aleafwa bambi ukuba abakonshi ba kwa Yesu Kristu. Ninshi balemulonda ku balinshi abaipangeshe ifyanso, Paulo bamufumishe ku Yerusalemu no kumutwala ku musumba wa Kaisarea uwakwete icabu. Kabili uku e ko atwele umulandu kuli Kaisare. Ukufuma kulya ali no kutwalwa ku Roma.

4. Fyebo nshi ifya kupapusha Imfumu Agripa yasosele?

⁴ Elenganyeni Paulo kwi sano lya kwa kateka naiminina pa ntanshi ye bumba apali na kateka wa citungu cacindama ica Buteko bwa ciRoma. Imfumu Agripa yapilibukila kuli Paulo no kutila: “Nausuminishiwa ukuisosela.” Ilyo Paulo alelanda, icintu ca kusungusha cacitika. Ifyo Paulo alelanda fyatendeka ukufika imfumu pa mutima. Na cine, Imfumu Agripa yasosa ukuti: “Mu nshita inono ulenashanasha ukuba Umwina Kristu.”—Imilimo 26:1-28.

5. Mulandu nshi amashiwi Paulo aebele Agripa yabombele bwino?

⁵ Taleni tontonkanyeni! Pa mulandu wa kuti Paulo aisosele mu kulamuka, kateka aumfwile amaka ya Cebo ca kwa Lesa. (AbaHebere 4:12) Cinshi calengele ukuisosela kwa kwa Paulo ukubomba bwino sana? Kabili finshi twingasambilila kuli Paulo ifingatwafwa mu mulimo wa kupanga abasambi? Nga twabebeta ukuisosela kwakwe, ifishinka fibili ifikalamba filapulamo: (1) Mu milandile yakwe Paulo alenashanasha. (2) Alilamwike mu kubomfya ukwishiba akwete pa Cebo ca kwa Lesa, filya fine ntukushi ibomfya bwino icisolobelo.

Beni Abanashanasha

6, 7. (a) Nga fintu lyabomfiwa mu Baibolo, ishiwi lya kuti “ukunashanasha” lipilibula cinshi? (b) Ukunashanasha kwafwa shani bambi ukupokelela ukufunda kwa mu Baibolo?

⁶ Mwi buuku lya Imilimo, amashiwi ya ciGriki aya kunashanasha yalibomfiwa libili libili mu kulondolola ukushimikila kwa kwa Paulo. Bushe ici cikuma shani umulimo wesu uwa kupanga abasambi?

⁷ Mu ciGriki cilya cine Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki yalembelwemo, “ukunashanasha” cipilibula “ukukolopeka” nelyo “ukulenga umo ayalula ifyo atontonkanya pa kupelulula nelyo ukubebeta ifishinte,” e fisosa ulupapulo lwa Expository Dictionary of New Testament Words ulwa kwa Vine. Ukubebeta ishiwi lyapilibulwa ukunashanasha na ko kutwafwa ukumfwikisha umo lyalola. Ili shiwi lipilibula ukucetekela. E co nga mwanashanasha umuntu ukupokelela isambilisho lya mu Baibolo, ninshi mwamulenga ukucetekela, ica kuti atetekela ukutila isambilisho ilyo lya cine. Kwena, tacikumanina ukweba fye umuntu pa fyo Baibolo isosa pa kuti atendeke ukusumina no kucita umwabela ifyo fyebo. Uulekutika afwile ukushininwa ukuti ifyo mulesosa fya cine, nampo uyo muntu mwaice, mwina mupalamano, ni untu mubomba nankwe, uo musambilila nankwe, nelyo ni lupwa.—2 Timote 3:14, 15.

8. Kuti mwalenga shani umuntu ashininwa pa lwa cishinka ca mu Malembo?

⁸ Kuti mwalenga shani umuntu ukushininwa ukuti ifyo mulelanda ifya mu Cebo ca kwa Lesa fya cine? Pa kupelulula na bene, ukulanda pa fishinka fyaumfwika, no kupaapaata mu kufumaluka, Paulo aeseshe na maka ukwalula imitontonkanishishe ya bantu alelandako.a E co, ukucila ukulanda fye ukuti ifyo mulesosa fya cine, mufwile ukupeela ubushinino busuma ku kukosha ifyebo mulelanda. Bushe ici kuti cacitwa shani? Shininkisheni ukuti ifyo mulelanda fishimpilwe sana pa Cebo ca kwa Lesa te pa fyo muletontonkanya iyo. Kabili, bomfyeni ubushinino na bumbi ku kukosha ifyebo fya mu Malembo mulelanda mu kufumaluka. (Amapinda 16:23) Ku ca kumwenako, nga ca kuti mwatila abantunse bacumfwila bakaipakisha ubumi pe sonde, kosheni ico cishinka ne Lembo, pamo nga Luka 23:43 nelyo Esaya 65:21-25. Bushe kuti mwapeela shani ubushinino bumbi ku kukosha icishinka ca mu Malembo? Kuti mwabomfya ifya kumwenako ifyo uulekutika aishiba. Kuti mwamucinkulako pa lwa fyo tuipakisha lyonse kabili ukwabula ukulipila ilyo tuletamba ukuwa kwa kasuba ukumoneka bwino, ilyo tulenunsha iluba ilinunkila, ilyo tulelya icisabo cawama, nelyo ilyo tuletamba nyina wa tuuni aleliisha utwana. Mwafweni ukumona ukuti ifi fintu tuipakisha bushinino bwa kuti Kalenga afwaya ifwe ukuipakisha ubumi pe sonde.—Lukala Milandu 3:11, 12.

9. Bushe kuti twalanga shani ukupelulula mu mulimo wesu uwa kushimikila?

⁹ Ilyo muleesha ukunashanasha umuntu ukupokelela isambilisho lya mu Baibolo, cenjeleni ukuti ukucincimuka kwenu takulengele camoneka kwati tamulepelulushanya nankwe, na muli fyo ukulenga mwine ng’anda ukuleka ukukutika. Icitabo ca Isukulu lya Butumikishi cisoka ukuti “Abantu ilingi line tabatemwa nga ca kuti ukwabula ukupita na mu mbali mwalanda icishinka icilesuusha icisumino ca bufi ico batemwa, nangu mukoshe ico cishinka ku Malembo ayengi shani. Ku ca kumwenako, nga mwasuusha fye ukusefya kwatemwikwa amuti kwafuma ku basenshi, tacakalenge abo bantu ukupata uko kusefya. Lelo ukupelulula e kwingabomba bwino.” Mulandu nshi tulingile ukuibikilishako ku kupelulula no muntu? Ici citabo cisosa ukuti: “Ukupelulula kulenga mulanshanye, kulenga abantu bashala baletontonkanya pali fimo, kabili kuti baitemenwa ukulanshanya na imwe inshita na imbi. Ukupelulula kuti kwanashanasha nga nshi.”—Abena Kolose 4:6.

Ukunashanasha uko Kufika pa Mutima

10. Paulo atendeke shani ukuisosela kuli Agripa?

¹⁰ Nomba natubebete amashiwi ya kwa Paulo aya kuisosela ayaba mu Imilimo icipandwa 26. Moneni ifyo atendeka ilyashi lyakwe. Pa kutendeka ukulanda ilyashi lyakwe, Paulo asangile ica kutashishapo Agripa, nangu ca kuti iyi mfumu yali mu kwampana kwalubana ne nkashi ya iko Berenike. Paulo atile: “Pa milandu yonse iyo abaYuda bampeele, mwe Mfumu Agripa, ndi ne nsansa pa kuti ni kuli imwe nalaisosela leelo, apo mwalishibisha intambi shonse no kukansana ifya mu baYuda. E ico ndemupaapaata mung’umfwe mu kutekanya.”—Imilimo 26:2, 3.

11. Amashiwi Paulo aebele Agripa yalangile shani umucinshi, kabili busuma nshi bwafuminemo?

¹¹ Bushe namumona ukuti Paulo asumine ukuti Agripa ali ne cifulo cikalamba pa kulanda kuli wene ukubomfya ilumbo lyakwe ilya kuti, Imfumu? Ici calangile umucinshi, kabili pa kusala bwino amashiwi, Paulo acindike Agripa. (1 Petro 2:17) Uyu mutumwa asumine ukuti Agripa ali ni ncenshi ya myata yapikana na mafunde aya batekwa bakwe abaYuda kabili asosele no kuti ali ne nsansa ukuisosela kuli kateka wa musango yu uwaishibe ifintu ifingi. Paulo, uwali Mwina Kristu, tacitile kwati alicila Agripa, uushali Mwina Kristu. (Abena Filipi 2:3) Lelo, Paulo apaapaatile imfumu ukuti ikutike kuli wene mu kutekanya. E co, Paulo alengele paba ukulanshanya kusuma ukwingalenga Agripa, pamo na bambi abalekutika, ukupokelela ifyo alelanda kuli bene. Alepekanya apo bengomfwanina ku kuleka alande ifishinka fyakwe.

12. Mu mulimo wa kubila Ubufumu, kuti twafika shani abalekutika pa mutima?

¹² Nga fintu Paulo acitile ilyo alelanda kuli Agripa, natufike abantu pa mutima, e kuti ukufuma ku kutendeka no kusondwelela kwa kulanshanya kwesu ukwa bukombe bwa Bufumu. Kuti twacite ci pa kulanga umucinshi kuli uyo muntu tuleshimikila no kufwaya ukwishiba fimo pali wene ne fyo atontonkanya.—1 Abena Korinti 9:20-23.

Bomfyeni Icebo ca kwa Lesa no Kulamuka

13. Ukupala Paulo, kuti mwacincisha shani abalekutika kuli imwe?

¹³ Paulo alefwaya ukucincisha abalekutika ukucita umwabela imbila nsuma. (1 Abena Tesalonika 1:5-7) E co, aleesha ukubafika pa mutima. Ilyo tulebebeta na kabili ukuisosela kwa kwa Paulo pa cinso ca kwa Agripa, moneni ifyo Paulo ‘alungike bwino icebo ca kwa Lesa’ pa kulanda pa fintu Mose asosele na bakasesema.—2 Timote 2:15.

14. Londololeni ifyo Paulo abomfeshe ukunashanasha ilyo ali pa cinso ca kwa Agripa.

¹⁴ Paulo alishibe ukuti Agripa ali muYuda wa mwi shina fye. Pa kulosha ku fyo Agripa aishibe ubuYuda, Paulo apelulwile ukuti mu kushimikila kwakwe alingile ‘ukukanasosa icintu cimbi kano fye ifyo Bakasesema na Mose balandile ukuti fyali no kucitika’ pa lwa mfwa ya kwa Mesia no kubuuka. (Imilimo 26:22, 23) Ilyo alelanda kuli Agripa, Paulo aipwishe ati: “Mwe Mfumu Agripa, bushe mwalisumina Bakasesema?” Agripa afililwe ica kuti aasuke. Nga atila tasumina muli bakasesema, abantu kuti batwishika ubuYuda bwakwe. Lelo nga asuminisha ifyo Paulo alanda, ninshi alelanga pa cintubwingi ukuti alesuminisha ifyebo fya mutumwa ne ci kuti calenga abantu ukumumona ukuti Mwina Kristu. Mano mano Paulo ayaswike icipusho cakwe umwine, ukutila: “Ninjishiba ukuti mwalibasumina.” Bushe Agripa ayaswike shani? Atile: “Mu nshita inono ulenashanasha ukuba Umwina Kristu.” (Imilimo 26:27, 28) Nangu ca kuti Agripa tabele Umwina Kristu, cimoneke fyo ubukombe bwa kwa Paulo bwalimufikileko pa mutima.—AbaHebere 4:12.

15. Bushe Paulo atendeke shani icilonganino mu Tesalonika?

¹⁵ Bushe namumona ukuti imbila nsuma iyo Paulo aletwala yasanshishemo ukubila no kunashanasha? Pa mulandu wa kuti Paulo abomfeshe iyo nshila ilyo ‘alelungika bwino icebo ca kwa Lesa,’ bamo abalekutika kuli wene batendeka ukusumina. Ifi e fyo cali ku Tesalonika, uko Paulo aile aleshimikila abaYuda na bena Fyalo baletiina Lesa pe sunagoge. Ilyashi pa Imilimo 17:2-4 litila: “Paulo, ukulingana no mwata wakwe, aingile kuli bene, kabili pa masabata yatatu apelulushenye na bo mu Malembo, alelondolola no kushininkisha ukupitila mu malembo ukuti Kristu ali no kucula no kwima ku bafwa . . . E ico bamo pali bene balisumine.” Paulo alenashanasha. Alepelulula, ukulondolola, kabili ukubomfya Amalembo apeele ubushinino bwa kuti Yesu ali e Mesia abantu balelolela pa nshita ntali. Cinshi cafuminemo? Icilonganino ca basumina calitendeke.

16. Cinshi mwingacita pa kuti muipakishe sana umulimo wa kubila Ubufumu?

¹⁶ Bushe kuti mwalundulula ukulamuka kwenu ukwa kunashanasha abantu ilyo mulelondolola Icebo ca kwa Lesa? Nga mwacite fyo, mukekushiwa no kuipakisha umulimo wenu uwa kushimikila no kusambilisha abantu pa Bufumu bwa kwa Lesa. Ifi e fyo caba kuli bakasabankanya ba mbila nsuma abakonka imitubululo ya kubomfya sana Baibolo mu mulimo wa kushimikila.

17. Ku kulanga ubusuma bwaba mu kubomfya Baibolo mu butumikishi bwesu, shimikeni ico mwakumanya nelyo landeni pa cishinka cili mu ca kukumanya cili muli iyi paragrafu.

¹⁷ Ku ca kumwenako, kangalila wenda uwa Nte sha kwa Yehova alembele ati: “Bamunyina na bankashi abafulilako balesenda Baibolo ku minwe ilyo baleshimikila ku ng’anda ne ng’anda. Ici calyafwa bakasabankanya ukubelenga ilembo ku bantu abengi abo balanshanya na bo. Calyafwa abene mayanda na bakasabankanya ukutontonkanya pali Baibolo, te pali bamagazini fye ne fitabo, ilyo batontonkanya pa butumikishi bwesu.” Kwena, nga tulefwaya ukusenda Baibolo ku minwe, fingi tufwile ukutontonkanyapo, ne fi fisanshamo imyata ya ku ncende mwabela. Na lyo line, tufwaya ukwishibikwa ukuti tulabomfya bwino Icebo ca kwa Lesa ku kunashanasha abantu ukupokelela ubukombe bwa Bufumu.

Mulemona Ubutumikishi Filya Lesa Abumona

18, 19. (a) Bushe Lesa amona shani ubutumikishi bwesu, kabili mulandu nshi tulingile ukulabumwena fintu abumona? (b) Cinshi cikatwafwa ukutunguluka ilyo twabwelela ku balefwaya ukusambilila? (Moneni umukululo uleti “Ifya Kutunguluka Ilyo Twabwelela ku Balefwaya Ukusambilila,” pe bula 16.)

¹⁸ Inshila imbi iya kufikilamo abalekutika pa mutima kumona ubutumikishi filya Lesa abumona no kuba abatekanya. Ukufwaya kwa kwa Lesa kwa kuti abantu ba misango yonse ‘bafike ku kwishiba bwino bwino icine.’ (1 Timote 2:3, 4) Bushe na ifwe te fyo tufwaya? Yehova na o alitekanya, kabili ukutekanya kwakwe kupeela abengi inshita ya kulapila. (2 Petro 3:9) E ico, lintu twasanga umuntu uulefwaya ukukutika ku bukombe bwa Bufumu, kuti cakabilwa ukubwelelako libili libili pa kuti tulundulule ubuseko akwete. Cikabila inshita no kutekanya pa kuti imbuto sha cine shikule. (1 Abena Korinti 3:6) Umukululo uleti “Ifya Kutunguluka Ilyo Twabwelela ku Balefwaya Ukusambilila” ukwete imitubululo pa fya kulundulula ubuseko bwa musango yu. Ibukisheni ukuti, imikalile ya bantu—amafya ne mibele—filaaluka lyonse. Kuti cakabila ukubwelelako imiku iingi pa kuti mubasange pa ng’anda, lelo ififumamo fisuma. Tulefwaya ukubapeela ishuko lya kuumfwa ubukombe bwa kwa Lesa ubwe pusukilo. E co, pepeni kuli Yehova Lesa ukuti amupeele amano pa kuti mulamuke mu kunashanasha abantu mu mulimo wenu uwa kubafwa ukupokelela ubukombe bwa Bufumu.

¹⁹ Ilyo mwasanga umuntu uulefwaya ukumfwilapo na fimbi pa bukombe bwa Bufumu, finshi fimbi ifyo ifwe nga babomfi Abena Kristu twingacita? Icipande cikonkelepo nacikwata imitubululo.

[Amafutunoti]

Shimikileni Ku Kupanga Abasambi

“Ilyo Priskila na Akula bamumfwile [Apolo], balimubuulile no kumukolobondelamo inshila ya kwa Lesa.”—IMILIMO 18:26.

1. Nangu cingati Apolo ali “uwabilima umupashi,” cinshi Apolo alekabila?

PRISKILA na Akula, Abena Kristu baupana aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, babebetele Apolo ilyo alelanda ilyashi mwi sunagoge mu musumba wa Efese. Pa kuba uwalamuka mu milandile kabili uunashanasha, Apolo alengele abantu ukukutikisha ifyo alelanda. Ali “uwabilima umupashi,” kabili ‘alesambilisha bwino bwino ifya kwa Yesu.’ Lelo, calimoneke ukuti Apolo “aishibe fye ulubatisho lwa kwa Yohane.” Ifyo Apolo aleshimikila pali Kristu fyali fya cine lelo e fyo aishibe fye pali Kristu. Ubwafya bwali bwa kuti taishibe fyonse pali Kristu. Apolo alekabila ukwishibilapo na fimbi pa mulimo Yesu Kristu akwata mu kufishiwapo kwa bufwayo bwa kwa Yehova.—Imilimo 18:24-26.

2. Mulimo nshi Priskila na Akula baipeeleshe ukubomba?

² Ukwabula no kushingashinga, Priskila na Akula baipeeleshe ukwafwa Apolo ku kuleka alebaka “fyonse” ifyo Kristu alandile. (Mateo 28:19, 20) Ilyashi litila basendele Apolo “no kumukolobondelamo inshila ya kwa Lesa.” Lelo kwaliko ifintu fimo pali Apolo ifyo napamo nga fyalengele Abena Kristu bamo ukushimunuka ukumusambilisha. Fintu nshi? Kabili cinshi twingasambilila ku fyo Priskila na Akula baibikilisheko ukulanshanya na Apolo Amalembo? Bushe ukupituluka muli ili lyashi lya kale kuti kwatwafwa shani ukupoosa amano ku kutendeka amasambililo ya Baibolo?

Angweni Ifyo Abantu Balekabila

3. Mulandu nshi inkulilo ya kwa Apolo ishaleseshe Priskila na Akula ukumusambilisha?

³ Apo ali muYuda, cimoneke fyo Apolo akulile mu musumba wa Alekesandria. Pali ilya nshita umusumba wa Alekesandria wali e musumba ukalamba uwa Egupti kabili icifulo cikalamba ukwali amasambililo ya pa muulu. Kabili waishibikilwe kuli laibrare mukalamba uwalimo. Muli ulya musumba mwali abaYuda abengi, pamo na basoma. E co, Amalembo ya ciHebere ayapilibwilwe mu ciGriki ayetwa Septuagint yapilibwililwe kulya. E mulandu wine Apolo ‘aishibishishe Amalembo’! Akula na Priskila balepanga amahema. Bushe ukulamuka kwa kwa Apolo mu milandile kwalilengele bayumfwa ukuti tabafikilepo ukumwafwa? Iyo. Pa mulandu wa kutemwa, ba-angilwe ku kukabila kwa uyu muntu na ku fyo bengamwafwa.

4. Ni kwi Apolo asangile ubwafwilisho alekabila kabili abusangile shani?

⁴ Te mulandu ne fyo Apolo alamwike mu kulanda, alekabila ukusambilishiwa. Ubwafwilisho alekabila tabwali na kusangwa muli yuniversiti iili yonse lelo bwali no kusangwa mu ba mu cilonganino ca Bwina Kristu. Apolo ali mupepi no kunonkelamo mu fishinka fyali no kumulenga ukumfwikisha ukutantika kwa kwa Lesa ukwe pusukilo. Priskila na Akula “balimubuulile no kumukolobondelamo inshila ya kwa Lesa.”

5. Cinshi mwingasosa pali bumupashi bwa kwa Priskila na Akula?

⁵ Priskila na Akula bali abakosa lwa ku mupashi na mu citetekelo. Bafwile ‘lyonse bali abaiteyanya ukuisosela ku muntu onse uwingabepusha pe suubilo lyabo,’ nampo uyo muntu mukankaala, mupiina, alisoma, nelyo musha. (1 Petro 3:15) Akula no mukashi wakwe ‘balelungika bwino icebo ca cine.’ (2 Timote 2:15) Cailanga fye ukuti balesambilila Amalembo no mukoosha. Apolo alicincishiwe sana ku kufunda kwashimpwa pa ‘cebo ca kwa Lesa ica mweo kabili ca maka,’ icifika pa mutima.—AbaHebere 4:12.

6. Twaishiba shani ukuti Apolo alitashishe pa bwafwilisho apokelele?

⁶ Apolo alitashishe pa ca kumwenako ca balemusambilisha, kabili alilamukileko mu kupanga abasambi. Ifyo aishibe alifibomfeshe bwino mu mulimo wa kubila imbila nsuma, maka maka ukubila ku baYuda. Apolo alibomfiwe sana mu kunashanasha abaYuda pali Kristu. Pa kuba “uwa maka mu kwishiba Amalembo,” alebalanga ubushinino bwa kuti bakasesema bonse aba ku kale balelolela ukwisa kwa kwa Kristu. (Imilimo 18:24, Baibolo wa Cibemba uwa mu 1956) Ilyashi lilundapo ukuti Apolo lyene aile ku Akaya, uko “ayafwile apakalamba abasumine pa mulandu wa cikuuku ca bupe fye ica kwa Lesa; pantu mu maka ashinine umupwilapo abaYuda apabuuta, pa kulangila ku Malembo ukuti Yesu ali e Kristu.”—Imilimo 18:27, 28.

Sambilileni Kuli Bakasambilisha Bambi

7. Bushe Akula na Priskila baishileba shani bakasambilisha balamuka?

⁷ Bushe Akula na Priskila baishileba shani bakasambilisha balamuka aba Cebo ca kwa Lesa? Ukulunda pa kuba aba mukoosha mwi sambililo lya pa lwabo no kulongana, ukubishanya sana no mutumwa Paulo kufwile na ko kwalibafwile apakalamba. Pa myeshi 18 Paulo aikele mu ng’anda ya kwa Priskila na Akula mu Korinti. Balebombela pamo ukupanga no kuwamya amahema. (Imilimo 18:2, 3) Elenganyeni ifyebo fya mu Malembo ifyashika ifyo bafwile balelanshanya. Kabili uku kubishanya na Paulo kufwile kwalikoseshe bumupashi bwabo! Amapinda 13:20 yatila “Enda na ba mano e lyo ukabo wa mano.” Ukubishanya kusuma kwalikoseshe bumupashi bwabo.—1 Abena Korinti 15:33.

8. Cinshi Priskila na Akula basambilile ku fyo balemona Paulo alebomba ubutumikishi?

⁸ Ilyo Priskila na Akula balemona Paulo alebila Ubufumu, balemona ukuti ni kasambilisha musuma. Ilyashi mwi buuku lya Imilimo litila Paulo “alelanda mwi sunagoge [mu Korinti] isabata ne sabata kabili alenashanasha abaYuda na baGriki.” Kabili ilyo Sila na Timote bailundile kuli wene, Paulo “alyobelwe nga nshi ne cebo, aleshimika ubunte ku baYuda ku kushininkisha ukuti Yesu e Kristu.” Ilyo casangilwe ukuti aba mwi sunagoge tabaleyangwako sana, Priskila na Akula bamwene Paulo aleka ukushimikila kulya no kuya ukwali bwino, ing’anda yashintene ne sunagoge. Kulya Paulo aafwile Krispi, “umukalamba we sunagoge,” ukuba umusambi. Priskila na Akula bafwile balimwene ukuti ulya musambi apangilwe alibombele bwino sana muli ilya ncende kabili mwalifumine ifisuma. Ili lyashi litila: “Krispi . . . alisumine Shikulu, pamo na bonse aba mu ng’anda yakwe. Na bena Korinti abengi abaumfwile balisumine no kubatishiwa.”—Imilimo 18:4-8.

9. Bushe Priskila na Akula ba-ankwileko shani ku ca kumwenako ca kwa Paulo?

⁹ Bakabila bambi aba Bufumu pamo nga Priskila na Akula bapashenye ica kumwenako ca kwa Paulo mu butumikishi bwa mwi bala. Umutumwa akonkomeshe Abena Kristu bambi ati: “Mube abampashanya, ifyo na ine mpashanya Kristu.” (1 Abena Korinti 11:1) Mu kumfwana ne ca kumwenako ca kwa Paulo, Priskila na Akula ba-afwile Apolo ukumfwikisha ifisambilisho fya Bwina Kristu. Na o, alyafwile na bambi. Ukwabula no kutwishika Priskila na Akula balipangileko abasambi mu Roma, mu Korinti, na mu Efese.—Imilimo 18:1, 2, 18, 19; Abena Roma 16:3-5.

10. Cinshi mwasambilila mu Imilimo icipandwa 18 icili no kumwafwa mu mulimo wa kupanga abasambi?

¹⁰ Cinshi twingasambilila ku kubebeta Imilimo icipandwa 18? Kwena, filya fine Akula na Priskila pambi basambilile kuli Paulo, kuti twalamukilako mu kupanga abasambi pa kukonka ica kumwenako ca bakasambilisha basuma aba Cebo ca kwa Lesa. Kuti tulebishanya na ‘baobelwa nga nshi ne cebo’ na ‘baleshimikisha’ kuli bambi. (Imilimo 18:5, Baibolo wa Cibemba uwa mu 1956) Kuti twamona ifyo bafika abantu pa mutima pa kubanashanasha ilyo balebasambilisha. Ukunashanasha kuti kwatwafwa ukupanga abasambi. Lintu umuntu alesambilila Baibolo na ifwe, kuti twamwipusha nga kuti alaalikako bambi mu lupwa lwakwe nelyo abena mupalamano ukuti balesangwapo pe sambililo. Nelyo kuti twamwipusha atweba pali bambi abo twingatambika isambililo lya Baibolo.—Imilimo 18:6-8.

Citenipo Cimo ku Kupanga Abasambi

11. Ni kwi kwingasangwa abasambi bapya?

¹¹ Paulo na Bena Kristu banankwe bale-eshaesha ukupanga abasambi pa kushimikila ku ng’anda ne ng’anda, pa mushiika, na lintu bali pa bulendo—cine cine, baleshimikila konse fye. Pamo nga umubomfi wa Bufumu uwapimpa uule-eshaesha ukupanga abasambi, tanununeni umulimo wenu uwa mwi bala. Bomfyeni bwino amashuko ya kufwayafwaya abayana no kubashimikila. Ni nshila nshi shimo isho bakasabankanya banensu basangilamo abasambi? Natubale tumone umulimo wa kushimikila pali lamya.

12-14. Ku kulangilila ubusuma bwaba mu bunte bwa pa lamya, shimikeni ica kukumanya cenu nelyo icili muli aya maparagrafu.

¹² Ilyo aleshimikila ku ng’anda ne ng’anda ku Brazil, Umwina Kristu uo twalaita Maria apeele trakiti ku mukashana walefuma pa cikuulwa ca ntunti. Pa kutendeka ukulanda, Maria abomfeshe umutwe wa trakiti, no kwipusha ati, “Bushe kuti mwatemwa ukwishibilapo na fimbi pali Baibolo?” Uyu mwanakashi ayaswike ati: “Kuti natemwa. Ubwafya fye bwa kuti nine kafundisha, kabili ukufunda kulansendela inshita yonse.” Maria alondolwele ukuti kuti balanshanya pa malyashi ya mu Baibolo pa lamya. Uyu mwanakashi apeele Maria inambala yakwe iya lamya, kabili bulya bwine bushiku icungulo, atendeke isambililo pa lamya ukubomfya broshuwa wa Cinshi Cintu Lesa Afwaya Kuli Ifwe?a

¹³ Ilyo aleshimikila pali lamya, umutumikishi wa nshita yonse ku Ethiopia alipapile ilyo alandile no mwaume umo ninshi kuli icongo uko uyo mwaume ali. Uyu mwaume amwebele ukuti atumeko inshita imbi. Ilyo atumine, uyu mwaume alombele ubwelelo no kusosa ati ilyo atumine lamya pa kubala, wene no mukashi wakwe baleumana. Uyu nkashi abomfeshe ifi fyebo ku kutendeka ukulanda pa butungulushi bwa mano ubo Baibolo ipeela pa fya kubombela pa mafya ya mu lupwa. Amwebele ukuti indupwa ishingi balyafwiwa ku citabo ca Icaba Inkaama ku Nsansa sha Lupwa, icasabankanishiwa ne Nte sha kwa Yehova. Pa numa ya nshiku shinono ilyo atwele ici citabo, nkashi atumiine lamya uyu mwaume. Mu nsansa atile: “Ici citabo nacipususha icupo candi!” Na kuba, alikolongenye aba mu lupwa no kubeba ifishinka fisuma abelengele muli ici citabo. Isambililo lya Baibolo ilya pa ng’anda lyalitendeke, kabili mu kwangufyanya uyu mwaume atendeke ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu lyonse.

¹⁴ Kabilisha wa Bufumu ku Denmark uwatendeke isambililo lya Baibolo pali lamya atila: “Kangalila wa mulimo ankoseleshe ukucitako ubunte bwa pa lamya. Pa kubala nalishimunwike, no kutila: ‘Nshatemwa ukucite ci.’ Lelo, bushiku bumo nalishipile kabili natumine lamya kuli mwine ng’anda wa kubalilapo. Sonja alyaswike kabili pa numa ya kulanshanya panono, alisumine ukupokelela impapulo sha Baibolo. Bushiku bumo icungulo twalanshenye pa bubumbo, kabili alefwaya ukubelenga icitabo ca Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation.b Namwebele ukuti kuti cawama nga kuti twakumana nankwe no kulanshanya pali ili lyashi. Alisumine. Sonja ali uwaipekanya ukusambilila ilyo nafikile, kabili tulasambilila imiku ibili cila mulungu ukutula bulya bushiku.” Uyu nkashi wa Bwina Kristu asondwelela ukuti: “Pa myaka iingi nalepepela isambililo lya Baibolo, lelo nshaleenekela ukulisanga mu bunte bwa pa lamya.”

15, 16. Fya kukumanya nshi mwingashimika ku kulanga ubusuma bwa kwishiba inshila shalekanalekana isha kutendekelamo amasambililo ya Baibolo?

¹⁵ Abengi baletunguluka pa mulandu wa kubomfya imitubululo pa lwa kushimikila abantu konse uko bali. Umwanakashi Umwina Kristu uwa ku United States of America aimike motoka wakwe mupepi na motoka umbi uwa bukwebo pa mashitolo. Ilyo umwanakashi wali muli iyi motoka amumwene, uyu nkashi atendeke ukulondolola pa fyo umulimo wesu uwa kusambilisha Baibolo waba. Uyu mwanakashi alikutike, afumine muli motoka alimo, no kuya kuli motoka ya kwa nkashi. Atile: “Natemwa sana ukuti mwalanshanya na ine. Ni kale napokelelepo impapulo shenu isha Baibolo. Kabili, ndefwaya ukutendeka ukusambilila Baibolo na kabili. Bushe kuti mulensambilisha?” E co uyu nkashi acitile fimo ifyamwafwile ukulande mbila nsuma.

¹⁶ Ilyo nkashi umo ku United States of America atandalile icikuulwa basungilamo abakoloci icacitike ni ci: Alandile no mukalamba wa milimo imo muli ici cikuulwa no kumweba ati kuti atemwa ukula-afwa lwa ku mupashi abekalamo. Nkashi alundilepo ati, kuti atemwa ukulatungulula isambililo lya Baibolo ilya pa fye cila mulungu kuli bonse abalefwaya ukulasangwako. Umukalamba wa milimo amupeele insambu sha kutandalila imiputule ya muli ifi fikuulwa. Tapakokwele aletungulula isambililo lya Baibolo imiku itatu cila mulungu ku bantu 26, kabili umo alasangwa ku kulongana lyonse.

17. Ni nshila nshi ibomba bwino ilingi mu kutendeka amasambililo ya Baibolo aya pa ng’anda?

¹⁷ Kuli bakabila ba Bufumu bamo, ukutambika isambililo lya Baibolo apo pene kulabomba bwino. Bushiku bumo ulucelo, icilonganino cakwata bakasabankanya 105 cabombele umulimo wa kutambika isambililo lya Baibolo kuli mwine ng’anda onse uo bakumanya. Bakasabankanya 86 e babombele umulimo wa mwi bala, kabili pa numa ya kubomba amaawala yabili mu mulimo wa kushimikila, basangile ukuti batendeke amasambililo ya Baibolo 15 ayapya.

Twalilileni Ukufwayafwaya Abayana

18, 19. Fyebo nshi ifyacindama ifya kwa Yesu ifyo tufwile ukulaibukisha, kabili tufwile ukupampamina pa kucita cinshi?

¹⁸ Pamo nga kabila wa Bufumu, kuti mwafwaya ukukonka imitubululo ilandilwepo muli cino cipande. Kwena, kuti cawama ukutontonkanya na pa myata ya ku ncende mwabela ilyo mulebebeta inshila sha kucitilamo ubunte. Icacila na po, natuleibukisha amashiwi ya kwa Yesu aya kufwayafwaya abayana no kwafwa abantu ba musango yu ukuba abasambi.—Mateo 10:11; 28:19.

¹⁹ Pa kucite co, ‘natulelungika bwino icebo ca cine.’ Kuti twacite fyo ukubomfya Amalembo pa kunashanasha abantu . Ici cikatwafwa ukufika pa mutima abantu abalekutika no kubacincisha ukucitapo cimo. Ilyo tuleshintilila pali Yehova mwi pepo, kuti twa-afwako bamo ukuba abasambi ba kwa Yesu Kristu. Kabili mwandini uyu mulimo ulalambula! E co ‘natuibikilisheko ukuipeela kuli Lesa ngo wasuminishiwa,’ lyonse ukulacindika Yehova nga bakabila ba Bufumu abapimpa, abashimikila no buyo bwa kupanga abasambi.—2 Timote 2:15.

[Amafutunoti]