Icilenga Abantu Ukupeshiwa Amano

Ifyabipa ifilecitika mu calo conse filelenga abantu ukuba no mwenso wa fikacitika ku ntanshi. Mu misumba iingi ifipani fya buteko filabomfya ama vidio kamera ukufwaya ukwishiba ifyo abantu balecita. Kabili pa mulandu wa kutiina ukusanswa ku fipondo, abashilika lyonse balalonda ifibansa fya ndeke ifingi apasangwa sana abantu, e calenga ukuti fisanguke kwati ni nkambi sha bashilika ba nkondo. Abengi abafwaya ukuulungana na bana abanono e lyo na bapuupu nabo balebomfya amano ya bucenjeshi pa Intaneti ukusembelekelako abana pa kuti bolungane nabo e lyo no kwibila abantu. Mu calo fye conse abantu balekowesha umwela, balepwisha imiti mu mpanga, balekufya ne nama kumo. E lyo ukukaba kwe sonde na ko kuletiinya abantu, tabeshibe nampo nga ifya mweo fikapusuka e lyo na bantu nabo nga bakatwalilila no bumi.

IMYAKA 60 nelyo 90 iyapitapo abantu tabaletontonkanya ukuti ifintu twalumbula pa muulu fikalacitika, lelo ino nshita ficitika fye mpanga yonse. E mulandu wine abengi balafwaya ukwishiba ifilecitika kwi sonde lyesu, kabili balapapa abati, bushe tukekala shani ku ntanshi pamo na bana besu? Bushe ku ntanshi uku tuleya, abantu bakalatiina ukunina amabasi, amashitima e lyo ne ndeke? Kabili apo ifintu filenininako fye imitengo e lyo na bantu abengi balebomfya sana icuma icaba mwi sonde, bushe abakafyalwa ku ntanshi bakakumanisha ukusanga indalama sha kulalipila ku fipatala, isha kushitamo ifya kulya fisuma ne sha kushitamo amalasha, amafuta no kusonkela amalaiti?

Lintu umulashi wa buteko umwina Canada uulolekesha pa cipani ca bumi alelanda pa ndalama ubwingi isho abantu balipila pa kuti fye bondapwe atile: “Nga natontonkanya pa fikacitika ku ntanshi uku tuleya ndomfwa umwenso.” Ifya kulya, amalasha, amafuta na malaiti filelenga abantu ukusakamikwa sana. Mulandu nshi cibelele fi? Ni pa mulandu wa kuti ifyalo fimo balefwaya ukucefyako ukubomfya sana amafuta ayafuma mu mushili, kanshi nabapoosa indalama ishingi ukufwaya inshila ya kupangilamo amafuta pamo nga ethanol iipangwa ku fimenwa. Ici nacilenga ukuti impanga iyo bafwile ukulimamo ifya kulya baleibomfya na ku kusangamo amafuta ya kubomfya muli bamotoka, ne ci nacilenga imitengo ya fya kulya ukulanininako.

Na kabili paliba ubupusano ubukalamba nga nshi pa ndalama isho abakankaala bakwata e lyo ne ndalama abapiina bakwata, ne ci calilenga ififulunganya mu bwikashi. Lipoti ya ba World Health Organization yatile, mu myaka ya kubalilapo 10 ukutendekela mu 2000, “kuli abantu abo imikalile yabo ilundulwike sana lelo pa nshita imo ine bambi e lyo cicililemo ukubipa. Abantu mu fyalo fimo ifipiina sana bekala fye abomi imyaka hafu iya bantu abekala mu fyalo ifikankaala.” Ne cilenga ilingi line malwele ne mikalile e lyo no kukanakwata indalama pa mulandu wa fimfulunganya mu mitekele mu fyalo fyabo.

Pa mafya yonse aya twalandapo pali no bwafya bwa kukaba kwe sonde, ukukaba nalimo kukalenga impanga iikalamba ukushala fye ifiswebebe, pantu limbi kukalakaba ukucila mu cipimo, e cilengele ukuti abantu abasambilila balesakamana, tabeshibe ifyo isonde likaba ku ntanshi. Abalemba ulupapulo lwa Bulletin of the Atomic Scientists e lyo kabili pa nshita imo ine abateya inkoloko iyo abene batila kuti yalanga inshita lintu icalo cikapwa, balandile abati, “basayantisti nabasakamikwa sana pa kumona ifyo ukukaba kwe sonde kuleonaula ifyaba mwi sonde.”

Bushe ubucushi tulimo tabwakapwe? Bushe pa kuti tukekale bwino tufwile ukushintilila pa ba cuma, pa ba mapolitiki, pa ba mapepo e lyo na pali basayantisti? Bamo batila, ‘Bushe twalikwata mumbi umwa kulosha? Twailetelela fye fwe bene; kanshi ni fwe tufwile no kupwisha aya mafya fwe bene.’ Bambi nabo batila abantu te kuti bafumyepo aya mafya, batila ni Lesa fye eka e ukatutuula ku macushi. Nga ca kuti Lesa e wingapwisha aya mafya, bushinininkisho nshi twakwata ubwa kuti Lesa alitutemwa kabili akatupususha ku kukanayonaula fwe bene? Ifipande fyakonkapo fyalaasuka ifi fipusho.

[Amashiwi pe bula 12]

Bushe pa kuti tukekale bwino tufwile ukushintilila pa ba cuma, pa ba mapolitiki, pa ba mapepo e lyo na pali basayantisti?

Bushe Cine Cine Abantu Kuti Baleta Umutende?

Tutile e lyo mwakuukila fye mu ng’anda iisuma iya njelwa sha kooca kabili ilemoneka kwati yalikosa. Lyonse fye mulakumbwa ukwikala mu ng’anda ya musango yu. Cilemoneka kwati mukalaikala fye bwino! Lelo mu myaka fye inono ing’anda yenu yamoneka ukuti taili bwino ica kuti na mwe bene mwamona ukuti mufwile ukuibongolola. Mwaumfwa umutima wakalipa, lelo te imwe mweka mukwete ubu bwafya. Na bena mupalamano benu nabo nabakwata ubwafya bumo bwine. Pa numa ya kufwailisha icalenga ubu bwafya, mwasanga ukuti imikulile tayali bwino ne njelwa bakuulile na sho shine tashali bwino.

ABANTUNSE bali mu bwafya ubukalamba nga nshi kwati ni ilya ng’anda tulandilepo. Nangu ca kutila abantu balilunduluka mu mikalile yabo, e lyo balyesha ne mitekele yalekanalekana, kabili balilunduluka nga nshi mu fya sayansi ne fya kupangapanga ifyalulumbi, awe nakalya, balifilwa ukwikatana. Mu fyalo ifingi, bumpulamafunde ne cimfulumfulu ficitika fye cila bushiku. Bushe ukupelelwa, kuti kwalenga abantunse basanga inshila iya kupwishishamo aya mafya no kupanga ubuteko ubwingatwalilila ukuteka bwino bwino? Lekeni tumone ifyo bakateka bamo balandapo pa fyo abantunse baeshaesha ukupwisha amafya.

“Twalyesha Fyonse”

Abantu aba mano pamo nga Plato umuGriki, e lyo na Karl Marx umwina German uwali uwa mano sana mu fya mapolitiki kabili uwasumine na mu kuteka kwa ciSosholisti, baleteleko imitekele yalekanalekana pa kuti fye icalo cibe icisuma ukwikalamo. Finshi fyafumamo? Mu lupapulo lwa New Statesman mwali ilyashi ilyaletila: “Twalifilwa ukupwisha insala nelyo ukuleta umutende pa bantu, lelo ico twacita kuleta fye insala ne nkondo. Kwena, tatwaikala fye, twalyesha ifili fyonse. Twalyesha imitekele iyalekanalekana pamo nga ubuteko bwa komyunisimu [e kutila, ubuteko ubo kamfulumende ya ico calo e itungulula sana ubunonshi bwa calo] e lyo kabili twalyesha ne mitekele iyo kamfulumende isuminisha abantu abakwata utwampani ukulatungulula ubunonshi bwa calo; kabili twalipangile na kabungwe ka League of Nations aka kwesha ukulesha inkondo no kupanga ifyanso ifikali. Twalilwa inkondo ishingi nga nshi pa kuti tumone ifyo twingapwisha inkondo mu calo kabili imisumba yesu imoneka fye kwati inkondo tashapwa na kupwa.” Ilyashi muli lulya lupapulo lyatwalilila ukusosa ukuti: “Twatendeke fye bwino bwino mu myaka ya ba 1900 kabili twaleenekela ukuti basayansi bakatuwamisha ifintu lelo imyaka 100 naipita tatwamona ifyo batulaile.”

Mu 2001 profesa Eric Hobsbawm, uwali kale kafundisha mukalamba pa London University mu fya bunonshi bwa calo na pa malyashi ya kale aya pa mikalile ya bantu alembele ukuti, “imitekele ya bantunse ifikile pa nshita lintu imibombele ya abantu ileonaula ifyo Lesa apanga ne sonde kumo.” Pa kupwisha aya mafya, nangu pa kuyacefyako, “icifwaikwa ni inshila isuma, te kweba abantu ukuti basale inshila balefwaya pantu te kuti basumine ukuleka ifyo bacita no kusala inshila imbi. Nomba nga ca kuti abalashi baeba abantu ukuti bakonke fye ifyo bena bapingula, ninshi te kuti ciwamine icalo nangu fye bantu ababa mu buteko bwa maisosele.”

Kalemba umo uwalumbuka uwasambilile ifya mu muulu kabili uwalelemba amabuuku ayo abantu baletemwa sana ukushita, ilyo alemona ubwafya ubwali no kwisa pa bantu aipwishe ati: “Bushe abantu kuti baikala imyaka na imbi 100 mu calo umwaba icimfulumfulu mu mitekele na mu mikalile e lyo ne cimfulumfulu ca konaula ifyo Lesa apanga?”

Ico Abantu Bafililwa Ukupwisha Amafya?

Ni Baibolo yeka fye e ilondolola bwino ico abantu bafililwa ukuiteka bwino. Baibolo ilatweba icishinka ifyo fwe bantunse twaba. Natutontonkanye pa fishinka ifikankaala fine ifyalenga ukuti abantu bafilwe ukupwisha amafya.

Bonse tuli babembu. “Bonse balibembuka kabili balapelebela ku bukata bwa kwa Lesa.” (Abena Roma 3:23) Filya fine ukukanakosa kwe tafwali kwingalenga icikuulwa ukunenuka no kubongoloka, e fyo no lubembu ulo abantunse bapyana lwalenga ubwikashi bwabo ukukanaba bwino mu nshila ishalekanalekana. Inshila shimo umo ulubembu lulengela ubwikashi ukukanaba bwino ni mu fyo abantu bacita ubufumfuntungu, ubucenjeshi no kutitikisha abantu banabo. Fyonse fi fyatendeke kale. Nalimo imyaka 3,000 iyapitapo, umuntu wa mano uwalembeleko Baibolo atile: “Abantu bacito lukambo ku bantu ku kubabifya.”—Lukala Milandu 8:9.

Bakateka na bashicilye balishiba ukuti tulalufyanya kabili balafwaya tulecefyako ukulufyanya kanshi e mulandu wine bapangila amafunde ayengi aya kukonka. Lelo nangu bacite fi baleshiba bwino bwino ukuti te kuti bapange amafunde aya kupatikisha abantu ukutemwana nelyo ukubapatikisha ukukonka amafunde.

Tulafwa. “Mwitetekela bakankaala, nangu mwana wa muntu uo takuli ukupususha muli wene; wafumo mupu wakwe, abwelela ku mushili wakwe, ubushiku bulya bwine yaloba amatontonkanyo yakwe.” (Amalumbo 146:3, 4) Imfumu Solomone iyatekele Israele wa ku kale kabili iyali pali bakateka abakwatishe sana amano, yamwene ukuti ukubombesha yalebombesha nalimo kuti kwaba fye kwa fye. Yalembele ukuti: “Napatile ukucucutika kwandi konse uko nalecucutikamo mwi samba lya kasuba, pantu ifyafumamo ndi no kufishiilo muntu uukankonkapo. Kabili nani uwaishiba nga akabo wa mano napamo uwatumpa? Lelo akabo mwine wa fyonse fya mu kucucutika kwandi . . . Ici na co mupu.”—Lukala Milandu 2:18, 19.

Tatwakwata amaka ya kuiteka bwino. “Te kwa muntunse ukwenda kwakwe; te kwa muntu uuleya ukushikimika amatampulo yakwe.” (Yeremia 10:23) Nangu nga twali abapwililika, Baibolo itila Lesa tapeele abantu insambu sha kuiteka nangu fye maka ya kwishiba ukuiteka bwino. Ica kumwenako, mulandu nshi abantu bashifwaila umuntu munabo nelyo abalebatungulula ukubeba ifya kucita nelyo ukubemikila amafunde aya kukonka? Icasuko ca kuti: Fwe bantu ifyo twapangwa tufwaya ukulolesha kuli umo uwakwatisha amaka ukutucila ukuti e ulingile ukulatungulula ukucila ukulaitungulula fwe bene. Uwakwata ayo amaka ni Lesa.—Esaya 33:22; Imilimo 4:19; 5:29.

Abantu balasongwa na kateka uushimoneka. “Icalo conse calala mu maka ya mubifi”—Satana Kaseebanya. (1 Yohane 5:19) Nga ca kuti abakalamba ba kampani babi kabili incenjeshi sha bantu abashisontwa munwe, bushe umubomfi fye uwa pa ncito, finshi engacita ku kuwamya ifintu? Tapali ne fintu fine fine ifyo engacita. Cimo cine fye na ku kufwaya ukulungika amafya sana sana ayesa pa mulandu wa bakateka abashimoneka aba cino calo, aba bakateka tabamoneka ku menso ya bantunse, iyi mipashi yabipa itungululwa na Satana. Baibolo ilondolola aba bakateka ukuti “mabuteko,” ni “bamulopwe,” ni “bakateka ba calo aba mfifi ino,” kabili “fimipashi fya bubifi mu mekalo ya mu muulu.”—Abena Efese 6:12.

Baibolo taisokolola fye ukupelebela kwa abantu no kupelebela kwa bakateka babipa abashimoneka. Lelo ilatweba na pa mbila nsuma iikafumyapo amacushi yesu yonse fye, e ico cilalenga twakwata ne subilo.

Ala Kabumba Wesu Akatulubula!

Pa lwesu fye fwe bene te kuti tusange inshila ya kupwishishamo aya macushi. Nangu fye muntu uwacenjela nga shi, uwa maka, nangu abantu ba fyuma, takuli nangu umo uwingafumyapo ubwafya nangu bumo pali aya mafya yane ayo tulandilepo muli cino cipande. Lelo nga fintu twalaumfwa mu cipande icalakonkapo, Kabumba wesu taatulabako nangu ukutulekelesha nakalya. Na kuba apo e walinga fye ukuteka icalo, akafumyapo amacushi yonse ayalenga ukuti tuleba no bulanda. (1 Yohane 4:8) Na kuba e fyo ali no kucita mu kwangufyanya. Twaishiba shani ukuti e fyo akacita?

Nge fyo twalondolwele muli Loleni! iyafumineko iya April-June, ifilecitika mu calo ne mikalile filelangilila fye ukuti cine cine tuli “mu nshiku sha kulekelesha” isha cino calo. (2 Timote 3:1; Mateo 24:3-7) Tatulingile ukutontonkanya ukuti ifyanso fya manyukiliya nelyo ukuti ifya mu muulu fikesapunka mwi sonde lyesu ica kuti abantu bonse abasuma na babi bakafwe ukwabula no wa kupusukapo. Lelo Lesa umwine akaleta ubonaushi pa bantu babipa na bonse abafwilisha ukuteka kwa bantunse. (Amalumbo 37:10; 2 Petro 3:7) Pa nshita imo ine Lesa akafumyapo amacushi ayo abantu abalwisha Lesa baleta pa bantu banabo.a—2 Abena Tesalonika 1:6-9.

Pa numa, Kabumba ali no kupwisha amafya ayo amabuteko ya bantunse yafilwa ukupwisha, akacite fyo ukupitila mu buteko ubwitwa ukuti “Ubufumu bwa kwa Lesa.” (Luka 4: 43) Nge fyo twalaumfwa nomba, Ubufumu bwa kwa Lesa bulatulenga ukukwata isubilo.

[Futunoti]

[Akabokoshi/Icikope pe bula 14]

ABANTUNSE BABA KWATI MATAFWALI AYASHAKOSA

◼ Bonse tuli babembu.

◼ Tulafwa.

◼ Tatwakwata amaka ya kuiteeka bwino.

◼ Abantu balasongwa na kateka uushimoneka.

[Akabokoshi pe bula 15]

ABANTUNSE TABAKONAULE SONDE!

Baibolo yalipeela ubushininkisho bwa kuti Kabumba wesu, afwaya ukuti pe sonde apa kwikala abantu abamutiina palingile ukuba umutende, kabili apabula ifimfulunganya. Natumone ifyo amalembo yakonkapo yalanda.

‘Aliteka isonde pa fya kulimbapo fya pako ukuti pekatelentenshiwa umuyayaya umuyayaya.’—Amalumbo 104:5.

‘Mwalilimba isonde, kabili lyaliiminina.’—Amalumbo 119:90.

“Inkulo imo ileya ne nkulo imbi ileisa, lelo icalo caiminina umuyayaya.”—Lukala Milandu 1:4.

“Icalo cikesulamo ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.”—Esaya 11:9.

‘[Yehova ni], Kalenga wa calo e wacibumbile, wene e wacipampamike, tacilengele cimfulumfulu, acibumbile ku kwikalwamo.’—Esaya 45:18.

Pa Calo Pakaba Umutende Ilyo Lesa Akalateka

NOMBA line fye, umwenso twakwata pa fyo icalo cikaba ku ntanshi uli no kupwa, pantu Lesa ali no kuteka Isonde nga aleta ubuteko bwakwe, ubwitwa ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa. Ilyo Yesu Kristu alesambilisha abasambi bakwe, aletontonkanya pali ifi fintu ifisuma, abasambilishe ukupepa ukuti: “Ubufumu bwenu bwise. Ukufwaya kwenu kucitwe pano isonde nga mu muulu.”—Mateo 6:9, 10.

Ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukalateka, tabwakalebombela pamo na bakateka abantunse nelyo ukubapeela amaka ya kuteka. Lelo, bukafumyapo imitekele yonse fye iya bantunse abashifwaya kutekwa na Lesa, kabili ici cikacitika muli shino shine “nshiku sha kulekelesha” twabamo nge fyo ubusesemo bwaba mwi buuku lya kwa Daniele bulanda. (2 Timote 3:1) “Mu nshiku sha shamfumu ishi Lesa wa mu mulu akemyo ubufumu ubushakonaulwe umuyayaya. . . . Bukashonaula no kupesha amabufumu yonse [aya bantunse], kabili bukeminina umuyayaya.” (Daniele 2:44) Aya mashiwi tayasansamusha abatemwa ukutekwa na bantunse nelyo ukubalenga ukuba ne isubilo, lelo abafwaisha ukutekwa na Lesa mu Bufumu bwakwe bena balasekelela nga baumfwa aya mashiwi ya bulayo.

Inshita ya ku Ntanshi Iyawamisha!

Ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukalateka isonde lyonse, takwakabe kwakanikana mu mitekele, takwakabe kapatulula ka nkanda, ukupusana mu mipepele kabili takwakabe ne mipaka ya fyalo. Abantu mwi sonde lyonse bakekatana pa mulandu wa cine ca kwa Lesa e lyo no kutemwa kwa cine cine. (Yohane 13:34, 35; 17:3, 17) Ilyo ubu Bufumu bukalateka, ‘umulungami akapuuka’ kabili kukaba “umutende ukasuke aubulapo umweshi.”—Amalumbo 72:7.

E lyo kabili, Ubufumu bwa kwa Lesa bukalenga abantu ba cumfwila bakabe abapwililika mu kutontonkanya na mu mubili, bukafumyapo amalwele yonse, no kucula ne mfwa. (Ukusokolola 21:3, 4) Bushe isonde likaba shani ilyo ifi fyonse fikacitika? Isonde lyesu lyonse likaba paradise ukulingana ne fyo Lesa alefwaya cibe pa kutendeka mu Edene.—Ukutendeka 1:28.

Imbila Nsuma Iyaibela

Ilyo Yesu alandile pa cishibilo ca “mpela ya bwikashi,” alilandile pa cintu na cimbi icacindama. (Mateo 24:3-7) Atile: “Ne mbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.”—Mateo 24:14.

E calengele ukuti mu mwaka wa 2007, ba Nte nalimo 7 milioni mu fyalo 236, bashimikile abantu imbila nsuma kabili bapoosele ama-awala ukucila pali 1.4 bilioni mu kushimikila. Cinshi calenga ba Nte ukushininkisha ukuti amalayo yalembwa mu Baibolo ya cine? Icasuko cintu cayanguka sana. Pantu ifyo Yehova alanda lyonse filafikilishiwa; icipande cikonkelepo calalanda pali ili lyashi.—Abena Roma 3:4.

[Amashiwi pe bula 16]

Baibolo itila pa calo pakaba ‘umutende nga nshi’

Amalayo Ayo Mwingacetekela!

Tutile mwafika pa masansa ya nshila. Icipampa cimo ica nshila catila, “Cetekeleni mu bantu na mu malayo yabo.” Cimbi na co catila, “Cetekeleni muli Lesa na mu Bufumu bwakwe.” Ni nshila nshi mwingayamo?

ICINTU ca mano ico mwingacita kucetekela muli Lesa. Baibolo itila: “Uumfwa kuli ine akekalo mutelelwe, akekale cibote ukubulwo mwenso wa bubi.” (Amapinda 1:33) Nga tulekonka ukufunda ukwaba muli Baibolo ninshi tuleumfwila Kabumba wesu pantu twalishiba ukuti Icebo cakwe ca cine. (2 Timote 3:16) Bushe kwaliba imilandu tulingile ukucetekela muli Baibolo? Ee! Ica kumwenako fye, nga fintu twasambilile mu cipandwa ca bubili muli aya malyashi ayakonkene, ni Baibolo yeka fye e ilondolola bwino bwino umulandu uo abantunse te kuti baitekele bwino abene. Bushe tamulesumina ukuti ifyo Baibolo ilanda fileumfwana ne fishinka tulandilepo kale?

Amasesemo ya mu Baibolo e yalangilila ukuti ifi fyebo fya cine. Katulangilile, Baibolo yasobele ifintu ifyabipa ifikalacitika “mu nshiku sha kulekelesha.” No kuimwena fwe bene tulaimwena na menso yesu. (Mateo 24:3-7; 2 Timote 3:1-5) Baibolo yasobele no kuti abantunse kuti baonaula icalo. Ukulingana ne fyo tubelenga pa Ukusokolola 11:18, Lesa “akonaula abaleonaula isonde.”

Napapita imyaka napamo 2,000 apo aya mashiwi yalembelwe. Ifintu pamo nga ukukowesha umwela, ukukowesha ba bemba ne mimana, no konaula impanga; no kulenga isonde ukukaba icikabekabe, no kulofya ifya mweo ifyalekanalekana ukulengwa na bantu tafyaishibikwe no kuti fikalacitika. Nomba filacitika! Ee ca cine Lesa tabepa. Icebo cakwe cilafikilishiwa ukwabula ukushako nangu tuumo.a (Tito 1:2; AbaHebere 6:18) Na kuba Lesa alafikilisha ifyebo fyakwe fyonse ukulingana no mwalola ishina lyakwe.

Ishina Ilyo Mwingacetekela

Kwati fye nga fintu ukusaina pali ceke kulenga abantu ukusumina iyo ceke, e fyo ne shina lya kwa Lesa, ilya kuti Yehova, lipeela ubushininkisho pa malayo yonse ayaba mu Baibolo ukuti ya cine.b Kalemba umo uwa Baibolo ilyo amwene ifyo Lesa alesunga bwino abantu bakwe atile: “Twatetekele shina lyakwe lya mushilo.”—Amalumbo 33:21; 34:4, 6.

Nga twalinganya ishina lya kwa Lesa ku fyo aba ne cikuuku ngo mufyashi, Amapinda 18:10 yatila: “Ishina lya kwa Yehova lupungu ulwakosa, e mo abutukilo mulungami no kuba fye.” E lyo na pa Abena Roma 10:13 patila: “Onse uwalilila kwi shina lya kwa Yehova akapusuka.” Lelo nangu cibe fyo ishina lya kwa Lesa te ca kutandula ifyabipa ifingesa pali ifwe. Lelo ni Lesa umwine, e upususha abantu na bonse abalilila kwi shina lyakwe nga fintu ilembo lilelanda. Balacite fi pantu balimucetekela umupwilapo, balishiba na bwino ukuti musuma. Amalumbo 91:14 yatila: “Ico [Yehova] ankondela, e co ndemupokolwela; ndemusansula, ico aishibe shina lyandi.”

Muipushe mwe bene amuti, ‘Nani nacetekela, bushe ni Lesa nangu muntu?’ Inte sha kwa Yehova balisalapo ukucetekela Yehova no Bufumu bwakwe, tabakuntukilwa fye nangu ukusumina icisuminesumine, lelo ni pa mulandu wa kuti icitetekelo cabo cashimpwa pa kwishiba kwalungama ukwa mu Baibolo. (AbaHebere 11:1; 1 Yohane 4:1) E calenga ukuti belatiina ifikacitika ku ntanshi lelo “basekelela mwi subilo” lyabo. E ico balemwita ukuti mulesambilila nabo pali ili line isubilo lishaiwamina.—Abena Roma 12:12.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 18]

Kwati fye nga fintu ukusaina pali ceke kulenga abantu ukusumina iyo ceke, e fyo ne shina lya kwa Lesa lipeela ubushininkisho pa malayo yonse ayaba mu Baibolo ukuti ya cine

[Akabokoshi pe bula 18]

LISHINA, LELO LILATUPEELA NE SUBILO

Ishina lya kwa Lesa, ilya kuti Yehova, te lya kumwishibilako fye.c Mulandu nshi twalandila ifyo? Ili shina lyalola mu kuti “Ailenga Ukuba.” Ici cilepilibula ukuti, Lesa alikwata ukutemwa, amaka na mano aya kuba ifyo alefwaya pa kuti afikilishe ubulayo bwakwe ne cebo cakwe. Katulangilile, kuti aba Kalubula uwa balungama, Uonaula ababipa, Komfwa wa mapepo, nelyo Wishi uwatemwa abana bakwe, kanshi kuti aba ifyo alefwaya ukuba.

Yehova atila, “Nine Lesa, nongole mpelekesho. . . nati, Ukupanda amano kwandi kukeminina, conse ico mpanga ndacita.” (Esaya 46:9, 10) Apo Lesa aliba uwa cishinka na kabili pa mulandu wa fyo ishina lyakwe lipilibula, fyonse ifyo alanda filacitika. “Lesa te muntu ukuti asose ubufi.”—Impendwa 23:19.

[Futunoti]