Pa myaka iingi nga nshi, abasambilila ifya mapepo baletunganya ukuti ibala lya kwa Lesa lyalitwalilile ukubako nangu cingati tacaishibikwe uko lyali. Lelo aba mano ya buntunse abaGriki, Plato na Aristotle, abaletila pa calo te kuti pabe icintu icapwililika, e bafulungenye aba mu macalici. Baletila ni mu muulu fye e mwingaba ifyapwililika. Ici calengele abasambilila ifya mapepo baletontonkanya ukuti Paradaise ya kubalilapo ifwile ukubela mupepi na ku muulu.b Bamo baletila ili bala lyali pa muulu wa lupili ulwalepele sana ica kuti te kuti likoweshiwe ne sonde; bambi baleti lyali ku North Pole nelyo ku South Pole; bambi na bo baleti lyali pa mweshi nelyo mupepi no mweshi. Te kuti tupape umulandu abantu bayambile ukutontonkanishisha ukuti ilyashi lilanda pe bala lya Edeni lya kwelenganya fye. Abasoma bamo aba muno nshiku batila ibala lya Edeni talyaliko, takwali incende ya musango yu.

Lelo ifi te fyo Baibolo ilanda pe bala lya Edeni. Ukutendeka 2:8-14 kulalanda pa fintu fimo ifyali mwi bala. Ili bala lyabelele ku kabanga ka ncende yaleitwa ukuti Edeni. Muli ili bala mwali umumana umwafumine imimana ine. Iyi mimana yonse bali-ilumbula amashina kabili balilondololako ne ncende yapitilemo. Ifi Baibolo yalondolola pali iyi mimana fyalikalifya imitima ya basoma, pantu abengi balefwaisha ukusanga incende ukwabelele Edeni ukukonka filya Baibolo yalondolola, nomba tabaisanga. Lelo ifyo batontonkanya pa fyo basanga fyalipusanapusana. Bushe ici calola mu kuti ifyo Baibolo yalondolola pa ncende baleita ukuti Edeni, ibala lyalimo, ne mimana, fya bufi nelyo ni nshimi fye?

Taleni tontonkanyeni pali ifi: Ilyashi lilanda pe bala lya Edeni lyacitike imyaka 6,000 iyapita. Mose afwile e walembele ili lyashi, kabili ifyo alembele nalimo bamushimikile fye nelyo afumishe mu fyalembwa fyaliko kale. Na lyo line, ilyo Mose alembele ifi fyebo ninshi palipita ne myaka nalimo 2,500 ukutula apo fyacitikile. Ilyo alembele ifi ninshi ibala lya Edeni lyaliko kale sana. Bushe nga papita imyaka iingi nga nshi, ifintu fimo pamo nge mimana kuti fya-aluka? Lyonse fye umushili we sonde ulaya ulealuka. Nalimo incende iyabeleleko Edeni yaba pa ncende ukucitika sana ifinkukuma. Ku ncende sha musango yu ifintu filaaluka libili libili. Ne cikalamba ca kutila, Ilyeshi lyaliko mu nshiku sha kwa Noa lifwile lyalyalwile umushili we sonde mu nshila iyo tushingeshiba bwino pali ino nshita.c

Nomba ifishinka fimo ifyo twaishiba ni fi: Ilyashi lyaba mu Ukutendeka lilanda ukuti ibala lya Edeni e ko lyali. Imimana ibili pali ilya ine iyalumbulwa mu Ukutendeka, e kutila Yufrate na Tigrisi, nelyo Hidekele, e ko yaba na ino nshita kabili intulo ya iyi mimana yalipalamana. Ilyashi lya mwi buuku lya Ukutendeka lilalumbula na mashina ya ncende uko iyi mimana yapitile kabili lyalilanda na pa mabwe ayali muli iyi ncende. Abantu abali mu Israele kale, abo balembele ili lyashi, balesambilila ifingi ku fyalondololwa muli ili lyashi.