Bushe mu Edeni E mo Abantu ba Kubalilapo Baleikala?

ELENGANYENI ukuti muli ku ncende iyayemba. Takuli ifya kumupumfyanya, takuli icongo nga cilya ciba mu matauni umwaba ifimfulunganya. Iyi ncende ikalamba, kabili tamwaba nangu cimo icingamutiinya. E lyo iciwamishe ca kuti tamulesakamikwa ne fintu ifili fyonse, tamulwala, kabili mu mubili wenu tamuli akali konse akalekalipa. Ifintu fyonse fili fye bwino.

Muleipakisha ukutamba amaluba, imilonga iyakwata amenshi ayalengama, ne fimenwa ifyalekanalekana ifyafunda bwino. Akamwela akasuma kalepuupa kabili muleumfwa na maluba yalenunkila. Muleumfwa uko amabuula yalelila ilyo umwela ulepuupa, icongo ca menshi ilyo yaleipama ku mabwe, ifyuni no tushiishi utulepupuka na fyo filelila. Bushe ilyo mule-elenganya ifi fyonse, tamulefwaisha ukwikala mu ncende ya musango yu?

Abantu abengi mu calo balisumina ukuti abantu ba kubalilapo balikele mu ncende ya musango yu. Pa myaka iingi, abaYuda, abatila Bena Kristu na baShilamu balabafunda ukuti kwali ibala lya Edeni, umo Lesa abikile Adamu na Efa. Baibolo itila Adamu na Efa baleikala umutende kabili bali ne nsansa. Baleumfwana, baleikala umutende ne nama kabili baleumfwana na Lesa uwabapeele ishuko lya kwikala umuyayaya muli lilya ibala lyayemba.—Ukutendeka 2:15-24.

AbaHindu nabo balondololwela mu nshila imbi ifyo paradaise ya kale yali. AbaBuddha basumina ukuti bashimapepo babo, nelyo ba Buddha, e ko bali pali ilya nshita ilyo icalo cali kwati ni paradaise. Na baba mu mipepele iingi iya mu Africa, balashimika amalyashi ayapalana sana ne lyashi ililanda pali Adamu na Efa.

Na kuba, ili lyashi pali paradaise ya kale lyalishibikwa sana mu macalici ayengi na mu nshimi. Kalemba umo atile: “Abantu abengi balisumina ukuti paradaise e ko yali kale, no kuti ifintu fyonse fyali bwino, mwali icibote, umutende, insansa, kabili tamwali ifya kutiinya abantu, ifimfulunganya, nelyo inkondo. . . . Ici calenga balefwaisha ukwikala muli paradaise yaliko kale kabili balesha na maka pa kuti bakaibweshe.”

Bushe aya malyashi yonse yafuma kumo kwine? Bushe icalenga ukuti abantu “balefwaisha ukwikala muli paradaise” ni co e ko yali? Bushe cine cine ibala lya Edeni e ko lyali kale sana? Bushe Adamu na Efa na bo e ko bali?

Abalengulula batila ili lyashi lya bufi. Apo muno nshiku abantu bacetekela sana muli sayansi, abengi balanda ukuti amalyashi ya musango yu te ya cine, ya kwelenganya fye. Icipapusha ca kuti na bashimapepo bene balalengulula aya malyashi. Ifyo bashimapepo abengi basambilisha filenga abantu balekaana ukuti takwali ibala lya Edeni. Balanda ukuti takwatala akubapo incende ya musango yu. Batila ili lyashi lushimi fye, cilangililo fye, nelyo insoselo.

Kwena, mu Baibolo mwaliba ifilangililo. Na kuba, Yesu e walandile ifilangililo ifyo abantu abengi nga nshi baishiba. Lelo, Baibolo tailanda ukuti ilyashi lilanda pali Edeni cilangililo fye, itila lyashi lya cine cine, ilyo tushingatwishika. Nga ca kuti ifyo Baibolo yalanda tafyacitike, ninshi te kuti tucetekele na malyashi yonse ayabamo. Natumone umulandu bamo bakaanina ukuti ibala lya Edeni talyaliko pa kuti twishibe nga ca kutila ifyo balanda fya cine. E lyo pa numa twalalanda umulandu ili lyashi lyacindamina kuli ifwe bonse.

Bushe Cine Cine Ibala lya Edeni E ko Lyali?

BUSHE ilyashi lilanda pali Adamu na Efa na pe bala lya Edeni mwalilishiba? Ili lyashi lyalishibikwa mu calo conse. Kuti cawama nga mwalibelengele ili lyashi. Lyalembwa pa Ukutendeka 1:26–3:24. Umfweni ifyo ili lyashi lilanda.

Yehova Lesaa abumbile umuntu ukufuma ku lukungu, amwinike ishina lya kuti Adamu, kabili amubikile mwi bala ilyali mu ncende iyaleitwa ukuti Edeni. Lesa umwine e walimine ili bala. Mwali imimana ne miti iingi iyaletwala ifisabo ifisuma. Pa kati ke bala pali “umuti wa kulenga ukwishibo ubusuma no bubi.” Lesa alikeenye abantu ukulya kuli ici cimuti, atile nga balyako bali no kufwa. Mu kuya kwa nshita, Yehova apangiile Adamu umunankwe, umwanakashi Efa. Pa kumupanga abuulile ulubafu lwa kwa Adamu. Lesa abapeele umulimo wa kusakamana ibala kabili abebele ukuti bafyale abana no kwisusha isonde.

Ilyo Efa ali eka, insoka yalandile nankwe, yamutunkile ukulya ku cimuti ico Lesa abakeenye ukulyako. Yatile Lesa alimubepele kabili alimufishile icintu cimo icisuma icali no kumulenga ukuba nga Lesa. Efa alyumfwilile no kulya icisabo ico babakeenye. Pa numa, Adamu na o wine alipulile mwi funde lya kwa Lesa no kulyako. Yehova alipingwile Adamu, Efa, ne nsoka. Lyena Lesa alibatamfishe mwi bala lya Edeni, kabili bamalaika balicilike apa kwingilila mwi bala.

Kale, abasoma, aba mano, na baishibisha ilyashi lya kale basumine ukuti ilyashi lyalembwa mu Baibolo ilyaba mwi buuku lya Ukutendeka lya cine kabili lyalicitike. Muno nshiku, abengi balatwishika ili lyashi. Nomba cinshi calenga ukuti baletwishika ilyashi lyalembwa mwi buuku lya Ukutendeka ililanda pali Adamu, Efa, na pe bala lya Edeni? Natulande pa fintu fine ifyalenga baletwishika.

1. Bushe Ibala lya Edeni E ko Lyali?

Mulandu nshi abantu batwishikila ili lyashi? Aba mano ya buntunse e balenga. Pa myaka iingi nga nshi, abasambilila ifya mapepo baletunganya ukuti ibala lya kwa Lesa lyalitwalilile ukubako nangu cingati tacaishibikwe uko lyali. Lelo aba mano ya buntunse abaGriki, Plato na Aristotle, abaletila pa calo te kuti pabe icintu icapwililika, e bafulungenye aba mu macalici. Baletila ni mu muulu fye e mwingaba ifyapwililika. Ici calengele abasambilila ifya mapepo baletontonkanya ukuti Paradaise ya kubalilapo ifwile ukubela mupepi na ku muulu.b Bamo baletila ili bala lyali pa muulu wa lupili ulwalepele sana ica kuti te kuti likoweshiwe ne sonde; bambi baleti lyali ku North Pole nelyo ku South Pole; bambi na bo baleti lyali pa mweshi nelyo mupepi no mweshi. Te kuti tupape umulandu abantu bayambile ukutontonkanishisha ukuti ilyashi lilanda pe bala lya Edeni lya kwelenganya fye. Abasoma bamo aba muno nshiku batila ibala lya Edeni talyaliko, takwali incende ya musango yu.

Lelo ifi te fyo Baibolo ilanda pe bala lya Edeni. Ukutendeka 2:8-14 kulalanda pa fintu fimo ifyali mwi bala. Ili bala lyabelele ku kabanga ka ncende yaleitwa ukuti Edeni. Muli ili bala mwali umumana umwafumine imimana ine. Iyi mimana yonse bali-ilumbula amashina kabili balilondololako ne ncende yapitilemo. Ifi Baibolo yalondolola pali iyi mimana fyalikalifya imitima ya basoma, pantu abengi balefwaisha ukusanga incende ukwabelele Edeni ukukonka filya Baibolo yalondolola, nomba tabaisanga. Lelo ifyo batontonkanya pa fyo basanga fyalipusanapusana. Bushe ici calola mu kuti ifyo Baibolo yalondolola pa ncende baleita ukuti Edeni, ibala lyalimo, ne mimana, fya bufi nelyo ni nshimi fye?

Taleni tontonkanyeni pali ifi: Ilyashi lilanda pe bala lya Edeni lyacitike imyaka 6,000 iyapita. Mose afwile e walembele ili lyashi, kabili ifyo alembele nalimo bamushimikile fye nelyo afumishe mu fyalembwa fyaliko kale. Na lyo line, ilyo Mose alembele ifi fyebo ninshi palipita ne myaka nalimo 2,500 ukutula apo fyacitikile. Ilyo alembele ifi ninshi ibala lya Edeni lyaliko kale sana. Bushe nga papita imyaka iingi nga nshi, ifintu fimo pamo nge mimana kuti fya-aluka? Lyonse fye umushili we sonde ulaya ulealuka. Nalimo incende iyabeleleko Edeni yaba pa ncende ukucitika sana ifinkukuma. Ku ncende sha musango yu ifintu filaaluka libili libili. Ne cikalamba ca kutila, Ilyeshi lyaliko mu nshiku sha kwa Noa lifwile lyalyalwile umushili we sonde mu nshila iyo tushingeshiba bwino pali ino nshita.c

Nomba ifishinka fimo ifyo twaishiba ni fi: Ilyashi lyaba mu Ukutendeka lilanda ukuti ibala lya Edeni e ko lyali. Imimana ibili pali ilya ine iyalumbulwa mu Ukutendeka, e kutila Yufrate na Tigrisi, nelyo Hidekele, e ko yaba na ino nshita kabili intulo ya iyi mimana yalipalamana. Ilyashi lya mwi buuku lya Ukutendeka lilalumbula na mashina ya ncende uko iyi mimana yapitile kabili lyalilanda na pa mabwe ayali muli iyi ncende. Abantu abali mu Israele kale, abo balembele ili lyashi, balesambilila ifingi ku fyalondololwa muli ili lyashi.

Bushe abashimika inshimi balalondolola ifintu muli uyu musango? Nelyo bushe balatiina ukulumbula ifintu ifyo beshibe ukuti abantu nga bafwailishapo kuti basanga ukuti fya bufi? Ilingi inshimi shitendeka na mashiwi ya kuti, “patile akantu, kaikele nge fi.” Lelo ilyashi lya kale lyena lilalondolola fyonse fye, nga filya fine ne lyashi lilanda pali Edeni lilondolola.

2. Bushe ca cine ukuti Lesa abumbile Adamu ukufuma ku lukungu no kuti pa kupanga Efa abuulile ulubafu lwa kwa Adamu?

Basayantisti batila mu mubili wa muntu mwaliba ifintu pamo nga hydrogen, oxygen, na carbon, ifisangwa na mu mushili. Lelo bushe Lesa abomfeshe shani ifi fintu pa kupanga umuntu?

Basayantisti abengi batila ifya mweo fyaishilebako fye ifine. Batila fyatendekele ukupangwa ku tuntu utwa cabecabe fye, kabili ilyo papitile imyaka iingi nga nshi utu tuntu twalisangwike ifya mweo. Lelo takwaba ica mweo icili conse ico twingatila ca cabecabe fye, pantu ne fya mweo ifyakwata ulusandesande lumo fye fyapangwa mu nshila ya kupapusha. Takwaba ubushininkisho ubulanga ukuti ifya mweo fyaishilebako fye ifine kabili takwakatale akuba. Lelo ifyo ifya mweo fyonse fyapangwa filanga ukuti kwali uwafipangile uwa mano nga nshi ukucila fwe bantunse.d—Abena Roma 1:20.

Elenganyeni ukuti mulekutika ku lwimbo ulusuma, nelyo muletamba icikope balenga bwino nangu mashini iyo bapanga bwino sana. Bushe kuti mwatontonkanya ukuti tapali nangu umo uwalengele ukuti ifi fyonse fibeko? Iyo! Lelo ifi fyonse te kuti filingane ne fyo umubili wapangwa bwino mu musango uwa kupapusha. Bushe kuti twatila shani takwaba uwaupangile? E lyo kabili, ibuuku lya Ukutendeka lilondolola ukuti pa fintu fyonse ifya mweo ifyaba pe sonde, bantu fye e bapangwa mu cipasho ca kwa Lesa. (Ukutendeka 1:26) E mulandu wine abantu bapangila ne fya kupangapanga, ica kuti balalisha inyimbo ishisuma nga nshi, ukulenga ifikope ifisuma, e lyo limo no kupanga fimashini fya kupapusha. Bushe kuti catupapusha ukuti Lesa alipanga ifintu ifisuma ukucila fwe bantu?

Ifi Lesa akwatisha amaka ya kupanga ifintu, bushe kuti afilwa ukupanga umwanakashi ukubomfya ulubafu lwa mwaume?e Lesa alafwaya nga abomfeshe inshila imbi pa kupanga umwanakashi, lelo kwaliba umulandu wacindama acitile ifi. Alefwaya umwaume no mwanakashi ukuupana no kuba ifibusa fya cine cine kwati nalimo baba fye “umubili umo.” (Ukutendeka 2:24) Bushe filya umwaume no mwanakashi bafwana, ukumfwana, no kupanga icibusa cakosa, te bushininkisho bwa kutila Kabumba alikwatisha amano kabili alitutemwa?

Na kabili basayantisti abasambilila sana pa mfyalo, basanga ukuti abantu bonse bafuma ku mwaume umo no mwanakashi umo. Kanshi ifyo ibuuku lya Ukutendeka lyalanda fya cine.

3. Umuti wa kwishiba ububi no busuma no muti wa mweo fimoneka kwati fya kwelenganya fye.

Ilyashi lyaba mwi buuku lya Ukutendeka talyatila ifi fimuti fibili fyalipusene ne fimuti fimbi. Nomba Yehova alifibomfeshe ukwimininako fimo.

Inshita shimo abantu nabo balacitako ifya musango yu. Ku ca kumwenako, bashimafumu nga basoka umuntu ukuti icilye cikamupeela umulandu nga tamonekele mu cilye, tacipilibula ukuti ninshi umuntu nasuula ifipuna, imbokoshi, ne fibumba fya mu cilye iyo, lelo cipilibula ukuti nasuula ubuteko ubwabikako icilye. Ne shamfumu na sho shilabomfya inkonto ne cisote ca bufumu ukwimininako amaka ya shiko.

Bushe ninshi ilya miti ibili yaleimininako finshi? Abantu balanda ifyalekanalekana pali ili lyashi. Lelo ukwishiba ifyo iyi miti ibili yaleimininako kwalicindama nga nshi. Umuti wa kwishiba ubusuma no bubi waleimininako amaka ayo Lesa eka fye akwata, aya kupingula icisuma ne cabipa. (Yeremia 10:23) E mulandu wine calubanine ukulya kuli ulya muti! E lyo umuti wa mweo waleimininako ubupe ubo Lesa eka fye engapeela, e kutila, umweo wa muyayaya.—Abena Roma 6:23.

4. Insoka ishilanda shiba fye mu nshimi.

Cishinka ukuti ilyashi lyaba mwi buuku lya Ukutendeka ilya kuti insoka yalilandile kuti lyatupapusha maka maka nga ca kutila tatutontonkenye pa malyashi yambi ayalembwa mu Baibolo. Nomba amalyashi yamo aya mu Baibolo yalalenga twaumfwikisha ili lyashi lya kupapusha.

Nani, nelyo cinshi calengele insoka ukulanda? Abena Israele balishibe ifishinka fimbi ifyalengele bomfwikishe umulandu insoka yalandiile. Ku ca kumwenako, balishibe ukuti nangu cingati inama tashilanda, ifibumbwa fya mipashi kuti fyalenga inama ukumoneka kwati e ilelanda. Na kabili Mose alilembele ilyashi ililanda pali Balaamu; Lesa atumine malaika uwalengele impunda ya kwa Balaamu ukulanda kwati ni filya umuntu munankwe engalanda na ena.—Impendwa 22:26-31; 2 Petro 2:15, 16.

Bushe ifibumbwa fya mupashi fimbi, ukubikako na filya fyapondekela Lesa, kuti fyacita ifipesha mano fya musango yu? Mose alimweneko uko aba malele aba mu Egupti bacitile ifipesha amano ifyapalene ne fyo Lesa acitile, pamo nga ukulenga inkonto ukuba insoka. Amaka ya kucita ifisungusho fya musanyo yu kuti yafuma fye ku fibumbwa fya mipashi ifyapondokela Lesa.—Ukufuma 7:8-12.

Mose afwile e walembele na mashiwi yafuma kuli Lesa ayaba mwi buuku lya kwa Yobo. Ili buuku lyalisambilishe abena Israele ifingi pa mulwani wa kwa Lesa, Satana, uwabepele ubufi bwa kuti ababomfi ba kwa Yehova bonse te kuti batwalilile ukuba ne cishinka kuli Lesa nga balepita mu mafya. (Yobo 1:6-11; 2:4, 5) Bushe abena Israele baletontonkanya ukuti Satana e walengele insoka mwi bala lya Edeni ukumoneka kwati e yalelanda na Efa, ukumubepa ubufi pa kuti aleke ukuba ne cishinka kuli Lesa? Bafwile e fyo baletontonkanya.

Bushe Satana e walengele ukuti insoka ibepe Efa? Ilyo papitile imyaka iingi, Yesu aitile Satana ukuti “wa bufi kabili e wishi wa bufi.” (Yohane 8:44) Uo bengeta ukuti “wishi wa bufi” ni ulya uwabalilepo ukubepo bufi, bushe te fyo? Mu mashiwi insoka yalandile kuli Efa, e mwaba ubufi bwa kubalilapo. Insoka yapilike amashiwi Lesa alandile aya kuti nga mwalya ku muti mukafwa, yena yatile: “Ukufwa tamwakafwe.” (Ukutendeka 3:4) Ukwabula no kutwishika, Yesu alishibe ukuti Satana e walengele insoka ukumoneka kwati e ilelanda. Ukusokolola uko Yesu apeele umutumwa Yohane, e kwalenga tushininkishe ifi pantu Yesu aitile Satana ukuti “icisoka ca pa kutendeka.”—Ukusokolola 1:1; 12:9.

Bushe kuti catwafya ukusumina ukuti icibumbwa ca mupashi kuti calenga insoka ukumoneka kwati ilelanda? Awe. Pantu fye na bantunse abashakwata amaka nge fibumbwa fya mupashi balacita ifya musango uyu, ilyo balenga ifilubi ukumoneka kwati filelanda.

Ubushininkisho Ubukalamba

Bushe tamulesumina ukuti abalengulula ifyalembwa mwi buuku lya Ukutendeka tabakwata ifishinka? Icishinka ca kuti kwaliba ubushininkisho ubo uuli onse ashingakaana ubulanga ukuti ili lyashi lya cine.

Ku ca kumwenako, Yesu Kristu etwa ukuti “inte ya cishinka.” (Ukusokolola 3:14) Apo ali uwapwililika, tatalile abepa ubufi, nelyo ukunyonganya icine mu nshila iili yonse. Na kabili alesambilisha ukuti e ko ali kale sana ilyo ashilaisaba umuntu pano calo. Na kuba, ali pamo na Wishi, Yehova, “ilyo icalo cishilabako.” (Yohane 17:5) Kanshi e ko ali ilyo Lesa alebumba ifya mweo pano calo. Finshi iyi nte ya cishinka iyacetekelwa yalandile ifilanga ukuti ili lyashi lya cine?

Yesu alandile ukuti Adamu na Efa e ko bali. Alilandile pa cupo cabo ilyo alelondolola ifunde lya kwa Yehova ilya kuti umwaume alingile ukukwata fye umukashi umo. (Mateo 19:3-6) Nga ca kutila Adamu na Efa tabaliko ne lyashi lilanda pali Edeni lya kwelenganya fye, ninshi Yesu balimubepele nangu ninshi wa bufi. Nomba fyonse ifi te kuti fibe fya cine iyo. Yesu ali mu muulu, alimweneko uko Adamu na Efa babembukile Lesa mu Edeni. Bushe kuti kwaba ubushininkisho bumbi ubwingacila pali ubu?

Kanshi umuntu nga akaana ukuti ilyashi lyaba mu Ukutendeka te lya cine, ninshi takwata icitetekelo muli Yesu. Na kabili, ukukaana ili lyashi kuti kwalenga umuntu afilwa ukumfwikisha amalyashi yacindama ayaba muli Baibolo na mu malayo ya cine ayo Lesa alaya abantunse. Natumone umulandu twasosela ifi.

[Amafutunoti]

Umulandu Ilyashi Lilanda Pali Edeni Lyacindamina

CIMO icipapusha sana ico abasoma bamo bakaanina ukuti ilyashi lilanda pali Edeni lya kwelenganye fye, ca kuti talyalandwapo mu mabuuku yambi aya mu Baibolo. Ku ca kumwenako, Profesa Paul Morris uwa mu kabungwe ka Religious Studies atile: “Takwaba amalembo yambi ayalanda pali Edeni mu kulungatika.” Nangu cingati abatila balisoma kuti basuminisha ku fyo uyu profesa alandile, ifyo asosele te fya cine.

Amabuuku ayengi ayaba mu Baibolo yalilanda pe bala lya Edeni, pali Adamu, Efa, e lyo na pa nsoka.a Nangu ca kuti abasoma balalufyanya pa kukaana ukuti takwaba amabuuku yambi mu Baibolo ayalanda pe bala lya Edeni, abalufyanya sana ni bashimapepo na balengulula Baibolo pantu ifi nabo bakaana, fyalenga abantu abengi ukulufiwa. Bashimapepo na balengulula Baibolo nga balesuusha ilyashi lyaba mwi buuku lya Ukutendeka ililanda pe bala lya Edeni, ninshi balesuusha Baibolo yonse. Mulandu nshi twalandila ifi?

Ukumfwikisha ifyacitike mwi bala lya Edeni kwalicindama pantu kuti kwalenga twaumfwikisha fyonse ifyalembwa mu Baibolo. Ku ca kumwenako, Icebo ca kwa Lesa cabelako ku kutwafwa ukwishiba amasuko ku mepusho yacindama ayo fwe bantu twipusha. Lyonse fye ilyo Baibolo yasuka aya mepusho, ilanda pa fyacitike mwi bala lya Edeni. Natulande pa fya kumwenako fimo.

● Mulandu nshi tukotela no kufwa? Adamu na Efa bali no kwikala umuyayaya abatwalilila ukumfwila Yehova. Bali fye no kufwa nga bakaana ukumumfwila. Muli bulya bwine bushiku bapondweke, balyambile ukufwa. (Ukutendeka 2:16, 17; 3:19) Baishileba abashapwililika kabili batendeke ukufyala abana ababembu kabili abashapwililika. E mulandu wine Baibolo ilondolwela ukuti: “Ulubembu lwaingilile mu muntu umo pano calo ne mfwa yaingilile mu lubembu, e fyo ne mfwa yasalanganine ku bantu bonse pantu bonse balibembwike.”—Abena Roma 5:12.

● Mulandu nshi Lesa asuminishisha ifyabipa ukulacitika? Mwi bala lya Edeni, Satana atile Lesa wa bufi, alafisa ifintu ifisuma ku fibumbwa fyakwe. (Ukutendeka 3:3-5) Pa kulanda ifi, Satana aleti Yehova talinga ukulateka abantu. Adamu na Efa basalilepo ukumfwila Satana; e co balikeene ukulatekwa na Yehova, baleti umuntu umwine kuti aipingwila icisuma ne cibi. Pa mulandu wa kuti Yehova wa mulinganya kabili alikwatisha amano, alishibe ukuti kwali fye inshila imo iya kulangilamo ukuti ifyo Satana alandile fyali fya bufi. Apeele abantu inshita ya kuti baleiteka abene ukulingana ne fyo imitima yabo ilefwaya. Ifyabipa ificitika pa mulandu wa kuti Satana alitwalilila ukutunka abantu fyalilanga fye apabuuta ukuti: Abantu te kuti baiteke abene ukwabula Lesa.—Yeremia 10:23.

● Mulandu nshi Lesa abumbile isonde? Yehova apangile ibala lya Edeni ilyayemba kabili e fyo alefwaya ukuti isonde lyonse lilemoneka. Aebele Adamu na Efa ukufyala abana pa kuti besule pe sonde no “kulimapo,” ukulenga isonde lyonse ukuba ilyayemba nga filya ibala lya Edeni lyali. (Ukutendeka 1:28) Kanshi Lesa alefwaya ukuti isonde libe paradaise, umwali no kulaikala abana ba kwa Adamu na Efa abapwililika kabili abaikatana. Baibolo ilanda sana pa fintu ifyo Lesa ali no kucita pa kufikilisha kulya kufwaya kwakwe ukwa pa kutendeka.

● Mulandu nshi Yesu Kristu aishile pe sonde? Filya Adamu na Efa bapondokele Lesa, mu kuya kwa nshita fyalengele ukuti Adamu na Efa na bana babo balefwa. Lelo apo Lesa alikwata ukutemwa, alipekenye inshila ya kulubwilamo abana ba kwa Adamu. Atumine Umwana wakwe pano isonde ku kwisapeela ico Baibolo ita ukuti icilubula. (Mateo 20:28) Ni mwi aya mashiwi yalola? Yesu e wali “Adamu wa kulekelesha”; alicitile ifyo Adamu afililwe ukucita. Alitwalilile ukuba uwapwililika pantu ali ne cumfwila kuli Yehova. Lyena ali-itemenwe ukutuula umweo wakwe ilambo, nelyo icilubula, pa kuti abantunse bonse aba cishinka bale-elelwa imembu na mu kulekelesha bakabe abapwililika nga filya Adamu na Efa bali mu Edeni ilyo tabalabembuka. (1 Abena Korinti 15:22, 45; Yohane 3:16) Kanshi Yesu alilenga abantu ukukwata isubilo lya kuti Yehova akafikilisha ukufwaya kwakwe ukwa kulenga isonde ukuba paradaise iyayemba nga filya ibala lya Edeni lyali.b

Ukufwaya kwa kwa Lesa ukwa kulenga isonde ukuba paradaise te malanda kanwa fye, kukacitika. Filya fine ibala lya Edeni lyali ilya cine cine, umwali inama na bantu ba cine cine, e fyo no bulayo bwa kwa Lesa ubwa kulenga isonde ukuba paradaise bwaba ubwa cine cine, kabili bukafikilishiwa nomba line. Bushe na imwe mukabamo mu paradaise? Cishintilile pali imwe. Lesa afwaya abantu abengi nga nshi bakekale mu paradaise, nangu ni balya abalecita ifyabipa mu kukanaishiba.—1 Timote 2:3, 4.

Ilyo Yesu alefwa, alandile ku mwaume uwalecita ifyabipa. Uyu mwaume ali cipondo, kabili alishibe ukuti alingile fye ukwipaiwa. Lelo alefwaya Yesu ukumusansamusha no kumwafwa ukuba ne subilo. Cinshi Yesu acitile? Amwebele ukuti: “Uli no kuba na ine mu Paradaise.” (Luka 23:43) Nga ca kutila Yesu alafwaya ukwisamona uyu muntu uwali icipondo ilyo akabuushiwa no kwikala umuyayaya muli paradaise, bushe te kuti afwaye ukuti na imwe mukekale mu paradaise? Ifi fine e fyo afwaya! Na Wishi wine e fyo afwaya! Nga mulefwaya mukekale mu paradaise, esheni na maka yenu yonse ukusambilila pali Lesa uwapangile ibala lya Edeni.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 10]

UKUSESEMA UKUSANGWA MULI BAIBOLO YONSE

“Ndebika no bulwani pali iwe [insoka] no mwanakashi, na pa mwana obe no mwana wakwe. Ena akakufwanta ku mutwe nobe ukamusuma ku citende.”—Ukutendeka 3:15.

Uku e kusesema kwabalilapo muli Baibolo, uko Lesa asobele mu Edeni. Bushe ifi fintu fine fimininako finshi: umwanakashi, umwana wa mwanakashi, insoka, no mwana wa nsoka? Bushe paba shani “ubulwani” pali aba?

INSOKA

Ni Satana Kaseebanya.—Ukusokolola 12:9.

UMWANAKASHI

Cilonganino ca kwa Yehova ica ku muulu umwaba ifibumbwa fya mipashi. (Abena Galatia 4:26, 27) Esaya alisobele pa “mwanakashi” ukuti ku ntanshi ali no kufyala uluko ulwa mampalanya.—Esaya 54:1; 66:8.

UMWANA WA NSOKA

Ni bonse abasalapo ukucita ifyo Satana afwaya.—Yohane 8:44.

UMWANA WA MWANAKASHI

Intanshi, emininako Yesu Kristu uwafumine mu cilonganino ca kwa Yehova ica ku muulu. Bambi abo “umwana” wa mwanakashi emininako ni bamunyina ba kwa Yesu aba ku mupashi, abateka pamo nankwe mu muulu. Aba Abena Kristu basubwa e bapanga uluko lwa kwa Lesa, nelyo “Israele wa kwa Lesa.”—Abena Galatia 3:16, 29; 6:16; Ukutendeka 22:18.

UKUSUMWA KU CITENDE

Ni filya Mesia bamwipeye bubi bubi, nangu ca kuti tafwililile. Satana alengele ukuti Yesu bamwipaye ilyo aishile pano isonde. Yesu alibuushiwe.

UKUFWANTWA KU MUTWE

Ni filya Satana bakamonaula. Yesu akonaula Satana umupwilapo. Ilyo talamonaula, akafumya fyonse ifyabipa pa calo ifyo Satana atendeke mu Edeni.—1 Yohane 3:8; Ukusokolola 20:10.

Nga mulefwaya ukwishiba ico Baibolo yonse ilandapo, belengeni broshuwa itila, The Bible—What Is Its Message? Abalemba iyi broshuwa ni Nte sha kwa Yehova.

[Icikope pe bula 11]

Adamu na Efa baliculile nga nshi pa lubembu bacitile